Neerlandia. Jaargang 76

[p. 31]

Venster op de wereld

[p. 32]

‘Den coornhoop colonie’

DE EERSTE BOERDERIJ VAN ‘VRIJBURGERS’ AAN DE KAAP NA MEER DAN DRIE EEUWEN IN VROEGERE GEDAANTE HERSTELD DOOR ‘SIMON VAN DER STEL STICHTING’

De Heren XVII van de Verenigde Oost-Indische Compagnie hebben kennelijk een helder inzicht gehad in de strategische betekenis van de zuidpunt van Afrika. Destijds als tussenstation tussen de Lage Landen en Oost-Indië. Precies halverwege: de afstand Amsterdam - Kaap de Goede Hoop en Kaap de Goede Hoop - Batavia zijn practisch gelijk, nl. ongeveer 6000 zeemijlen. Anderhalve eeuw later hadden de Britten een even helder inzicht in die strategische positie toen zij in 1806 ‘in naam van de Prins van Oranje’ de Kaapkolonie overnamen. Dat was in de ‘Franse tijd’.

Het Britse inzicht was evenwel zó helder, dat zij in 1813 ‘vergeten’ de Kaap aan de rechtmatige eigenaar terug te geven. Wat niet wegneemt, dat nog eens anderhalve eeuw later de Prinsenvlag - oranje, wit, blauw - weer aan de Kaap waait als symbool van een onafhankelijke Republiek Zuid-Afrika. Ironie der historie...

Het was echter niet voldoende dat de schepen van de V.O.C. - tevens oorlogsschepen - in de Tafelbaai verschenen en dat er een Nederlands garnizoen aan de Kaap lag, maar die schepen en dat garnizoen moesten ook bij voortduring van leefvoorraad worden voorzien. Dat was de reden dat de Heren XVII reeds twee jaren nadat Commandeur Jan van Riebeeck de Prinsenvlag had geplant besloten een graanboerderij te vestigen en aan ‘vrije luyden’ toe te vertrouwen. De stichting van

Coornhoop Colonie: Voor de restauratie.

een station aan de Kaap was weliswaar reeds onmiddellijk gezien als een bevoorradingsnoodzaak - een ‘logistieke’ aangelegenheid zou men nu zeggen - maar aanvankelijk te ‘ambtelijk’ opgezet. In 1654 werd echter deze taak overgedragen aan het ‘particulier initiatief’ en in october 1655 verleende Jan van Riebeeck zelfs verlof aan ambtenaren van de V.O.C. om zich - indien zij dat wensten - als vrije boeren zelfstandig te vestigen. Toch heeft het nog anderhalf jaar geduurd aleer van Riebeeck aan negen ambtenaren van de V.O.C. de vrijbrieven uitreikte om zich als ‘vrijburgers’ te vestigen. Van Riebeeck was een man van degelijke voorbereiding en heeft eerst bij ‘'t Ronde Bosje’ - Ronde Bos is thans een van de tuinvoorsteden van Kaapstad - langs de Amstel (thans Liesbeeck-rivier) proefterreinen laten aanleggen voor de verbouwing van koren, haver en gerst.

De proefneming gelukte en datzelfde jaar werd er bij Coornhoop, ten noorden van de Hollandse Tuin - een wijk van Kaapstad heet thans nog Tuinen - een boerderij met een graanschuur gebouwd en later in het jaar van een fort voorzien.

Dank zij Dr. Punt's initiatief en voortvarendheid...

De gebouwen van ‘Den Coornhoop Colonie’ hebben drie eeuwen overleefd, al had ‘de tand des tijds’ die welhaast tot een puinhoop gemaakt. De grote lijnen en omtrekken, alsook de indeling waren echter nog zichtbaar zodat een restauratie mogelijk werd. Deze restauratie werd dan ook voltooid en uitgevoerd onder de auspiciën van de Simon van der Stel Stichting en zijn voortvarende directeur Dr. W.H.J. Punt van Pretoria. Dr. Punt is een zgn. Kruger-Hollander, d.w.z. een Zuid-Afrikaner, wiens ouders in de Krugerperiode naar Zuid-Afrika zijn vertrokken. Zijn vader was Nederlands beroepsofficier (7de R.I. in Amsterdam) en werd in de Krugertijd lid van de directie van de Nederl. Zuid-Afrikaanse Spoorweg Maatschappij. In de dertien jaar van haar bestaan heeft de Simon van der Stel zeer veel werk verzet voor de opsporing en het wetenschappelijk onderzoek van hetgeen aan schoons en boeiends uit een historie van eeuwen is overgebleven. In overgrote meerderheid herinneringen welke op Nederland of Nederlandse overzeese gebiedsdelen betrekking hebben. Vele restauraties van historische gebouwen heeft de Simon van der Stel Stichting uitgevoerd. Zij werkt daartoe samen met de Bond ‘Heemschut’ in Nederland.

Dr. Punt bezoekt jaarlijks Nederland voor dit doel en heeft niet lang geleden ook Suriname en de Nederlandse Antillen bezocht. Bij de viering van het tien-jarig bestaan van de Simon van der Stel Stichting in april 1969 in het Kasteel van Kaapstad werden door Dr. Punt namens de Stichting de nageschilderde portretten van een Nederlandse goeverneur van de Kaap, baron van Plettenberg en zijn vrouw geb. Feith aan de Zuid-Afrikaanse regering aangeboden. De Zuid-Afrikaanse Eerste Minister Vorster en toenmalige Nederlandse ambassadeur baron Lewe van Aduard voerden daarbij het woord. Het is dan ook niet zonder reden dat de Stichting welke de bewaring van de dingen die ons resten uit het verleden nastreeft is genoemd naar een andere Nederlandse goeverneur van de Kaap: Simon van der Stel en dat de leiding daarbij heeft de Kruger-Hollander en historicus Dr. Willem Punt.

M.A. CAGELING

Coornhoop Colonie: Na de restauratie.