Neerlandia. Jaargang 75

[p. 41]

West, noord en zuid

In Suriname is vrijwel op elk gebied een verrassende evolutie gaande, zeer tot geluk van land en volk.

Suriname, ook wel Nederlands Guyana genoemd, naast Brits en Frans Guyana, is een merkwaardig land, vier maal zo groot als Nederland. Nederland telt een bevolking van 12 miljoen, en Suriname telt slechts c.a. 350.000 zielen, onderverdeeld in Creolen (35 th.), Hindustani (35 th.), Javanen, Bosnegers, Indianen, Chinezen, Joden en Europeanen.

Het merkwaardige is dat deze vele rassen over het algemeen in harmonie samenleven en daar van rassendiscriminatie geen sprake is.

Suriname werd bij de vrede van Breda (1667), nà de tweede Engelse oorlog dus, door Engeland aan Nederland toegewezen in ruil tegen Nieuw-Nederland met Nieuw-Amsterdam (nu New York), dat tot dan in handen van de Nederlanders was. Een aardig staaltje, hoe in die tijden de naties aan elkaar hun veroverde overzeese gebieden versjacherden en echt zonder enige inspraak van de naast betrokkenen.

Suriname in de opgang

Na 1667 nam de rietsuikercultuur een hoge vlucht, wat mogelijk was, dank zij de zeer vruchtbare bodem en de lage arbeidslonen voor de uit Afrika geïmporteerde negerslaven. Na de opheffing van de slavernij in 1863 was de aardigheid bij de planters er wel af. Men heeft nog getracht in het tekort aan werkkrachten te voorzien (de vroegere slaven namen allen de benen) door import van Chinese koelies, daarna door aanvoer van Indiërs en Javanen, maar de ene plantage na de andere moest het opgeven. Er volgde uiteraard een inzinking, vooral voor de op winstbejag ingestelde planters en andere profiteurs. De vondst van bauxiet, onmisbare grondstof voor de aluminiumvervaardiging, bracht nieuw leven in de brouwerij. Reeds in 1930 stond Suriname met zijn bauxietwinning - nà Jamaica - op de tweede plaats in de wereld. Behalve de bauxietwinning werd grote aandacht geschonken door het Nederlands gouvernement aan de mechanische rijstbouw op de vruchtbare gronden langs de Westgrenzen, waar het grootste rijstbedrijf ter wereld uit de grond werd gestampt.

Daarnaast sprongen de bosontginning en de houtaankap, resp. houtbewerking met reuzenschreden vooruit. Hieraan is de naam Bruynzeel sterk verbonden.

Vergeten we verder niet de teelt van bananen (bakoven) citrus en palmolie.

Teneinde een goede lijn in deze fabelachtige ontwikkeling te houden werd een tienjarenplan opgesteld. Daarbij waren belangrijke punten op het werkprogramma: het aanleggen van stuwdammen voor het opwekken van electriciteit, maar ook voor de



irrigatie, de ontwikkeling van goede wegen, de aanleg van niet minder dan zeven vliegvelden op plaatsen waar eens het oerwoud de mens de pas afsneed.

Grote bedragen nodig voor deze reusachtige projecten werden door Nederland en de EEG (Suriname is geassocieerd lid) verschaft, hetzij als lening, hetzij als schenking. Banken namen de leiding bij het zoeken

[p. 42]

naar goede oplossingen voor het geldverkeer.

De toenemende gezonde ontwikkeling van een land rijk aan vele bodemschatten, rijk bebost, vruchtbare aarde, schiep een groot vertrouwen in de toekomst van Suriname, ook in het buitenland, dat maar al te happig is ook in de opbouw van dit land te mogen participeren.

Het onderwijs wordt duchtig begeleid. Er zijn ruim 200 lagere scholen met meer dan 70.000 leerlingen, 14 middelbare scholen met 6.000 leerlingen, 4 technische scholen met 1.800 leerlingen, 36 volksscholen met ook zo'n 1.800 leerlingen en ruim 150 kleuterscholen (de pepinières voor de lagere scholen) met 16.000 leerlingen. Deze cijfers zijn ontleend aan publikaties van ettelijke jaren terug. De aantallen liggen dus allemaal aan de lage kant.

