Neerlandia. Jaargang 76

[p. 136]

De kleinkunst, Nekka en de Nederlanden

De kleinkunst is in de Nederlanden een belangrijke aangelegenheid geworden. Wat een tiental jaren geleden nog bescheiden pogingen waren van enkele individualisten die gitaartokkelend probeerden op te tornen tegen de overvloed van - vooral zoeterige - commerciële amusementsmuziek, is nu zelf in hoge mate commercieel geworden. Alles bij elkaar is de opgang die de kleinkunst zowel in Noord als in Zuid heeft gekend, een merkwaardig fenomeen. Een fenomeen dat stellig verband houdt met de grotere bewustwording van de mogelijkheden van het Nederlands in Vlaanderen, met een gevoeligere taalkreativiteit en ook wel met de toegenomen kulturele belangstelling. (Alhoewel er heus geen reden bestaat om over dit laatste opgetogen te gaan doen). De kleinkunst-rage heeft bovendien een duidelijke weerslag op de kulturele toenadering tussen Noord en Zuid. Misschien is deze toenadering op geen enkel ander kultureel terrein zo spectaculair. Alhoewel deze toenadering nogal eenzijdig is. Vlaanderen importeert ijverig Noordnederlandse kleinkunst, terwijl het Noorden eerder koud schijnt te blijven voor de Vlaamse equivalenten.

Het straatlied

In dit verband moeten we wijzen op de

Miel Cools

vrij grote verschillen die inzake kleinkunst tussen Noord en Zuid (gelukkig) bestaan. Terwijl boven de grote rivieren het kabaret op een hoog peil staat - van Don Quichocking tot Hemeltje Lief - is Vlaanderen onklopbaar op gebied van volksmuziek. Verder beschikt Noord-Nederland over een benijdenswaardig assortiment chansoniers, die in Vlaanderen erg op prijs gesteld worden. Denken we maar aan Dimitri van Toren, die eigenlijk in Vlaanderen ‘gelanceerd’ is - en er zijn er nog. Artiesten als (indertijd) Boudewijn de Groot, Peter Blanker, en zelfs Jules Decorte, hebben vaak meer optredens in Vlaanderen te verwerken (gehad) dan in hun eigen land. Op dat gebied zit het dus wel goed. Vlaanderen staat open voor de Noordnederlandse kleinkunstkultuur. Men kijkt vol bewondering en met een tikkeltje nijd neer op de plankvastheid, de taalbeheersing en -goochelkunst waar men in het Noorden op 'n vaak briljante wijze weg mee weet. Heel wat Vlamingen hebben in de loop der jaren pogingen ondernomen om een en ander te imiteren. Het is hen meestal slecht bekomen.

Omgekeerd liggen de zaken anders. Buiten Miel Cools, die de laatste tijd meer en meer vaste voet aan de Noordnederlandse grond krijgt (en terecht), lijkt Vlaanderen in Noordnederlandse ogen ontwikkelingsgebied inzake kleinkunst.

Zo komt het dat men in Noord-Nederland niets weet over de opzienbarende evolutie die zich de laatste jaren in Vlaanderen heeft voorgedaan. Met name de opgang van het oude Vlaamse volks- en straatlied. De man die aan de basis hiervan ligt, is Wannes Van de Velde. Ofschoon deze sympathieke Antwerpenaar aanvankelijk op nogal wat tegenkanting stootte vanwege de ‘beschaafde’ kleinkunstliefhebbers, is het nu allemaal grondig veranderd. Het is vooral de jongere generatie die bij de ‘folk’ zweert, vooral wegens het autenthiek, ongekunsteld en ‘ongekuist’ karakter ervan. Men is niet zo erg meer voor het mooi gestileerde, hoogbeschaafde, min of meer poëtische gitaargetokkel van de ‘troebadoers’, die dan ook niet meer zo vaak ‘in de stad’ zijn. Alhoewel er natuurlijk nog altijd een publiek voor is. En eigenlijk is het wel jammer dat begaafde artiesten als Will Ferdy, Paul Staes, Kor Van der Goten, Hugo Raspoet en zelfs Miel Cools meer en meer naar de achtergrond worden gedrongen.

Deze modeverschijnselen buiten beschouwing gelaten, kunnen we met genoegen vaststellen dat de kleinkunst floreert in Vlaanderen. Niet in het minst door het nieuwe bloed dat de ‘straatzangers’ er hebben ingebracht. Het is jammer dat men boven de Moerdijk niet goed op de hoogte is van deze jongste, boeiende en kleurrijke evolutie in het Vlaamse kleinkunstwereldje. Om aan deze ‘kommunikatiestoornis’ iets te doen, heeft het Algemeen Nederlands Zangverbond (ANZ) uit Antwerpen een lovenswaardig initiatief genomen. De organisatie van ‘Nekka’ (‘Nederlandse Kleinkunst Antwerpen’), dat op 8 oktober te Antwerpen èn te Eindhoven plaatshad, is een schot in de roos gebleken. En dit hoewel er heel wat kritiek op het initiatief uit te brengen is, en trouwens in grote mate uitgebracht wèrd.

Spektakel

We moeten elkaar geen Liesbeth noemen: kleinkunst in een sportpaleis gaat niet. En dan heus niet alleen omwille van de galmende akoestiek. Kleinkunst hoort genoten te worden in het sfeervolle kader van kleine zaaltjes of zolders, waar de artiest het publiek in de ogen kan blikken en omgekeerd. Waar de artiest de tijd krijgt om op de mensen in te spelen. Het is slechts in zo'n kader dat de ware kleinkunstenaar tot ontplooiing komt - en kan beoordeeld worden. Zo bekeken is kleinkunst in een

Jules Decorte

[p. 137]

sportpaleis met 12.000 aanwezigen gevaarlijk, omdat dan alleen de show-mensen en zij die het ‘simpelste’ of populairste repertoire hebben, overkomen.

