Neerlandia. Jaargang 75

[p. 91]

Mensen en havens

Pratend over havens mag men niet alleen nog maar denken in termen van diepgang en tonnenmaat. Weliswaar is de snelle expansie van het havengebied tussen Duinkerke en Amsterdam in grote mate bepalend voor de ‘welvaart’ van het gebied waarin wij leven, maar beseft men daarbij wel terdege dat ook het ‘welzijn’ van de gehele bevolking van het betrokken gebied door deze expansie wordt bepaald? Het doel en de gehele verantwoording van elke industriële bedrijvigheid ligt uiteindelijk in de verruiming van de ontplooiingsmogelijkheden en in het welzijn van de mens. Het komt er daarom op aan om in verband met de ontwikkeling van onze havens de juiste verhouding te vinden om tot een evenwicht te komen dat de gehele bevolking van de ‘lage landen bij de zee’ ten goede komt. De vaststelling van het feit dat de middelen het doel dreigen te overwoekeren en dat de ekonomische en industriële expansie tot een geleidelijke ontaarding van het leefmilieu dreigt te leiden, vraagt onze bezorgdheid. De bijdrage van J. Dreesen vertrekt van Belgische toestanden. Maar het is duidelijk dat zijn beschouwingen geldig zijn voor het ganse havengebied dat men de ‘gouden delta’ heeft genoemd, en zelfs ver daarbuiten. (R.V.)

Plannenmakers laten niet in hun kaarten kijken

Het is geen sinecure om in een land als België Grote Politiek ten bate van de hele gemeenschap te bedrijven...

Grote Politiek is nochtans zéker geboden, als het om de uitbouw van havens gaat. Ten eerste omdat er onvoorstelbaar veel geld van de belastingsbetaler mee gemoeid is; ten tweede omdat enkele miljoenen mensen direkt of indirekt met die uitbouw te maken hebben; ten derde omdat men erin moet slagen de drie Belgische havenbesturen (Antwerpen, Brugge, Gent) te doen samenwerken. Dit laatste lijkt gemakkelijker dan het is. Zonder deze coördinatie binnen de Belgische grenzen, moet men helemaal niet denken aan een grote havenpolitiek in Beneluxverband of in Europees verband. En ook dàt is nodig, want net als de ‘bescherming van het leefmilieu’ een europese (mondiale) aanpak vergt, is het nodig dat de havenbesturen in de verschillende landen ophouden elkaar dood te konkurreren...

Havenwerken slokken astronomische bedragen op. De Leuvense professor Mortelmans: ‘Men zal in de eerstkomende jaren 100 miljard moeten uitgeven als men de sommen optelt die nu voorzien zijn voor de verschillende havenplannen voor Antwerpen, Gent en Zeebrugge en als men daarenboven rekening houdt met de bijkomende vernieuwingswerken. Dit is een enorm bedrag! Als men er - door een goede aanpak - bijvoorbeeld 10 % zou kunnen op uitsparen dan wint men 10 miljard. Dit bedrag loont de moeite om te zoeken naar de beste oplossingen. Denkend aan wat er gebeurde met de Belgische kolenmijnen - subsidies voor mijnen die achteraf onherroepelijk dicht gegooid werden - moeten we er voor oppassen dat we niet dezelfde weg opgaan. Dit gevaar is niet denkbeeldig: in de Londense haven worden nu vele dokken gesloopt, omdat men met een modern haven-complex dicht bij de zee, een hoger rendement heeft verkregen. Rotterdamse plannen voorzien een overbrenging van de container-terminal naar de voorhaven omdat die beter toegankelijk is en een hoger rendement waarborgt. Het is dus wel uitkijken geblazen!’ Er zijn in de Belgische politieke keukens in het verleden meer dan eens dingen bekokstoofd, waar achteraf iedereen met enige verbijstering zat tegen aan te kijken. Het voorbeeld van de miljarden verslinden-

[p. 92]

de, verlieslatende steenkoolmijnen is typisch.

De lijdensweg van de grondwetsherziening is een ander voorbeeld en wat er met de fusies en federatie-vorming van de gemeenten gebeurt, ziet er ook al niet zo fraai uit. Men kan zich niet van de indruk ontdoen dat - op het stuk van een nationaal havenbeleid - ook niet alles volgens de wetten van de logika verloopt.

