Neerlandia. Jaargang 75

[p. 36]

Kort genoteerd

Vlaams-Nederlandse kulturele samenwerking

Het weekblad ‘Intermediair’ dat ‘informatie geeft voor leidinggevende funktionarissen’ heeft in zijn nr. 2 van 15 januari een aantal interessante beschouwingen gewijd aan de Vlaams-Nederlandse kulturele samenwerking. Het is een interessante diskussie geworden over samenwerking op het gebied van onderwijs en kultuur.

Aanleiding was het feit dat in België onlangs door het parlement een grondwetsherziening werd aangenomen die het mogelijk maakt in de nabije toekomst via nog goed te keuren uitvoeringswetten de drie Belgische kultuurgemeenschappen kultuurautonomie toe te kennen. Bovendien zal in 1971 het vijfentwintigjarig bestaan van het in 1946 tussen Nederland en België gesloten kultureel verdrag worden gevierd. Op een inleidend artikel van dr. Y. Van den Berghe worden door ‘Intermediair’ reakties gepubliceerd vanuit de vier grootste Nederlandse politieke partijen. Ook de visies van de Belgische ministers van de Nederlandse Kultuur en van Nationale Opvoeding worden gepubliceerd. De onwennigheid waarmee Nederlanders en Vlamingen veelal tegenover elkander stonden verklaart dr. van den Berghe o.m. als volgt: ‘De voornaamste oorzaak is gebrek aan informatie. Dit is niet het geval in het zuiden van het land waar men de buren goed kent en waar ook een zeer grote bereidheid tot samenwerken aanwezig is. Het noorden en de provincie Holland kennen Vlaanderen nauwelijks. Als er dan ooit eens over Vlamingen gesproken wordt, kan men de wildste en vreemdste verhalen horen. Dit wordt in de hand gewerkt door een aantal weekbladen die alléén het meest sensationele of vreemde over Vlaanderen willen publiceren. Men is niet geïnformeerd over de actuele toestand en vergeet dat Vlaanderen sinds de vernederlandsing van de universiteiten en het openbaar leven in de dertiger jaren op cultureel gebied enorm vooruit is gegaan. Juist omdat Nederland Vlaanderen over het algemeen helemaal niet kent en de speciale problematiek niet begrijpt, ziet het de noodzaak van samenwerking niet zo duidelijk in. Dit is een perfect logische reactie. Er was nog een andere voorname rem. Vele publicisten leggen er de nadruk op dat de Nederlanders ‘staats’ denken en niet ‘volks’ zoals de Vlamingen. Deze laatsten zouden gemakkelijk een cultureel akkoord afsluiten met b.v. de Catalanen of de Slovakken. Nederland zou dit nooit doen maar eventueel wel verbintenissen aangaan met Spanje of Tsjechoslovakije. Dit belette Nederland ook rechtstreeks contact te nemen met Vlaanderen. Ze zagen alleen België en Nederlandse vertegenwoordigers te Brussel kwamen veelal in aanraking met Franstalige ambtenaren en ministers. Cultuur-autonomie betekent dat België officiëel de drie cultuurgemeenschappen erkent en de fictie van de ‘Belgische cultuur’ opgeeft. Wanneer België over culturele aangelegenheden niet meer bevoegd is, zal het Nederland gemakkelijker vallen rechtstreeks met Vlaanderen te praten.

Nico Wijnen onderscheiden

Bij zijn afscheid als direkteur-sekretaris van het Centraal Bureau voor de Nederlandse Volksuniversiteiten en van de Stichting Radio-volksuniversiteiten werd op 1 februari dhr Nico Wijnen benoemd tot Officier in de orde van Oranje-Nassau.

Door zijn uitzonderlijke persoonlijke inzet heeft de Bond van Nederlandse Volksuniversiteiten ook over de grenzen heen aanzien gekregen, wat o.m. onlangs nog kulmineerde in de oprichting van een Belgisch-Nederlandse Federatie van Bonden van Vormings- en Ontwikkelingsorganisaties.