Typisch in dit verband was het optreden van een Dimitri van Toren.

Dimitri had de (verdienstelijke) fout begaan nieuwe nummers te zingen. Het publiek voelde zich niet in de stemming om ernaar te luisteren. Het wou aktie, plezier, ambiance. Indien Dimitri nu zijn welbekende ‘Dierentuin’ of die ‘katten uit haar warme bed’ had bezongen, hij zou op Nekka een groot man zijn geweest.

De Vlaamse zanger-drinkebroer Zjef Vanuytsel deed het verstandiger. Hij zong zijn twee tot op de draad versleten nummers ‘Houten Kop’ en ‘High Society’ en de mensen kregen er niet genoeg van. De onverbiddelijke logica van een opgezweept publiek. Dat bovendien voor het grootste gedeelte uit 16- tot 19-jarige leden van jeugdbewegingen bestond, die met bussen van overal in Vlaanderen naar het sportpaleis waren getransporteerd.

Nochtans was het een soms verrassend sportief publiek. Dimitri van Toren zou elders van het podium zijn gejoeld, in Antwerpen bleef het rustig. De omstreden Will Ferdy, die vorig jaar ophef maakte toen hij in een TV-uitzending had verklaard homofiel te zijn waarmee hij heel deugdzaam Vlaanderen

Jan Dewilde

tegen zich in het harnas joeg, had de aanvankelijk nogal vijandige massa met twee aangepaste nummers ‘knock-out’ gekregen. Terecht, en gelukkig, kreeg hij een lawine van toejuichingen en werden de overblijvende jouwers voor schut gezet.

Een andere opvallende figuur van deze Mekka 72 was de niet erg bekende Lea Cousin, een chansonnière die velen heeft verrast door haar indrukwekkende stielkennis, waarmee ze vrij zwakke nummers er toch kon ‘doordrukken’. De sympatieke, nogal onbeholpen lijkende Jan Dewilde veroverde weer alle harten met een loeier van ‘een vrolijk lentelied’. En dan was er natuurlijk ook Miel Cools, die samen met Lea Cousin en Peggy & Donald vooral ophef maakte met een erg puntig, melodieus satirisch nummer: ‘Si non è vero’. Jules Decorte zette het hele sportpaleis weer in vuur en vlam met zijn pittig Brussel-liedje:

‘...Ik heb over Nederland heel wat te klagen,
om tal van problemen op ieder gebied.
Maar wat wij aan kruisen ook hebben te dragen,
een kruis zoals Brussel, nee DAT goddank niet’.

Eindhoven

Ondanks het feit dat Nekka een ‘contradictio in terminis’ moet genoemd worden - kleinkunst in een sportpaleis, kom nou,- zijn wij er voorstander van. Dank zij de organisatie en de regie die àf was, het vloeiende tempo waardoor geen tijd verloren ging en het feit dat geen enkele artiest doorzakte, gingen alle 12.000 aanwezigen verblijd naar huis. De paar duizend die er niet meer in konden, werden getroost door optredens die enkele folk-groepen op de weide vóór het Sportpaleis ten geschenke gaven (het was overigens een heerlijk weertje). Alles bij elkaar is Nekka een ontzagwekkende stunt. Een stunt die voor de kleinkunst een niet te onderschatten promotie betekent. En die alleen al om die reden geslaagd moet genoemd worden.

Geslaagd was overigens ook de Eindhovense Nekka, die de avond van dezelfde dag plaatshad. Ook hier zat de zaal - het Philips Ontspanningscentrum - afgeladen vol. Ook hier veroverden de Vlaamse volkszangers de harten, alhoewel de aanwezige Noordnederlanders er waarschijnlijk niet biezonder veel van begrepen hebben. Het was vooral de Westvlaamse bard Willem Vermandere die met zijn ondeugende, tedere en diepzinnige liedjes èn met zijn persoonlijke charme het publiek op zijn hand kreeg.

Het experiment is geslaagd. En dit hoewel de meeste Vlaamse deelnemende zangers er eigenlijk met gemengde gevoelens aan zijn begonnen. Men was vooral bang voor de ‘andere mentaliteit’, voor de sprong in het ‘onbekende’. De sprong is genomen en niemand is gestruikeld of iets gebroken. Het A.N.Z. heeft in elk geval iets gepresteerd voor de kleinkunst. Het A.N.Z. heeft zijn naam niet gestolen. Het is inderdaad Nederlands. Goed zo.

JOS VRANCKX

Ter gelegenheid van Nekka 72 werd door uitgeverij De Galge te Antwerpen een ‘kleinkunstpocket’ uitgegeven, onder het motto ‘Who's who in de kleinkunstwereld?’. Het boekje werd samengesteld door Diana Freys, die met een fijngevoelige pen ‘waarin wat mist van september is gekropen’ de portretten van Noord- en Zuidnederlandse kleinkunstenaars heeft gepenseeld. Het boekje bevat bovendien de teksten van de liedjes, die op Nekka ten gehore werden gebracht, en het is opgefleurd met recente foto's van de behandelde artiesten. Voor iedereen die graag weet wat in het hedendaagse kleinkunstwereldje te koop is, een ‘must’. Te verkrijgen bij boekhandel De Vlijt, St.-Andriesstraat 2, B-2000 Antwerpen.

Ed. Kooyman