Neerlandia. Jaargang 75

[p. 117]

Kort genoteerd

Toespraak van de Nederlandse minister-president

Op 13 mei is te Brussel door de Koning der Belgen, in het kader van het 25-jarig bestaan van het Belgisch-Nederlands Cultureel Akkoord, de prijs der Nederlandse letteren 1971, toegekend aan de overleden schrijver Simon Vestdijk, uitgereikt aan zijn weduwe. Na een toespraak in de Nederlandse taal van de Belgische eerste minister de heer Eyskens, is het woord gevoerd door de heer De Jong, de Nederlandse minister-president. Deze is zijn rede aangevangen in het Frans, waarna hij zijn toespraak in het Nederlands heeft vervolgd en heeft afgesloten in het Frans. In verschillende Vlaamse en Nederlandse perspublicaties is op deze gang van zaken scherpe kritiek uitgeoefend.

Het zou geen zin hebben hierop nu nog terug te komen, ware het niet dat deze gang van zaken a.h.w. kenmerkend is voor de Nederlandse wijze van benadering van de zware taal- en cultuurproblemen van onze Nederlandssprekende zuiderburen. En het is echt wel tijd om voor de toekomst de van Nederlandse, al dan niet officiële, zijde gevolgde algemene gedragslijn terzake te herzien.

Er waren, praktisch gesproken, twee standpunten mogelijk: ófwel in de redevoering van de Nederlandse minister-president werden enkele volzinnen in het Frans ingelast, ófwel die toespraak werd geheel in het Nederlands uitgesproken. Elk van die oplossingen is verdedigbaar en formeel is daar weinig tegen in te brengen.

Het inlassen van enkele Franse volzinnen is, gezien de tweetaligheid van België, op zich zelve gezien, niet misplaatst en kan bovendien worden aangemerkt als een beleefdheid tegenover de - weinige - aanwezigen die in het geheel geen Nederlands verstaan. Die had aldus kunnen geschieden door in de loop van de toespraak enkele Franse volzinnen te laten vallen onder mededeling dat zij dienden ‘ten gerieve van hen die geen Nederlands verstaan’. Kiest een Nederlandse minister die eerste oplossing en doet hij dit uitgerekend in Brussel, waar, zoals een ieder weet, de strijd voor een verantwoorde plaats van het Nederlands op ongewoon sterke weerstanden stuit en dan ook uitermate zwaar is, dan dient hij wel te beseffen dat hij op zeer gevaarlijk terrein is. Dan is de uiterste zorgvuldigheid geboden.

Daarvan is evenwel geen spoor te vinden indien de toespraak wordt aangevangen in het Frans, vervolgens in het Nederlands wordt overgegaan met het argument - a.h.w. een verontschuldiging - ‘omdat ik mij daarin beter kan uitdrukken’, en tenslotte de toespraak in het Frans wordt geeindigd. Zelfs indien men het politieke aspect ter zijde laat is, bij deze Franse omlijsting en die verontschuldiging dan sprake van een gebrek aan waardigheid, waaraan ook vele aanwezige Nederlanders - om van Vlamingen maar te zwijgen - aanstoot hebben genomen.

Tegen de tweede oplossing - de toespraak uitsluitend in het Nederlands - kunnen evenmin met recht bezwaren worden ingebracht. Het is immers voor de hand liggend dat een Nederlands minister, een officiële toespraak houdende bij de uitreiking van een prijs van de Nederlandse letteren, in de hoofdstad van België - die officieel tweetalig is - Nederlands spreekt. Zo goed als een Franse minister, bij welke gelegenheid ook, aldaar Frans spreekt en in die taal ook wordt aangesproken. Nu dit formeel verantwoord was, is het zo duidelijk als de dag dat dit, reeds uit een oogpunt van algemeen Nederlands cultureel beleid, de voorkeur had verdiend en, met het oog op al degenen, die zich in België, onder moeilijke omstandigheden daarvoor inzetten, bepaald geboden was. Het feit dat enkelen, die geen Nederlands kunnen verstaan, geheel van de inhoud van de toespraak zouden zijn verstoken - een bezwaar dat in een tweetalig land wel meer voorkomt! - kan daartegen geen gewicht in de schaal leggen. Van meer belang dan de gebeurtenis zelve is dat ook weer bij deze gelegenheid de achteloze en de koele benadering viel te bespeuren, die van Nederlandse officiële zijde geregeld in zaken van Nederlandse

De franse premier deed het anders.

taal en cultuur in het algemeen en in het bijzonder jegens onze cultuurgenoten in België aan de dag wordt gelegd. Zulk een overmatige terughoudendheid miskent het feit dat wij in de Nederlandse taal en in vele andere opzichten een gemeenschappelijk cultuurbezit hebben. Het bewustzijn daarvan behoeft, vooral in Nederland, dringend versterking, en de Nederlandse overheid behoort daarbij het voorbeeld te geven. Dit grote belang is waard om de, blijkbaar bij Nederlandse regeringsinstanties bestaande, angst om zich aan koud water te branden te overwinnen.

