Neerlandia. Jaargang 76

(1972)– [tijdschrift] Neerlandia– rechtenstatus

Schrijvende lezers

Hoogleraar gevraagd te Kaapstad

Door de universiteit van Kaapstad worden candidaten uitgenodigd te solliciteren naar de betrekking van hoogleraar in de Nederlandse cultuurgeschiedenis aan genoemde universiteit. Begin 1973 dient de betrekking aanvaard te worden.

De leerstoel in Nederlandse cultuurgeschiedenis aan de universiteit van Kaapstad werd in 1950 opgericht. De colleges zijn steeds in het Zuid-afrikaans gegeven, maar te beginnen met het cursusjaar 1973 (aanvang begin maart) zal Engels de voertaal zijn, teneinde te trachten meer studenten te bereiken dan voorheen het geval was. Wel zullen de studenten de toetsen, opstellen en examens in het Zuidafrikaans mogen schrijven, indien ze dit willen.

Van de aangestelde hoogleraar wordt verwacht dat hij de leiding zal hebben van twee cursussen waarin hoofdstukken behandeld worden uit de cultuurgeschiedenis van Nederland, Vlaanderen en de Kaapkolonie (wat de Kaap betreft voornamelijk uit de Hollandse tijd: 1652-1806), en, te beginnen met het jaar 1974, ook van een cursus in hoofdstukken uit de cultuurgeschiedenis van de Lage Landen (Nederland en België), Frankrijk, Engeland, Duitsland en Italië.

Elk der twee cursussen in Nederlandse cultuurgeschiedenis zal uit vier colleges per week bestaan; de cursus in Westeuropese cultuurgeschiedenis uit waarschijnlijk vijf colleges per week (één college per week gewijd aan één land of landen-groep).

Verwacht wordt dat de hoogleraar zelf zes van de acht colleges geeft in de cursussen in Nederlandse cultuurgeschiedenis, en minstens één in de cursus Westeuropese cultuurgeschiedenis; dat zijn assistent twee van de acht colleges in Nederlandse cultuurgeschiedenis geeft en één in de cursus Westeuropese cultuurgeschiedenis; en dat de overige colleges in Westeuropese cultuurgeschiedenis gegeven worden door stafleden van de afdelingen Frans, Engels, Duits, Italiaans en Kunstgeschiedenis.

Het beginsalaris van de hoogleraar is 8.100 rand. Een rand is ongeveer vijf gulden.

Gedurende de eerste drie jaren is de aanstelling tijdelijk.

Na zes jaar heeft de hoogleraar recht op een jaar verlof, met vol salaris. Daaraan kan men de twee maanden van de zomervacantie (midden december tot midden februari) laten aansluiten, zodat een verlofperiode van 14 maanden bereikbaar is. Wel moet men voor een geschikte plaatsvervanger (wiens salaris door de universiteit betaald wordt) zorgen.

Als men voor het doen van navorsingswerk overzee gaat voor een periode van minstens drie maanden, kan men in aanmerking komen voor een ‘Study Travel Grant.’

Het aantal studenten dat in de afgelopen tien jaar deze colleges volgde, en aan het einde van het cursusjaar examen deed, wisselde van 40 tot 75 studenten per jaar. In elk van beide cursussen worden ongeveer 100 colleges per jaar gegeven.

Aan de leerstoel is een bibliotheek verbonden die thans uit ca. 12.000 delen bestaat. Voor aankoop van boeken en het betalen van abonnementen op tijdschriften stelt de universiteit jaarlijks f. 1100 beschikbaar, de Nederlandse Vereniging Z.A.S.M. f. 3000 en de Nederlandse regering f. 500. Voorts ontvangt de bibliotheek giften in natura van de regeringen in Nederland en België, van wetenschappelijke instellingen en van particulieren.

Professor D. BAX

Gardenialaan 15

Duivelspiek

KAAPSTAD

Fatale gevolgen van passieve kultuurpolitiek

Buitenlandse leraren nederlands berusten.

Nederlands op school in de duitse Bondsrepubliek wordt gestremd. Het is op sterven na dood, als gevolg van de uitblijvende ‘Nachwuchs’ van akademisch gevormde nederlandisten. Het is weliswaar officieel schoolvak in Noordrijnland-Westfalen, maar er komen veel te weinig leerkrachten met het vak nederlands voort.