Europalia Nederland

Op 17 september van dit jaar begint in Brussel de manifestatie ‘Europalia Nederland’. Een groter opgezet festival van Nederlandse kunst is nog niet eerder in België georganiseerd. Een bijzonderheid is dat 500 Nederlandse kinderen worden uitgenodigd die de gasten zullen zijn van Belgische gezinnen. De kinderen kunnen alle programma-onderdelen gratis bijwonen. Het programmaboekje vermeldt zestien exposities, zeven theateruitvoeringen, zeven popconcerten en vele cabaretvoorstellingen. Er worden tien orkesten en koren verwacht, waaronder het Concertgebouworkest, het Residentie Orkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Nederlands Blazersensemble. Solisten zijn o.a. Herman Krebbers, Tibor de Machula, Elly Ameling, Frans Brüggen, Gustav Leonhardt. Voor de lichte kunst zijn het Wim Kan, Jasperina de Jong en Liesbeth List. ‘Europalia’ begon twee jaar geleden met Italië.

Leo Poppe: prijs

De heer Leo Poppe uit Buenos Aires werd winnaar van de wedstrijd ‘Voor Vlaanderen’, ingericht door de Vlaamse Toeristenbond. De prijs ‘Voor Vlaanderen’ wordt toegekend aan personen of instellingen die er het hunne toe bijdragen Vlaanderen en de Vlamingen buiten de grenzen beter bekend te maken. De heer Leo Poppe heeft sinds jaren in het te Buenos Aires verschijnend blad ‘El Lazo’ (De Schakel), waarvan hij de hoofdredakteur is, en in de Argentijnse pers propaganda gemaakt voor het Vlaamse kultuurleven. Hij publiceert artikels over aktuele onderwerpen van literaire, artistieke of sociaal-ekonomische aard.

Zilveren jubeljaar van het Belgisch-Nederlands cultureel akkoord

In het raam van de viering van dit zilveren feest zijn in Noord en Zuid verschillende manifestaties aangekondigd.

De Paul van Ostaijen-tentoonstelling in Den Haag tot en met 24 januari genoot veel belangstelling.

Een literaire prijsvraag voor jongeren tot 21 jaar, wonende in Zuid-Nederland of Vlaams België, organiseert de Stichting ‘Literaire Dagen Eindhoven’. Alle inlichtingen verstrekt het Provinciaal Service-bureau, Begijnhof te Eindhoven.

Het Volkszangfestival van het A.N.Z. te Antwerpen staat in dit jubeljaar onder leiding van niemand minder dan Marie-Cecile Moerdijk, directrice van de Nederlandse Vereniging voor Volkszang. Behalve in Antwerpen zal worden opgetreden in meer dan twintig andere plaatsen in Vlaanderen. Plaatselijke koren zullen aan de uitvoeringen medewerking verlenen.

In Bussum zal van 25 september af gedurende drie weken een literaire tentoonstelling worden georganiseerd, gewijd aan Vlaamse en in het Gooi wonende en werkende auteurs. Gedacht wordt om t.g.v. die ‘weken’ een documentaire over de Muiderkring te scheppen.

Van 25 augustus af zal gedurende drie weken in Antwerpen een literaire tentoonstelling worden gehouden, waarin vooral

[p. 37]

Stijn Streuvels, die immers honderd jaar geleden geboren werd, naar voren zal komen. Stijn Streuvels was overigens het voorwerp van een onrechtstreekse huldiging in de suksesvolle film ‘Mira’, of ‘De Teleurgang van de Waterhoek’, die in het kader van het Belgisch-Nederlands cultureel verdrag en naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de geboorte van Stijn Streuvels werd gerealiseerd. Het betreft een belgisch-nederlandse co-productie die zowel in Nederland als in België, ook bij het franstalig publiek, een enorme belangstelling wist te wekken. ‘Mira’ is in elk geval de eerste ‘produktie van eigen bodem’ die zo sterk bij de eigen bevolking is ingeslagen. Het is een sfeervolle productie waar Fons Rademakers, Hugo Claus en Eddy van den Enden zijn aan te pas gekomen.

Nog een jubileum-manifestatie is het Nederlands-Belgisch muziekconcours, dat op 11 juni zal worden gehouden in het concertgebouw in Amsterdam en uitgaat van de Eduard van Beynumstichting. De wedstrijd staat open voor alle instrumenten en zangers van Belgische en Nederlandse nationaliteit.

Alle gewenste nadere inlichtingen verschaft de evengenoemde stichting.

T.g.v. de viering van het zilveren feest van het Belgisch-Nederlands Cultureel Akkoord zal in een co-productie van BRT en NOS de figuur van Koning Willem I, die van 1815-1830 ook de koning was van de Verenigde Nederlanden, voor het volle voetlicht worden gebracht.

