Neerlandia. Jaargang 76

[p. 81]

[Nummer 3]

Kompas

Vlaamse beweging en ekonomische ontwikkeling

Voor de algemene vergadering van het Algemeen Nederlands Verbond hield historicus Prof. Dr. M. de Vroede (KUL) te Rotterdam een gedokumenteerde uiteenzetting over ‘Vlaamse Beweging en de recente ekonomische ontwikkelingen in Vlaanderen’. Uitgangspunt van zijn uiteenzetting was de vraag naar de relatie tussen de ekonomische opgang van de Vlaamse gewesten tijdens de laatste twee decennia en de Vlaamse Beweging.

Hij stelde voorafgaandelijk vast dat bij de aanvang van de jaren 1950, de sociaal-ekonomische situatie van de Vlaamse gewesten essentieel gekarakterizeerd werd door een onvoldoende valorisatie van de aanwezige arbeidskrachten.

Symptomen daarvan waren: het typisch Vlaams werkloosheidsverschijnsel; de mobiliteit van de arbeidskrachten (ongeveer 225.000 werkforenzen); de overbezetting van de agrarische en van de middenstandssektor.

Hij zag als verklaring van deze ongunstige sociaal-ekonomische situatie het feit dat de 19e-eeuwse ontwikkeling van de fabrieksindustrie zich in Wallonië situeerde. Verder gaf de traditionele Belgische ekonomische politiek de voorrang aan de Waalse grootnijverheid. De politieke macht was immers in die jaren nog steeds grotendeels in handen van franstaligen.

De struktuur van het Vlaamse bedrijfsleven werd gekenmerkt door het familiaal karakter, dit wil ondermeer zeggen dat de nodige kapitalen om een bedrijf te modernizeren meestal ontbraken. Ook het ambachtelijk karakter van deze bedrijven, meestal op de produktie van verbruiksgoederen gericht, verhinderde een normale ekonomische ontwikkeling.

Toen kwam de ontwikkeling sedert circa de jaren 1950. De bevolking in Vlaanderen steeg van 53,7 procent van de rijksbevolking naar 56,1 procent; de werkgelegenheid is het sterkst toegenomen in Vlaanderen (ze bereikt 51 procent van het totaal in België, tegen 43 procent in 1950); Het aantal gekontroleerde volledig werklozen is in Vlaanderen gedaald van ongeveer 120.000 tot 27.000 personen. Vóór 1975 dienen er echter 347.000 nieuwe werkgelegenheden in Vlaanderen gekreëerd te worden!

Prof. Dr. M. de Vroede stipte aan dat men bij het onderzoek van deze ekonomische problemen in België aandacht moet hebben voor het effekt van de aangroei van het aantal vreemdelingen. Van 1950 tot 1970 bedroeg deze aangroei 7,8 procent in Vlaanderen, 98,6 procent in Wallonië en 86 procent in Brussel.

Kruisinvloeden

Ten behoeve van de aanwezige Nederlanders gaf Prof. de Vroede een overzicht van het ontstaan en de groei van de Vlaamse Beweging. Aanvankelijk was deze beweging gericht op de herwaardering van de Nederlandse taal, werd een kultuurbeweging, om vervolgens, inzonderheid na de tweede wereldoorlog, een sociaal-ekonomische richting in te slaan. Het is echter duidelijk dat de ekonomische groei niet zonder meer aan deze Vlaamse Beweging kan toegeschreven worden.

Zo is er weinig verband, voor zover het buitenlandse investeringen betreft, die in Vlaanderen een ongemeen belangrijke rol bij de ekonomische expansie hebben gespeeld. Deze investeringen werden in Vlaanderen verricht omwille van de kansen op hogere rendabiliteit, ruimere arbeidsmarkt, enz, doch ook door de verschillende Vlaamse initiatieven om buitenlandse investeringen aan te trekken. Het feit dat Vlaamse ekonomisten hier een rol speelden, dient te worden aangestipt.

Belangrijk was eveneens de aanzienlijke Vlaamse aktie op het terrein van de regionaal-ekonomische politiek; die speelde bijvoorbeeld een rol bij het verwerpen van de 50/50-verhouding van de kredieten die toegekend werden in het kader van de regionale expansiewetten. De Vlaamse parlementsleden verwierpen deze verhouding op de grond van grotere behoeften in Vlaanderen. Belangrijk is het optreden van de Vlaamse ekonomisten (o.m. de school van Leuven). Zowel in de ekonomische instellingen en organizaties als in het bedrijfsleven traden zij stimulerend op, niet alleen op zuiver ekonomisch vlak maar ook ten aanzien van het leggen van dwarsverbindingen tussen de ekonomische en de kulturele ontplooiing van Vlaanderen. In se is dit optreden het resultaat van een jarenlange strijd tot vernederlandsing van het onderwijs, inzonderheid het hoger onderwijs. De relatie tussen de Vlaamse Beweging en de ekonomische expansie is echter niet altijd gemakkelijk vast te stellen. Belangrijke organizaties hadden volgens hun statuten geen belangstelling voor de Vlaamse problematiek. Wanneer men echter de praktijk van hun werk bekijkt, komt men soms tot andere vaststellingen. Andere organizaties oriënteerden zich zeer bewust op de Vlaamse problemen, bijvoorbeeld het VEV, het Davidsfonds dat sedert 1954 duidelijk aandacht voor sociaal-ekonomische problemen had, de Stichting-Lodewijk de Raet, e.a.

Was de periode tussen de beide wereldoorlogen een aanlooptijd, dan mag men stellen dat de doorbraak van de Vlaamse Beweging in een sociaal-ekonomische richting, een verworvenheid is voor de periode na de tweede wereldoorlog.

Talrijke goed geïnformeerde Nederlanders (een verheugende vaststelling) stelden nadien nog talrijke vragen.

M. CANTRIJN