Nochtans is Nederland de beste klant van Noordrijn-Westfalen, vóór Frankrijk en de USA, en nochtans was het nederlands een oorspronkelijke kultuurtaal in dit Bondsland tot ver in de 19e eeuw. Maar de konkrete ‘Verständigungsvorleistung’, het talen-leren, werd tot nog toe gewoon aan de kleinere partners, aan Nederlanders en Vlamingen overgelaten; deze werden voor hun moeite met een massieve duitse miskenning gestraft: 99,9% van de duitse schoollopende jeugd wordt geen nederlands geboden! En waar dan toch eens het bestaan van een nederlandse taal vermeld moet worden, b.v. in de schoolboeken, gebeurt dit in ontoereikende maat of zelfs foutief (‘Die Flamen sprechen eine niederdeutsche Mundart’). Zelfs de akademische leerboeken voor de duizenden toekomstige leraren geven nog steeds een verkeerd image, op enkele uitzonderingen na, van het nederlands: dit is het resultaat van een kritische analyse van de duitse leerboeken door prof. dr. J. Goossens te Münster, verschenen is in de reeks ‘Nachbarn’ der nederlandse ambassade te Bonn.

Nog steeds verlopen dus de meeste kontakten tussen die ‘Nachbarn’ in een discriminerend ‘eenrichtingsverkeer’, ten nadele van de nederlandse taal. Van een brede zone van tweetaligheid langs de grens van Aken tot Emden kan helemaal geen sprake zijn op duits gebied. Het tweede duitse Bondsland met een gemeenschappelijke grens met Nederland, Nedersaksen, weigert al jaren, vriendelijk, de erkenning van het nederlands als schoolvak. Alle kosten en moeite moet Nederland dragen om het bekende gezegde waar te maken, ‘Ohne Sprache kein Verstehen, kein Verständnis und keine Verständigung’. Aan de duitse scholen leert men intussen maar vakken die iets opbrengen, die ‘de broodkorf’ van de natie zullen helpen vullen.

Dat alles weet men ook in Den Haag waar men toch al honderden miljoenen guldens geïnvesteerd heeft om het duits praktisch tot 's lands tweede, inofficiële taal te maken, terwijl de duitse partner zijn bijdrage voor de ‘Verständigung’ nog steeds schuldig blijft. Dankzij de nederlandse inspanning voor een vreemde taal, bestaan er weinig ‘Verständigungsschwierigkeiten’ met deze partner en deze heeft de enorme nederlandse geste niet behoeven te honoreren.

En toch heeft Bonn al zeker een jaar lang op een nederlands initiatief in deze aangelegenheid gewacht,- tevergeefs? De uitgebleven realisaties doen dit wel vermoeden. Steeds weer, al meer dan tien jaar, worden de officiële instanties in Nederland attent gemaakt op de situatie van het

nederlands in Westduitsland, zonder dat de ‘doorbraak’ er kwam. Een laatste unieke gelegenheid bood het koninklijk bezoek aan de Bondsrepubliek. De ‘Vereniging duitse leraren nederlands’ heeft toen aan de officiële instanties in beide landen nog eens een lijst met zaken waarvan het gemis vooral wordt gevoeld voorgelegd, waarvan realisering tussen partners en buren eigenlijk ‘selbstverständlich’ zou zijn; de ontvangst ervan werd intussen bevestigd. De Vereniging is geenszins verwend; van haar leden, al vele jaren idealistisch met privé middelen uit eigen portemonnaie in de bres voor het nederlands in Duitsland, werd nooit iemand officieel onderscheiden; en niemand van de leden werd b.v. bij het Staatsbezoek uitgenodigd.

Of men in Nederland de samenhang tussen kultuur- en vooral taalpolitiek en ‘de centen’ niet ziet? Waarom investeren dan andere naties, die zich wel zelf respecteren, zoveel op dit gebied? Zelfs het kleine Denemarken heeft een eigen schoolnet weten te verkrijgen in het naburige duitse Bondsland Sleeswijk-Holstein, van de Kindergarten tot het Gymnasium toe.