Voor België heeft deze koning veel gedaan, zowel op economisch als op universitair vlak en in het bijzonder voor de bescherming van de Nederlandse taal en de hervorming van de onderwijsinstellingen.

Tijdens zijn bewind kwam er een hoogoven in Luik, er werden stoomschepen gebouwd, kanalen gegraven, mijnen opgericht. De universiteiten te Gent en te Luik werden door hem opgericht, evenals de ‘Algemene Maatschappij voor nijverheid en handel’, waarvan de ‘Société Générale’ de rechtstreekse erfgename is.

Naast deze bijzondere actualiteiten in het kader van het zilveren jubileum van het Belgisch-Nederlands cultureel akkoord kunnen we wijzen op andere feitelijkheden, die we zien als even zovele pogingen de goede betrekkingen tussen Noord en Zuid te onderhouden en te bevorderen.

In dat kader moge worden verwezen naar een korte plechtigheid op 24 november a.p. in de Kon. Bibliotheek in Den Haag, waar de ambassadeur van België, namens het Belgisch ministerie van Buitenlandse Zaken, aan dr. Reedijk, directeur van de Kon. Bibliotheek, een autografische copie heeft overhandigd van het ‘Liber Floridus’, een uit 1120 daterend werk van kanunnik Lambertus van St. Omaars, over wie wij in het aprilnummer-1969 van ‘Neerlandia’ reeds uitvoerig schreven.

Een zeer bijzondere aanwijzing voor toenadering en samenwerking tussen Noord en Zuid is het initiatief van het Verbond van Vlaamse Academici, het Algemeen Nederlands Verbond en het KSC-Brussel voor het organiseren van maandelijkse voordrachten over de houding van Nederlands sprekenden in de wereld tegenover de Vlaamse strijd.

Mr. Beernink, bestuurslid van de Dordtse afd. van het ANV., opende in het Alumnihuis te Brussel deze reeks van voordrachten met een typering van de houding der Noorderburen t.o.v. de Vlaamse strijd. Hij kon daar niet enthousiast over zijn. Het beste kon hij het gebrek aan medeleven in het Noorden illustreren met er op te wijzen, dat in geen enkel partijprogramma in Nederland ook maar met één woord aandacht wordt gegeven aan de Vlaamse strijd.

Mr. Beernink pleitte krachtig voor het in stand houden van verenigingen en ook van manifestaties, die een betere verstandhouding en toenadering van Vlamingen en Nederlanders kunnen bevorderen.

Sprekers uit Indonesië, de Ned. Antillen, Suriname en Zuid-Afrika zullen ook hun visie geven over dit belangrijke onderwerp.

Congres volksopvoeding

Het Congres Volksopvoeding te Amersfoort met als tema: ‘Universiteit en vormingswerk’ georganiseerd door het Nederlands-Belgisch tijdschrift ‘Volksopvoeding’, was gast van het Nederlands centrum voor Volksontwikkeling.

De delegatie uit België telde 25 man, onder leiding van directeur-generaal Rock. Twee Vlamingen kwamen als referenten: dr. L. Cliquet (VUB) en prof. L. Wieërs uit Hasselt. Dergelijke congressen kunnen de integratie tussen Noord en Zuid uitermate bevorderen.

Toneeltornooi

Op de jaarlijkse manifestatie in het kader van de culturele Noord-Zuid-integratie, het Toernooi der Lage Landen, is de Haagse toneelgroep Randstad, die inviel voor de ‘Hagespelers’ als nummer één uit de bus gekomen.

Niet minder dan 92 punten kreeg deze groep voor haar opvoering van Edward Albee's ‘Wie is bang voor Virginia Woolf.’ Van zeven eervolle vermeldingen gingen er twee naar Den Haag. Alle andere belangrijke plaatsen in de rangschikking werden veroverd door Vlaamse toneelverenigingen. Tweede werd het Kon. Knoks Toneelgezelschap uit Knokke met het toneelstuk: ‘Als de kat op een heet zinken dak’; als derde eindigde de Kon. toneelvereniging ‘Willen is kunnen’ uit Dendermonde met ‘Een handvol sneeuw’.