V.d.B.

16e Frans-Vlaamse kultuurdag te Rotterdam

De stichting van een Academie voor de Nederlandse taal, de noodzaak van de oprichting van een Nederlands Instituut te Brussel en van een Nederlands Tehuis in Rijsel waren de punten waarover Nederlandse en Vlaamse parlementariërs van diverse politieke pluimage op de 16de Frans-Vlaamse Kultuurdag, op 14 mei, in Rotterdam elkander konden vinden. De belangstelling was groot voor deze dag, georganiseerd door de afdeling Rotterdam van het ANV en het Komitee voor de Frans-Vlaamse Kultuurdagen waarvan prof. dr. P.C. Paardekooper, uit Eindhoven, de voorzitter is.

Aan de bijeenkomst die in ‘De Doelen’ werd gehouden ging een ontvangst op het stadhuis vooraf. Burgemeester W. Thomassen was de gastheer.

Dr. W.H. van den Berge, algemeen voorzitter van het ANV, dankte de burgemeester voor de genoten gastvrijheid.

De parlementariërs maakten deel uit van een forum, onder leiding van de algemeen voorzitter van het ANV, dr. W.H. van den Berge. Het waren voor Nederland: de heren C. Egas (P. v.d. A.), prof. dr. J.W. van Hulst (C.H.U.), G.A. Kieft (A.R.P.), drs. W.L.A. Lockefeer (K.V.P.), H.J.D. Vonhoff (V.V.D.), en voor Vlaanderen de heren dr. M. van Haegendoren (V.U.) en L. Vanackere (C.V.P.). De heren prof. H. de Croo (P.V.V.) en G. Boeykens (B.S.P.) waren verhinderd. De vraagpunten die aan de leden van het forum waren voorgelegd waren de volgende:

-	mag of moet men uitgaan van de fundamentele eenheid van de Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap, uiteraard onder erkenning van verschillen?

[p. 118]

-	Wat zijn de voornaamste oorzaken van het langzaam verlopen van het proces van de culturele integratie?
-	Aannemende dat het van belang is het proces te versnellen, kunnen dan resultaten worden verwacht van overheidsactiviteiten of moet het accent gelegd worden op het langs andere wegen invloed uitoefenen op de publieke opinie?
-	Welke concrete activiteiten van beide overheden gezamenlijk zijn in dit stadium mogelijk en vruchtbaar?
-	Welke concrete activiteiten van de Nederlandse overheid (oprichting Nederlands Instituut te Brussel?).
-	Welke van de zijde van de Belgische overheid (geeft de culturele autonomie van Vlaanderen nog extra mogelijkheden?)
-	Welke concrete activiteiten hebben in dit stadium prioriteit? - televisie en radio? - gebied van de pers? - volksontwikkelingswerk? - uitwisseling van personen?
-	Ligt het niet op de weg van de politieke partijen meer dan tot dusverre geschiedt hun invloed aan te wenden ten dienste van de culturele integratie?

Over het algemeen gaven de politici blijk van een positieve instelling ten opzichte van de culturele integratie.

Senator Leo Vanackere hield in de avond-bijeenkomst een boeiende voordracht over Frans-Vlaanderen.

Zilveren ambtsjubileum burgemeester Meuwese van Hilvarenbeek.

Nauwelijks waren in juni de vlaggen en vaandels van het schilderachtige Vrijthof in Hilvarenbeek - uitgehangen bij de afsluiting van een kwart eeuw Groot-Kempische cultuurdagen - ingehaald en opgerold, of enkele weken later wapperde het kleurige linnen weer in de wind. Een eerbetoon aan burgemeester J.P.M. Meuwese (en echtgenote) vanwege zijn zilveren ambtsjubileum, in de eerste week van de zomer.

Burgemeester Meuwese: voor het ANV een van de twee plaatsvervangende voorzitters, voor tal van culturele organisaties de voorzitter of bestuurslid en voor alles de man die zijn schouders zette onder de Groot-Kempische cultuurdagen. En boven alles... een sympathiek mens!

Alle goede dingen bestaan in drieën, zo ook bij deze huldiging.

Op donderdag 24 juni werd een bijzondere gemeenteraadsvergadering gehouden; de dag daarop feliciteerde de jeugd en het gemeentepersoneel, de zaterdag stond in het teken van een kerkelijke viering, een officiële receptie op het raadhuis en een huldiging door de ganse dorpsgemeenschap met een defilé, voordrachten en een concert in de avonduren.