Heeft het anders wel als ‘geschäftstüchtige’ bekend staande Nederland niets uit de indonesische les geleerd, waar binnen een kleine twintig jaar een hele natie op andere vreemde talen kon overschakelen, d.i. handelspartners, terwijl in de andere voormalige kolonies de westerse talen voortleven en juist een band van nieuwe eenheid met de betreffende europese staat, het ‘moederland’, hebben kunnen vormen, zeker niet uitsluitend op cultureel gebied, maar tot economisch voordeel van beide partners. Terwijl alle nederlandse hogescholen duits bieden, bestaan er maar 2 leerstoelen nederlands in de hele Bondsrepubliek. Juist in de hoofdstad Bonn echter is het nederlands wetenschappelijk niet vertegenwoordigd, een voorbeeld van bijzonder kortzichtige politiek! De student komt er b.v. met keltisch of mongolisch verder, zodoende is er niet één student op duizend te vinden voor het nederlands. Het veel kleinere skandinavische taalgebied beschikt over acht leerstoelen...

Zonder leerstoelen komen er ook nooit de leraren voor dit vak. Een nederlandist aan een buitenlandse hogeschool heeft dus een bijzonder hoge verantwoordelijkheid tegenover het gehele nederlandse taalgebied. Leidt hij te weinig leraren op, dan kan een onvolkomen of foutief image van Nederland en België in de buitenlandse scholen nooit langzaam weggewerkt worden. ‘Straalt’ hij niet uit en trekt te weinig studenten aan, komen er geen journalisten (voor Brussel, b.v.), geen diplomaten, geen politici, kortom geen partners op hoger niveau voor de nederlandstalige partners die taal, land en volk reeds van hun universitaire studies af kennen. Daarvoor moet er ook een nauwe samenwerking komen tussen universiteit en school, en een groter potentieel studentenreservoir ook voor de neerlandistiek, anders blijven de kollegezalen leeg.

Daarom is het bijzonder spijtig, dat de door een hogeschool in het Rijnland aangeboden mogelijkheid tot nederlands voor toekomstige leerkrachten, wegens gebrek aan geld niet tot stand kwam. Ook dit desideratum werd aan Nederland voorgesteld. Bij de konferenties en officiële zittingen tussen Nederlandse en Duitse vaklui over deze onderwerpen, waar steeds weer de vervelende situatie van het nederlands te berde komt en op het leraarstekort moet stranden, komt men al jaren niet vermeldenswaardig vooruit. Mogelijkheden zijn er, maar die kosten geld. Zodra iets meer geld kost, vlot niets meer, anders had men een of ander van deze punten al kunnen aanpakken:

1.	Nederlands en duits krijgen prioriteit als schoolvak in een ca. 50 km brede grenszone tussen Aken en Emden. In het binnenland wordt de partnertaal fakultatief.
2.	De komende duitse germanisten leren een tweede germaanse taal (Ndl) met de nodige konsekwenties voor meer leerstoelen nederlands.
3.	Er komen binationale scholen in grensplaatsen, soms ook in zustersteden en garnizoensplaatsen; de grensplaatsen ‘betreuen’ elkaars scholen op taalgebied, en bieden ‘Schnellkurse’ voor leerkrachten in de partnertaal, de studie en het onderwijs ervan moet veel ‘interessanter’ gemaakt worden.
4.	Duitse leerkrachten in Nederland/België zouden bij hun re-integratie in de BRD ook nederlands moeten kunnen geven.
5.	De leraarsuitwisseling op grote schaal intensiveren.
6.	In leraarsopleiding en leerboeken nederlands volwaardig opnemen.

Er zijn beslist nog andere mogelijkheden, maar hun verwezenlijking zou ook daar een zaak voor beide partners moeten zijn. De passieve, welwillende rol van officieel toeschouwer kan, van welke kant dan ook, alleen de activiteiten van de buitenlandse nederlandist doen afsterven. De duitse nederlandist kan en mag niet ‘päpstlicher als der Papst’ zijn. Thans kunnen alleen nog kontakten op het hoogste niveau tussen de betrokken landen de oplossing brengen, anders moeten ook de buitenlandse neerlandisten, gezien hun bescheiden mogelijkheden, in de toestand berusten.

