Neerlandia. Jaargang 76

[p. 134]

De plaats van het Nederlands in de E.E.G.

In de Euromarkt wordt het Nederlands, dat door een bevolkingsgroep van bijna 20 millioen mensen wordt gesproken, intensiever dan ooit geconfronteerd met andere machtige taalgroepen, de Duitse, de Franse en de Italiaanse, en straks eveneens met de Engelse, talen welke alle zonder uitzondering eveneens een eerbiedwaardige cultuur hebben voortgebracht en waarvan er enkele haar invloed op wereldvlak uitoefenen. Welke positie neemt het Nederlands daartussen in?

Het formeel-juridisch aspekt

Bezien wij het formeel-juridisch aspekt van deze vraag allereerst, dan stellen wij vast, dat in het Verdrag van Parijs van 1951, waarbij de eerste Europese Gemeenschap, die voor Kolen en Staal, werd opgericht, geen enkele waarborg wordt geboden voor een gelijkberechtiging van de vier talen, het Duits, Frans, Italiaans en Nederlands. Het verdrag is slechts in één taal, in het Frans opgesteld, zodat alleen die tekst als authentiek is te beschouwen. Over het toe te passen taalregiem zwijgt het verdrag. Wel heeft de Raad van Ministers terstond in 1952 bij een akkoord besloten, dat de bovengenoemde vier talen de officiële en werktalen zouden zijn, doch zo'n akkoord biedt geen waarborg; het kan, formeel gezien, bij een nader besluit worden gewijzigd. De Verdragen van Rome, waarbij in 1958 de Europese Economische Gemeenschap en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie werden opgericht, bieden daarentegen wél de nodige waarborgen op taalgebied. Beide verdragen bepalen met zoveel woorden, dat de teksten in de vier talen alle authentiek zijn, waardoor de gelijkwaardigheid van deze talen wordt erkend. Voorts wordt in beide verdragen bepaald, dat het taalregiem door de Raad van Ministers bij eenstemmig besluit wordt vastgesteld. Deze eis van eenstemmigheid wijst erop, dat de auteurs van beide verdragen de grote politieke betekenis van dit besluit hebben willen onderstrepen. De Raad van Ministers heeft op grond van de bovenvermelde bepalingen unaniem besloten, dat het Duits, Frans, Italiaans en Nederlands de officiële talen en de werktalen van de instellingen van de Gemeenschappen zijn.

De toepassing in de praktijk

Bij het Europese Parlement en het Economisch en Sociaal Comité, waarin naast overheidsvertegenwoordigers werkgevers- en werknemersorganizaties zitting hebben, wordt de gelijkwaardigheid van de vier officiële talen tijdens de voltallige vergaderingen en in de commissievergaderingen zorgvuldig in acht genomen. In de Raad van Ministers wordt ook, als regel op grond van dokumenten in de vier talen beraadslaagd. Het reglement van orde laat echter in dringende gevallen afwijking van deze regel toe. De Europese Commissie heeft voor haar vergaderingen twee werktalen aangewezen, Frans en Duits. Alle officiële dokumenten en rapporten van de Commissie worden echter in de vier talen onderzocht en gepubliceerd.

De snelle toename van de werkzaamheden bij de Raad en de Europese Commissie heeft ertoe geleid, dat op ambtelijk vlak het Frans vrij snel een overheersende positie als werktaal heeft ingenomen. Het is vrij gemakkelijk deze situatie aan te klagen, maar in de praktijk is het zeer moeilijk een alternatief te vinden. Het is nu eenmaal onvermijdelijk in het omvangrijke apparaat van 6000 tot 7000 Europese ambtenaren, afkomstig uit de diverse landen van de Gemeenschappen, een werkmethode toe te passen die een doelmatige administratie waarborgt, en met name naar één voertaal uit te zien. Het Frans komt dan vooral in aanmerking, omdat die taal door praktisch alle ambtenaren in voldoende mate wordt gekend.

Overige aspekten van het onderwerp

Hoewel de verdragen van Parijs en Rome slechts een sociaal-economische integratie van de lid-staten beogen ligt het voor de hand, dat de intensivering van het personen- en handelsverkeer mede van invloed is op de positie van de talen in de Gemeenschap. Wij zien dan ook, dat de producenten uit de andere taalgroepen grote belangstelling hebben voor de koopkracht, welke in het Nederlandse taalgebied beschikbaar is en dat zij hun waren mede met Nederlandse etiketten en in het Nederlands gestelde gebruiksaanwijzingen ten verkoop aanbieden. Het vrije personenverkeer tussen de lid-staten leidt er voorts toe, dat wederzijds meer begrip ontstaat voor elkaars taal en cultuur. De aktieve cultuurpolitiek, welke verschillende lid-staten voeren, bevordert dit proces in belangrijke mate. Ook het Nederlands kan van deze ontwikkeling profiteren vooral nu enkele voorwaarden welke in dit opzicht van groot belang zijn, zich gunstig ontwikkelen. Wij denken hierbij in de eerste plaats aan de noodzakelijkheid, dat binnen het taalgebied eenheid van opvatting bestaat tussen het noorden en het zuiden omtrent het taalgebruik. Op dit punt is een grote verbetering ingetreden, dank zij de goede samenwerking op taalgebied tussen noord en zuid en het betere wederzijdse begrip, dat daaruit is voortgevloeid. In de tweede plaats moet het van essen-

[p. 135]

tieel belang worden geacht dat de zuidgrens van het taalgebied een vaste lijn gaat volgen, die niet steeds heen en weer wordt geschoven onder politieke druk. De nieuwste grondwetswijzigingen schijnen hiertoe gunstige voorwaarden te hebben geschapen. Manifestaties als de Europalia, waar de verschillende landen de gelegenheid krijgen de meest representatieve uitingen van hun cultuur in internationaal verband te tonen en uit te dragen, vormen een recent voorbeeld van een geslaagde poging tot cultuurspreiding. Ook op het gebied van het onderwijs blijkt er in het buitenland voor het Nederlands belangstelling te bestaan. Aan ongeveer 90 universiteiten over de gehele wereld worden cursussen in het Nederlands gedoceerd. Wij beschikken niet over cijfers voor West-Europa afzonderlijk, doch een aantal van deze cursussen wordt ook aan universiteiten in de lidstaten van de Europese Gemeenschappen gegeven, vooral in Duitsland, en sinds kort enkele in Frankrijk. In dit laatste land werd onlangs besloten het Nederlands toe te laten tot het baccalaureaatsexamen.

Conclusie

Na de voorafgaande beschouwingen mag de conclusie worden getrokken dat het Nederlands binnen het kader van de Europese Gemeenschappen zijn positie heeft weten te handhaven en, vergeleken met de situatie van vóór de oorlog, heeft versterkt. Willen wij deze situatie gehandhaafd zien, ook in een uitgebreide Gemeenschap met nog meer talen, dan zullen wij in de eerste plaats erop bedacht moeten zijn de eigen taal gaaf en ongeschonden te bewaren. In dit verband citeren wij gaarne de boodschap welke de heer Van Elslande, toenmalig Minister van de Nederlandse Cultuur in België, meegaf bij het verschijnen van ‘Europa onderweg’, een uitgave van de Europese Beweging in Nederland van 1967: ‘een cultuur-scheppend Nederlandstalig gebied’, aldus deze bewindsman, ‘heeft tot plicht te ijveren voor de vrijwaring en de uitstraling van de Nederlandse taal en cultuur zoals ook de andere cultuurgebieden erop staan dit te doen’.

DR. JUR. J.A. MUILWIJK

Hoofdambtenaar bij de E.E.G.