Suriname is verdeeld in zeven bestuurs-districten. Aan de top van het land staat het parlement of de Staten van Suriname, bestaande uit voor 4 jaar door algemeen kiesrecht gekozen leden. Er zijn een tiental politieke partijen. Voorop gaan de Nationale Partij, de Ver. Hindust. Partij en de partij der Indonesiërs.

Het traditionele Suriname: polderlandschap in het Saramacca-district.

De gouverneur, die de Koningin vertegenwoordigt (voor het eerst werd deze gouverneur als een landsman aangewezen) benoemt de vakministers en zit de Ministerraad voor.

Suriname en het ANV

Eens waren de Nederlandse Antillen en Suriname voor het Algemeen Nederlands Verbond zeer belangrijke steunpunten in het verre Westen. Op de zgn. A.B.C.-eilanden (Aruba, Bonaire en Curaçao) waren grote, honderden leden tellende, afdelingen, die voortreffelijk werk deden en uitstekende contacten onderhielden met Den Haag. In de tweede wereldoorlog heeft de afdeling Curaçao het zelfs bestaan de uitgifte van Neerlandia, die onmogelijk was geworden, te verzorgen en alle ANV-leden aldaar, in de States en elders, geregeld hun exemplaar thuis te bezorgen. Onder de andere jaargangen vormen deze Curaçaose delen een bijzonder kwartet.

Maar na de oorlog was het ook meteen met de betekenis van de afdelingen gedaan. De STICUSA (Stichting Culturele Samenwerking met Suriname en de Antillen, die eerst in Indonesië had gewerkt) begon alle culturele werk op zich te nemen. Deze Stichting kon f 1000 stellen tegen elke f 10 van de Verbondsafdelingen. Vele leden vielen af na een sterke reorganisatie van de Shell. De afdelingen namen nog nauwelijks contacten op met het hoofdbestuur in Den Haag, van afdrachten was helemaal geen sprake meer. Er zijn thans geen afdelingen meer. Kort geleden verdwenen de namen dier afdelingen ook op de lijst van door de Overheid gesubsidiëerde organisaties. Exit letalis.

Kritiek op Sticusa

Maar met die STICUSA is het ook al geen botertje tot de boom meer. In een uitvoerig artikel in ‘Elsevier’ werden onthullingen gedaan over de Sticusa, die wel duidelijk maken waarom er in ‘De West’ groeiende weerstand tegen een opdringen van Nederlandse cultuur waarneembaar is. Het is namelijk zo, dat de ginds reeds jaren bestaande Culturele Centra financiëel in het zadel worden geholpen door de Sticusa die tevens zorgt voor het beschikbaar stellen van de Nederlandse cultuur aan de zusterinstellingen èn in omgekeerde richting het ontvangen van cultuurgoederen of manifestaties, t.b.v. het Nederlandse publiek. Maar de praktijk wijst uit dat de culturele centra in de West aan de (gouden) leiband lopen van de Sticusa en dat het met die uitwisseling van die culturele manifestaties wel erg op een éénrichtingsverkeer is gaan lijken, waarbij dan bovendien nog cultuur wordt gebracht voor een kleine bovenlaag, bestaande uit import-Nederlanders en de élite.

Tegenover tientallen Nederlandse kunstenaars, die naar de West togen, kwam één dansgroep in 1969 naar Nederland. Van steun aan Javaanse, Hindoese en Afrikaans-renaissancistische groeperingen is geen sprake.

Hoe monopolistisch de Sticusa werkt blijkt wel heel duidelijk uit de samenstelling van het bestuur, o.a. vier vertegenwoordigers van de Nederlandse regering, één vertegenwoordiger van de Antilliaanse en één van de Surinaamse regering. Wie beslist dus? Nederland natuurlijk.

Met geld wordt gesmeten, beleidsuitvoering lijkt nergens na.

Eén intègere organisator op een klein kantoor met een secretaresse en een telefoon

[p. 43]

zou beter werken dan nu met een staf van ontelbare doctorandussen in een onbetaalbaar dure villa, die het werk eenvoudig saboteert, aldus schrijver W.F. Hermans in zijn ‘Laatste resten van tropisch Nederland.’

En zo kon het mogelijk zijn, dat een staflid in april 1970 in een Nota schreef, dat de ‘vorderingen’ die de Sticusa maakt, met betrekking tot de culturele opbouw van Suriname en de Ned. Antillen, in géén verhouding staan tot de geïnvesteerde bedragen ad vier miljoen gulden per jaar.