Namens het ANV overhandigden dr. W.H. van den Berge, dr. G.R. Piryns en drs. H.J. Brinkman 's middags een geschenk in de vorm van een boekwerk ‘500 jaar Nederlandse schilderkunst’. Voor mevrouw Meuwese waren er bloemen.

Nieuwe zeesluis voor Gent

De Belgische minister van Openbare Werken J. De Saeger heeft opdracht gegeven het projekt voor de bouw van een nieuw kanaal van Gent naar Terneuzen dat bevaarbaar zou zijn voor schepen tot 125.000 dwt op te nemen in de verdere programmatie voor Openbare Werken en in de ruimtelijke voorzieningen van de Gentse kanaalzone. Het Bestuur van Waterwegen staat eveneens gunstig tegenover dit projekt.

De nieuwe zeesluis zou worden gebouwd ten westen van Terneuzen en aansluiting geven op het bestaande kanaal dat zou worden verbreed en uitgediept tot Sluiskil. Van daar af zou een nieuw kanaal worden gegraven naar de in aanbouw zijnde Gentse havendokken. De kostprijs van de werken wordt geraamd op 10 tot 11 miljard B.fr. Voor de modernizering van de Gentse haven zijn nogmaals 3 miljard fr. voorzien. Verder is er een waterbouwkundig ingrijpen nodig in de Westerschelde.

Zal Nederland met dit projekt zo maar akkoord gaan? Eerst moet het sein nog op groen gezet worden voor de aanleg van het zo belangrijke Baalhoekkanaal.

Nu Antwerpen zijn havenuitbreiding op de linker Schelde-oever kan verder zetten en Zeebrugge de kans gegeven wordt om de snelhaven van België te worden, worden de miljarden duur. En er is nog zoveel te doen voor het openbaar vervoer en het leefmilieu in Gent en omgeving.

In verband met het Baalhoekkanaal en de rechttrekking van de Bocht van Bath stippen wij ten slotte nog aan dat de Nederlandse Rijkswaterstaat voor het eerst de inspraak van de bevolking zal vragen.

H.W.

IJzerbedevaart

De opkomst voor de vierenveertigste IJzerbedevaart was onverwacht groot. Onder een gloeiende zon brachten tienduizenden Vlamingen hulde aan de Vlaamse vrouw, stille getuige en meest getroffen slachtoffer van oorlogen en repressies. Het andere thema van de Bedevaart was de strijd die de Vlamingen nog altijd moeten leveren om een hoofdstad: Brussel. Elisabeth Aretz, politiek gevangene van de koncentratiekampen van Neuengamm en Ravensbruck, pleitte nogmaals voor amnestie. Komiteevoorzitter Coene spoorde de Vlamingen aan de beginselen van de nieuwe grondwet te gebruiken als bouwmateriaal voor de toekomst: straks kan een beslister generatie Vlamingen de reële autonomie afdwingen waarvoor men nu teruggedeinsd is.

Eregast op de IJzerbedevaart was de auteur Godfried Bomans, die een TV-programma aan Vlaamse gebeurtenissen en prominenten wijdt.

Tijdens de elf dagen durende rondreis van Godfried Bomans, die voor de BRT een

[p. 119]

vijftal afleveringen leverde over zijn ontdekking als Hollander van Vlaanderen (niet meer dus als Nederlander), voerde hij per dag twee gesprekken, in hoofdzaak met de Vlaamse intelligentia, onder wie één vrouw, Lia Timmermans, die, volgens Bomans, van al degenen, die hij ontmoette, het mooiste Vlaams sprak.

Naar het oordeel van Bomans leggen de Vlamingen een grotere berusting aan de dag bij wantoestanden dan de Nederlanders en dan in het bijzonder de jeugd, die in het Noorden vrijer en brutaler is tegenover de meer bedremmelde houding van jeugdige Vlamingen, die meer paternalistisch zijn opgevoed door de ouders, die in hun kinderen nog een verlenging van zichzelf zien.

Hij stond ook versteld van de cumulatie van functies, die in één persoon zijn geincarneerd. Hij kan zich niet voorstellen hoe één mens het klaar speelt al die functies behoorlijk uit te voeren.

Hij betreurde het te moeten ervaren, dat Vlaamse letterkundigen opvallend de bodem verloochenen, waarvan zij stammen. Het lijkt wel of ze zich opzettelijk willen distanciëren van de streek vanwaar zij komen. Ook constateerde hij in die kringen een opmerkelijke verdamping van het katholiek geloof, wat hij jammer vond, maar niet kon verklaren.

Algemeen voelde hij bij de Vlamingen een drang om het regionalisme kwijt te raken. Bedroevend vond hij het te moeten constateren dat men hard op weg is Vlaanderen te bederven. Men bouwt maar raak en plaatsen, die hij nu na jaren weer terugzag, waren tot zijn grote ontgoocheling niet te herkennen.