Hustinx-prijs

De Edmond Hustinx-prijs werd door de Vereniging van Vlaamse toneelauteurs aan de Nederlander Dimitri Frenkel toegekend als waardering voor zijn hele werk. Op het 19 december a.p. in Maastricht gehouden 5e colloquium van Nederlandse toneelauteurs werd, namens de Belg. minister van Nederlandse cultuur, die prijs uitgereikt.

André Demedtsprijs

De André Demedtsprijs werd voor de eerste maal toegekend aan de heer Luc Verbeke, algemeen secretaris van het Komitee voor Frans-Vlaanderen, als blijk van waardering voor zijn grote verdiensten, verworven bij de bevordering van de cultuurverspreiding en van de integratie in het Nederlandse taalgebied en mede de verspreiding van de Nederlandse cultuur in Frans-Vlaanderen. De prijs, groot 30.000 fr. werd uitgereikt in Kortrijk op 27 december in het stadhuis aldaar.

Gemeenschappelijk havenbeleid

Over de Antwerpse haven en het havenbeleid in het algemeen maakte de voorzitter van de Antwerpse Scheepvaartvereniging, de heer J.E. Sassi, vrijdagavond, 22 januari, enige opmerkingen, die het weergeven waard zijn. Zo was zijn ervaring, dat in België op het nationaal vlak alles nog steeds beperkt blijft tot sporadische gesprekken, toevallige bijeenkomsten om, indien de zaken in de havens slecht gaan,

[p. 38]

over te gaan tot de vorming van drukkingsgroepen.

De Antwerpse privé-sector heeft zich bij de polemiek i.v.m. de havencrisis zwakker dan ooit getoond en dat op een ogenblik, dat hij door zijn eenheid en zijn sterkte de verwezenlijking van economisch verantwoorde oplossingen had moeten verzekeren. Steeds is van de kant der Scheepvaartvereniging gehamerd op het overgaan tot een betere coördinatie, maar de collega's hebben nooit ernstig zich daarmee beziggehouden.

De economische decentralisatie opent voor de privé-sector in de havens erkenning en recht op meningsuiting, met de zekerheid te worden gehoord. Minister De Saeger heeft zijn goedkeuring gehecht aan de volgende programmapunten:

-	voortzetting van de baggerwerken, opdat in 1972 schepen met een lengte van 285 meter en 35 voet diepgang Antwerpen zullen kunnen bereiken;
-	het akkoord voor de afsnijding van de pas van Bath laat verwachten, dat de werken aldaar eind 1975 zullen zijn beeindigd;
-	de onderhandelingen over het Baalhoek-project tussen Nederland en België zijn dermate delicaat en ingewikkeld, dat van de ondertekening van een tractaat voorshands niets kan worden in uitzicht gesteld. Wel zal de linkeroever voor zeeschepen in 1974-1975 via de sluis van Kallo bereikbaar zijn.

De heer Sasse deed, aan het slot van zijn betoog, nogmaals een hartstochtelijk beroep op de kracht en eendracht en de allernoodzakelijkste samenwerking tussen allen, wier belangen zijn gediend bij een goed efficiënt en vooruitziend havenbeleid.

De heer W.H. Fockema Andreae, voorzitter van de Kamer van Koophandel voor Rotterdam zei donderdagavond, 28 januari, op een vergadering van de Havenvereniging Rotterdam, toen hij voor een talrijk gehoor sprak over ‘De Noordzeehavens, samenwerking in concurrentie’, dat het maritiem verkeer doorstroomt door de havens: Rotterdam, Antwerpen, Hamburg, Bremen, Amsterdam, Zeebrugge en Duinkerken. Concurrentie is normaal, niet tegen te houden, maar mag niet worden vervalst door kunstmatige maatregelen.

Er moet een EEG-zeehavenpolitiek komen, meent hij. Dus gemeenschappelijk overleg, samenwerking op het vlak van informatie en communicatie.

Hij wees op de grootse plannen, welke Frankrijk koestert t.a.v. de forse uitbouw zijner havens. De Noordzeehavens moeten dus op hun tellen passen. Daartegen moeten deze Noordzeehavens zich in elk geval wapenen door het instellen van een werkverdeling en de verwezenlijking van een belangenharmonisering. Tegen de van buiten komende druk dienen de Noordzeehavens de eenstemmigheid naar buiten te tonen.