Tot zover deze kritiek op STICUSA.

Belangstelling

Mogen we veronderstellen, dat nu het roer zal worden omgesmeten?

Tussen de Ned. Antillen en Suriname is sinds 1954 een geheel bijzondere staatkundige verhouding ontstaan met het in het leven roepen van het Koninklijk Statuut, dat een koninkrijk schiep, bestaande uit drie gelijkwaardige rijksdelen: Nederland, de Ned. Antillen en Suriname.

Dit Statuut gaat nu echter ook al weer kreuken en scheurtjes vertonen, doordat vele eilandbewoners om meer autonomie vragen en bepaalde groepen zelfs een geheel los van Nederland eisen.

Tot nu toe is ‘de West’ financieel afhankelijk van hulp van buiten.

Van Nederland uit blijft er klimmende belangstelling bestaan voor deze rijksdelen overzee, zoals zij officieel te boek staan.

In ‘Het Vaderland’ troffen we in het Weekjournaal een drietal goed gedocumenteerde bijdragen aan over Suriname van A. Dalen Gilhuys met foto's van Walter de Maar. Ministers en kamerleden bezoeken herhaaldelijk die gebieden, leden van het Koninklijk Huis toonden opvallende belangstelling voor ‘De West’.

Het kabinet van de vice-minister-president in Den Haag wijdt in de serie ‘Schakels’ zeer lezenswaardige brochures aan Suriname en de Ned. Antillen, brochures door de beste deskundigen geschreven en aantrekkelijk geïllustreerd met de modernste foto's. Schoolfilms zijn over deze gebieden gemaakt en worden bij voortduring vertoond.

Vlaanderen en de west.

Voor Vlaanderen zijn de Ned. Antillen ook geen vreemde klank meer.

Tone Brulin, Vlaams toneelspeler en regisseur, is naar Curaçao vertrokken om daar een schouwburg op te richten met de bedoeling een kern van jonge akteurs te vormen, die in een ‘werkwinkel’ of studio zullen pogen verbinding te krijgen met elementen uit de folklore van de Caraïben. De daarvoor eerst getrainde akteurs zullen stukken spelen, die ter plaatse zijn ontstaan en die gebaseerd zijn op de tradities van land en volk.

Brulin is de eerste niet-Nederlander, die de kans krijgt in de rijksdelen overzee te werken, financieel gesteund door de STICUSA. Dat hij het goed doen zal, daarvoor staat zijn uitnemende staat van dienst volkomen borg.

Nog zij te vermelden, dat de kabinetten van de gevolmachtigde ministers in Den Haag wekelijks een brochuurtje uitgeven resp. genoemd: ‘Antilliaanse Nieuwsbrief’ en ‘Surinaams Nieuws’, die uitstekende documentatie verstrekken over de actueelste onderwerpen.

Nog een bewijs, dat ook Vlaanderen voor ‘De West’ geen terra incognita meer is. Voor voorziening in de enorme tekorten aan leraren in Suriname, waarvoor in Nederland tot nu toe tevergeefs een oplossing is gezocht, wordt nu ook naar Vlaanderen gekeken.

Suriname in volle ontwikkeling: stuwdam aan het Blommensteinmeer.

De voorwaarden: salaris 860 Sur. guldens dit is fl. 1634 of 23.000 BF. Max. 32.000 BF p.m. Vrije overtocht v.v. ook voor gezin, driejarig contract, bonus over 3 jaren ad 10 t.h. van het totaal verdiende salaris, vergoeding uitrustingskosten tot een maximum van c.a. 400.000 BF. Tropentoeslag van 8 t.h. van het salaris. De belasting bedraagt ongeveer 10 t.h. van het inkomen. Inlichtingen verstrekt telef. 070 Den Haag - 54.97.24.

Adviesraad culturele samenwerking

Tot slot een opmerking over de Adviesraad culturele samenwerking landen van het koninkrijk, voorgezeten door prof. mr. W.F. de Gaay Fortman. Verleden zomer nog hield deze raad in Den Haag een belangrijke zitting, waar een reeks aanbevelingen aan de regeringen van de landen van het koninkrijk werden vastgesteld.

Mogen we de hoop uitspreken dat deze adviesraad de culturele samenwerking in nieuwe banen zal weten te leiden?

P. DE KAT ANGELINO