Toch kon hij met een zeker optimisme na deze gesprekken en na zijn rondreis door Vlaanderen met optimisme aan het land en de Vlamingen terugdenken. Er volgt een tweede oriëntatie.

Integratie

De laatste maanden kunnen we, zowel in Vlaanderen als in Nederland, bijna geen dagblad inzien, of we worden geconfronteerd met de viering van de vijfentwintigste verjaardag van het Belgisch-Kultureel Verdrag, waarvoor ook wij in ‘Neerlandia’ reeds enkele malen aandacht vroegen. Naast de vele publikaties over manifestaties, gehouden t.g.v. dit zilveren jubileum, zijn er ook uitstekende beschouwingen in de pers verschenen, die zich meer bezighielden met het opmaken van de balans. Zo schreef de heer Dubois een uitnemend overzicht in het Haagse ‘Vaderland’ en onze redacteur, de heer Joris de Deurwaerder, deed dat in nr. 3 van ‘Ons Erfdeel’ onder de sprekende titel van ‘Omzien in bewondering’, waarin hij de ontwikkeling van het Akkoord van meet af volgt en de verschillende facetten er van onder de loupe neemt.

Uit het rijk gevulde programma van dit zilveren jubileum noemen we de op zondag 29 augustus in Heeze bij Eindhoven gehouden grote historische Brabantse optocht, waarin de geschiedenis van het oude en nieuwe Brabant - van Noord èn Zuid - door een veertigtal wagens werd uitgebeeld. Daarmee wil men de nauwe verbondenheid tussen Noord- en Zuid-Brabant, die eens een geschiedkundige eenheid hebben gevormd, tot uitdrukking brengen.

Overigens kruipt het bloed waar het niet gaan kan en blijven uit Noord en Zuid, vooral in de grensstreken, de mensen de handen naar elkaar uitsteken.

Zo mochten we constateren, dat het bij die samenwerkingsperspectieven aan de Belgisch Nederlandse grens nog echt niet de dood in de pot is, duidelijk bewezen door de kortgeleden gehouden besprekingen tussen de besturen van de gemeenten Bergeyek, Luyksgestel (Noord-Brabant) met Lommel en Mol (België), die verleden jaar reeds werden ingezet. Doel: zo breed mogelijke samenwerking op planologisch en recreatief gebied. Er bestaat al een contact en informatieblad voor de Belgisch-Nederlandse grensgebieden, ‘BAND’.

De naar voren gebrachte programmapunten: infrastructuur, recreatie, industrialisatie, onderwijs, sport, zullen nu in studie worden genomen om het volgend jaar in Bergeyk hopenlijk tot zaken te kunnen komen.

Tussen de departementen van Onderwijs voor Vlaanderen en Nederland werd de uitbreiding van onderwijsbevoegdheden voor Belgen en Nederlanders vastgesteld. In het Weekblad van het Nederlandse Departement van Onderwijs en Wetenschappen ‘Uitleg’ van 26 mei 1971 is over deze voor beide gebieden belangrijke aangelegenheid uitvoerig rapport uitgebracht.

Wij vinden daar o.a. een opgave van Belgische universitaire diploma's van de wettelijke graad, op grond waarvan de houders van die diploma's bevoegdheid hebben om onderwijs te geven aan alle scholen voor voortgezet onderwijs, in de vakken, die achter die diploma's staan vermeld en dan uiteraard in Nederland.

In België is voorts een regeling bekend gemaakt, die het bezitters van sommige Nederlandse bewijzen van bekwaamheid in beginsel mogelijk maakt aan scholen in België les te geven, tew. akte (hoofd)-onderwijzer op scholen voor gewoon lager onderwijs en - onder bepaalde voorwaarden - op scholen voor buitengewoon lager onderwijs. Houders van een getuigschrift van met goed gevolg afgelegd doctoraal examen aan een Nederlandse universiteit of hogeschool kunnen eveneens bij het Belgisch onderwijs worden aangesteld. Een grote stap verder op de weg van wederzijdse culturele toenadering!

Gal

Op de cartoonale, een van de manifestaties ter gelegenheid van het dit jaar wel fel omstreden ‘humorfestival’ in de Vlaamse badstad Heist - jaarlijks trefpunt voor heel wat Vlaamse en Nederlandse kleinkunstenaars - ging de prijs voor de beste gebruiksgrafiek naar de kartoonist GAL.

Ergens betekent deze bekroning dan toch een keerpunt in de geschiedenis van de Vlaamse spotprentbeoefening. Het is zonder meer duidelijk dat het werk van de voorpaginamaker van De Nieuwe op een andere golflengte zit dan de produktie van de traditionele leveranciers van de gulle Vlaamse lach. De lach van Gal is meestal bitter en rauw, zijn humor zwart; een groot aantal taboes zijn in dit werk persklaar geworden.