JOZEF KEMPEN

Verkeerde academie

Het zou mij niet verwonderen, als prof. Neutjens reeds een opmerking zou hebben gemaakt n.a.v. het onderschrift bij de foto op p. 173 van het jongste nr. van Neerlandia. Het daar afgebeelde gebouw is niet de zetel van de Kon. VI. Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten, maar van de daarnaast bestaande Kon. VI. Academie voor Taal- en Letterkunde. Een afbeelding van datzelfde gebouw bezigt de laatstgenoemde Academie als vignet voor haar publikaties.

L.C. MICHELS

Nijmegen

Integratiebeweging verbreden

Hoe verdeeld de reakties op de inleiding van Drs. H.J.A. Zaat ook waren, zijn opvattingen verdienen zeker aandacht.

Zij die zich afzetten tegen zijn uitlatingen behoren tot de ‘intellektuele elite’: mensen die meestal van oordeel zijn dat er wèl heel wat gedaan wordt om Nederland en Vlaanderen dichter bij mekaar te brengen. Vaak zijn deze mensen op een of andere manier zelf betrokken bij de kulturele samenwerking of integratie. Er mag niet over het hoofd gezien worden dat zowat alle reakties van ‘gewone mensen’ ontbreken. Daarmee is meteen het hele probleem omschreven: Vlamingen en Nederlanders vormen nog altijd twee groepen die niet zo best met mekaar kunnen opschieten, een beperkt groepje intellektuelen

uitgezonderd. Dat lijntje op de landkaart vormt in werkelijkheid nog altijd een vrij hoge muur voor de massa.

Wat dan met hetgeen toch bereikt werd? Zijn al die vormen van kulturele uitwisseling,- waarvan men geregeld zo graag de ellenlange lijst publiceert,- dan nutteloos geweest? Het antwoord op die vraag kan niet negatief klinken. Maar een belangrijk deel van de uitwisseling richt zich alvast tot specialisten en zelfs wat ruimer bedoeld werd, wordt in de praktijk vooral door intellektuelen gevolgd. Heel die toenadering langs de kulturele samenwerking om richt zich dus tot een groep die slechts een deel van de ganse Nederlandstalige gemeenschap vormt en daarvan vormen degenen die werkelijk de vruchten plukken nog een onderdeel. In het kulturele en intellektuele kringetje gezien wordt een enorme hoeveelheid werk geleverd, doch als we even de ganse gemeenschap bij de juiste waardering betrekken, wordt het eerder de spreekwoordelijke druppel op de hete plaat. Het naar mekaar toe groeien van de twee volksgroepen is een door de man uit de straat nauwelijks ervaren feit en het is op dat algemene niveau dat de beweringen van drs. Zaat de waarheid benaderen.

De man uit de straat valt op alle gebieden moeilijk te benaderen en dus zeker wel wanneer men hem ook nog een deel van zijn reserve ten opzichte van het andere deel van de Nederlandstalige gemeenschap wil ontnemen.

Toch wil ik vaststellen dat er alvast een gebied is waarop werkelijk praktisch resultaat bereikt werd qua toenadering op een breder niveau: de televisie. Fijn is dat het hier niet om een gezochte poging ging, doch om een toestand die spontaan gegroeid is. De Vlamingen zijn immers zo weinig tevreden met de prestatie van de B.R.T., dat al wie binnen het zendbereik van de Nederlandse televisie valt, bijna automatisch komt tot een vrij ruim kijken naar het werk van de zuilen.

En het zijn niet alleen de Amerikaanse feuilletons die belangstelling genieten.

Programma's als deze van Mies Bouwman en Willem Duys worden in verhouding gezien in Vlaanderen met evenveel belangstelling gevolgd als in Nederland. Zo krijgt de brede massa informatie over Nederlandse toestanden en hoort de klank van het Nederlands in alledaags gebruik.