Gebrek aan informatie

Een haven is per definitie voorbestemd om industrieën aan te trekken. De Antwerpse rechteroever is volgebouwd; het touwtrekken om de linkeroever is al jaren bezig. Vlaanderen heeft jarenlang om industriële bedrijven geroepen; elke nieuwe vestiging werd op gejuich onthaald. Intussen komen er alsmaar meer berichten over vervuiling van het leefmilieu (uitgerekend Antwerpen en Gent halen in dit verband de voorpagina's van de kranten). Het is voor de overheid heus geen gemakkelijke taak ervoor te zorgen dat én de welvaart én de kansen op wel-zijn blijven stijgen. De industrie mag dan - in het algemeen - voor een relatief klein procent verantwoordelijk zijn voor die toenemende vervuiling, in havengebieden als Antwerpen en Gent met sterk geconcentreerde nijverheid, is dit aandeel niet gering. Jarenlang heeft de bevolking zich niet om deze problematiek bekommerd, maar nu begint zowat iedereen de kwalijke gevolgen voor het leefmilieu aan de lijve te ondervinden. Wie deuren en vensters moet sluiten om de stank buitenshuis te houden, moet geen alarmerende artikels lezen om te weten wat er aan de hand is.

Duidelijk blijkt nu ook dat er van systematische informatie terzake in ons land nauwelijks sprake is. Belangrijke projekten kwamen in het verleden vrij geruisloos tot stand. Nù is het mogelijk een aantal verontrusten over een toekomstige vestiging (Progil bvb) op straat te doen komen. In de Belgische havengebieden wonen enkele miljoenen mensen. Elke industriële inplanting heeft voor die miljoenen mensen gevolgen, gunstige en/of ongunstige. Het is een demokratische eis dat wie voor de (nare) gevolgen moet opdraaien, zijn zeg zou krijgen. Krijgt hij die? Het is in elk geval nog geen traditie de ‘betrokkenen’ blauwdrukken van de toekomstige ontwikkelingen voor te leggen. Overheid en industrie hebben - meer dan eens niet ten onrechte - het gevoel dat inspraak vervelende vertraging in de uitvoering kan opleveren. Wellicht is het gevaar ook niet denkbeeldig dat door een te emotionele benadering, onjuiste beslissingen worden afgedwongen. Wie inspraak opeist moet tot koel overleg bereid en bekwaam zijn: ‘protestanten’ moeten deskundige medeprotestanten onder de arm nemen (soms te vinden in de universiteiten). In elk geval moet de tijd stilaan voorbij zijn dat, over de hoofden van honderdduizenden heen, beslissingen worden getroffen die het leefklimaat voor die honderdduizenden voor de rest van hun leven grondig kunnen verpesten. De plannenmakers moeten in hun kaarten laten kijken.

Het moeizame evenwicht

‘Een goede uitbouw van de havens betekent handel op een hoog peil en het aantrekken van “interessante” industrieën, wat de welvaart zal doen toenemen. Als men daarbij voldoende aandacht heeft voor de mens die in dit havengebied woont, werkt, zich ontspannen moet en zich verplaatst, dan zit de kans erin dat ook zijn “welzijn” verhoogt.’ (prof. Mortelmans). De Nederlandse econoom dr. Hueting zei: Je moet erachter zien te komen wat de mensen willen. Wat hun preferenties zijn ten opzichte van aan de ene kant

[p. 93]

meer tankers en meer havens en daaruit weer meer inkomen, of aan de andere kant goederen als de Voornse duinen, frisse lucht, ruimte.’ (Haagse Post). Het is een goede zaak als mensen van de wetenschap op deze manier over havenbelangen gaan praten.

•	België moet komen tot een werkelijk ‘nationaal havenbeleid’. Met drie volledig onafhankelijke havenbesturen die telkens opnieuw proberen het laken naar zich toe te halen, zal men hier niet toe komen. Er is meer nodig.
•	Een Belgisch havengebied (en hetzelfde geldt voor Nederland) kan nooit op bevredigende wijze afgerond worden, indien het niet wordt ingepast in een breder beleid dat technisch alle deltahavens en de nabije Noordzeehavens omvat.
•	Ook breder overleg op Europees vlak is nodig. De moeizame pogingen tot Europese eenmaking - bijvoorbeeld op landbouwgebied - laten zien hoe ‘nationalistisch’ er nog gedacht en gehandeld wordt. Toch is het, voor al wie de kaart van Europa bekijkt, een duidelijke zaak dat ook wat de havens betreft, konkurrentie op leven en dood een bespottelijke zaak is.
•	Een vooruitstrevend havenbeleid moet ook betekenen: grote aandacht voor het welzijn voor allen die in het havengebied werken en wonen. Ook op dit vlak moeten internationale contacten tot internationale akkoorden leiden. Giftige gassen hebben geen weet van grenspalen. De mensheid heeft altijd af te rekenen gehad met kwalijke geuren en lawaai, maar nu is er een gevaarlijke escalatie aan de gang. Reuzen van de welvaart mogen geen monsters van vernietiging worden.

J. DREESEN