Nederlands-Belgische universiteit

Over de kansen op een Nederlands-Belgische universiteit en de factoren, die de vestiging daarvan tegenhouden schrijft de Leuvense hoogleraar prof. dr. E.J. Leemans, die in de jaren 1957-1965 als directeur van het sociologisch instituut in Nijmegen fungeerde. Prof. Leemans, die thans als commissaris-generaal en voorzitter van de Raad van Beheer in de top van de K.U.L. zetelt, houdt zijn betoog in Elseviers Weekblad van zaterdag, 23 januari jl.

Prof. Leemans begint met de opmerking, dat op regeringsniveau het probleem van de universitaire samenwerking in de beide Limburgen niet eens is gesteld. Dat lijkt ons niet helemaal juist. Op 12 november 1969 verklaarde nl. minister Veringa in de Tweede Kamer nog niets te kunnen zeggen over een mogelijke samenwerking met België, hoewel een inter-Limburgse universiteit hem wel een haalbare zaak leek. En op 13 november verklaarde dezelfde bewindsman een voorstander te zijn van een inter-Limburgse universiteit. De Belgische regering - zo vervolgde hij - wacht af wat Nederland zal beslissen inzake de medische faculteit in Maastricht. Het Belgisch CVP-lid Meyers, die zich vrij sceptisch toonde t.a.v. de mogelijkheden van een gemeenschappelijke universiteit, kreeg in de Belgische Kamer ten antwoord, dat een heel-Limburgse universiteit èn Belgisch èn Nederlands zou moeten zijn, zodat de problemen van diploma-erkenning en studietoelage zouden wegvallen. In de regeringsgebouwen in Noord en Zuid is het probleem dus wel degelijk gesteld.

Prof. Leemans meent, dat in de periode 1980-1990 de tijd rijp zal zijn dat Nederland en België samen een volwaardige universiteit stichten. Dan wijst hij er op, dat het Belgisch Nederlands cultureel akkoord (1971 is het zilveren jubeljaar van dit akkoord, red.) weinig voorstelt, zolang niet het tienvoudige van het huidig budget wordt ter beschikking gesteld voor de uitvoering van dat akkoord.

Hij bepleit grotere soepelheid bij de akkoorden over de gelijkwaardigheid van academische diploma's en ruimere uitwisseling van hoogleraren en studenten.

Er moet zoveel mogelijk worden gestreefd naar een geïntegreerd scholennet. Waarom wordt niet nagegaan op welke wijze en in welke mate Nederland en België van elkaars universitaire ‘know-how’ zouden kunnen profiteren. Hij acht het een doodnormale zaak als je geregeld studenten naar Nederland kon sturen en Nederlandse studenten naar België zouden komen.

Hij erkent, dat er grote moeilijkheden zijn; op onderwijsgebied hebben de problemen dan nog drie dimensies: klerikaal-anti-klerikaal, Vlaams-Waals en progressief-conservatief. België geeft aan opvoeding en onderwijs 32 miljard frank uit; als in België eenzelfde percentage van het bruto-inkomen aan opvoeding zou worden uitgegeven zoals in Nederland, dan zou op de begroting ongeveer 72 miljard frank moeten worden uitgetrokken voor onderwijs en opvoeding.

De Nederlandse buitengewoon hoogleraar en de lector kent de Belgische universiteit niet. Wel kent men er de half-time professor, de man die elders in het land als bankier, industrieel, politicus, vakbewegingsman enz. zijn hoofdarbeid verricht en per week enkele uren college geeft aan een universiteit. Er is een duidelijk streven naar het hoogleraarschap als een full-time-job.

In de universitaire diploma's wil hij wijziging zien komen. Hij wil, dat, net als in Nederland, àlle academische diploma's, zowel universitair als beroeps erkend worden.

Voor een degelijke samenwerking tussen de toekomstige universitaire stichtingen te Hasselt en te Maastricht pleitte prof. L.J. Wieërs, directeur van de Economische Hogeschool te Hasselt.

Prof. Wieërs deelde o.a. mede, dat België bereid was het bestuur van het post-universitair centrum op paritaire basis met Nederlands Limburg samen te stellen, als Nederlands Limburg nl. ook financiëel zou tussenkomen.

Voor het rapport van de heer Tans over deze aangelegenheid had hij weinig enthousiasme, daar deze zich in hoofdzaak had geconcentreerd op Maastricht en vrijwel vergeten had ook over de zuidergrens te kijken.