Het lijkt me dat vooral in die meer populaire richting verder moet gewerkt worden. Op teatergebied liggen alvast heel wat mogelijkheden open. Waarom kunnen b.v. de Brusselse K.V.S. en het Gentse N.T.G. wel drie weken het plateau van de Antwerpse K.N.S. bespelen, doch worden uitstapjes van Nederlandse toneelgroepen altijd beperkt tot een enkele, dure voorstelling. Het langer bespelen van mekaars schouwburgen in normale voorwaarden zou alvast ook wat opleveren.

Natuurlijk blijft bij ‘toneelkontakt’ nog altijd een afstand bestaan en behoudt de uitwisseling iets van eenrichtingsverkeer, gezien het gaat om het debiteren van een tekst die door een niet aanwezige derde geschreven werd. Ergens zouden meer mogelijkheden moeten gezocht worden om bredere kontakten op gewoon menselijk vlak mogelijk te maken. Wanneer een intellektueel uit Vlaanderen met een intellektueel uit Nederland kontakt kan hebben op een of ander kongres, dan moet ook de mogelijkheid geschapen worden voor de Vlaamse arbeider om de Nederlandse arbeider van van mens tot mens te leren kennen. Pas via dergelijke ontmoetingen kan het naar mekaar toe groeien werkelijk beginnen.

Als besluit meen ik te mogen stellen dat, hoe ver gebonden wij wel mogen zijn, er toch heel wat gebieden zijn waarop wij (vooralsnog) gescheiden zijn. Met alleen kulturele integratie kunnen deze dingen niet alle overbrugd worden en vooral mag nooit uit het oog verloren worden dat die kulturele samenwerking zoals ze nu gevoerd wordt slechts een klein deel van de gemeenschap werkelijk raakt. Het kan dus voor de ingroup der intellektuelen lijken dat het alles koek en ei is, doch dat is het helemaal niet meer van zodra men zich ook eens op het standpunt van de brede volksmassa durft plaatsen.

Het is een harde noot om kraken te moeten vaststellen dat al het integratiewerk misschien nogal egoïstisch was en vooral dat het slechts resultaat gaf voor een klein groepje van enkele tienduizenden uit een ganse gemeenschap van meer dan achttien miljoen die men meende te hebben bereikt.

EDMOND DE CLEEN

Brussel

Verstaanbare taal

In het personeelsblad van drukkerij en dagblad ‘Het Volk’ te Gent verscheen onlangs, onder bovenstaande titel, een reeks van taalkundige bijdragen. De redactie stelde daarin ongeveer 300 dure woorden en uitdrukkingen aan de kaak, waarvoor met een beetje goede wil en nadenken Nederlandse woorden zijn te vinden. Een gelijke activiteit als het A.N.V. destijds ondernam, toen een commissie het onnodig gebruik van vreemde woorden en uitdrukkingen onder de aandacht van de overheid en het bedrijfsleven in Nederland bracht. Uit de aard van de zaak is gebleken, dat de voorbeelden die in het personeelsblad werden aangehaald ook door de commissie van het A.N.V. werden gebruikt.

De lijsten gingen vergezeld van een toepasselijke tekst, bij wijze van inleiding, als bv.:

‘Woorden behoren tot onze belangrijkste daden. De taal kan het bestaan openleggen. De taal is een gave, groter dan wij beseffen. Christus heeft aan Zijn zending gewerkt door te spreken. Hij wordt zelfs HET WOORD genoemd. In de taal schuilt een groot geheim’ (De nieuwe Nederlandse catechismus, blz. 517).

‘De grote, klaarziende theoretici der socialistische en christelijke werkliedenorganisaties Joseph Wauters en Louis Colens hebben het nodeloos gebruik van vreemde woorden in de volkspers scherp gehekeld. Hun wenken gelden ook nu’.

‘Het onnodig, dikwijls alleen uit gemakzucht, gebruiken van voor velen moeilijk verstaanbare vreemde woorden, in gevallen waarin ook algemeen bekende Nederlandse woorden bestaan, kan niet goedgepraat’ (Algemeen Nederlands Verbond).

‘Wij slaan de leerlingen met al te veel en al te grote woorden om de oren. Meestal kunnen wij onze uitleg niet op hun golflengte afstemmen’.

Ik groet u op de vuurlinie van onze gemeenschappelijke strijd.

JOZEF DE GEEST

Gent

Vorige Volgende