Neerlandia. Jaargang 74

[p. 171]

Spiegel van de Nederlanden

[p. 172]

Ontmoetingen over de grenzen

In het artikel ‘Bruggen tussen Noord en Zuid’ in het vorige nummer van Neerlandia, wezen wij op de betekenis van de persoonlijke ontmoeting van mensen uit Noord en Zuid.
Men heeft dat in Noord en Zuid zeer wel begrepen, gezien de vele ‘ontmoetingen’, die aan weerskanten van de grens vrijwel jaarlijks plaats vinden.
In onderstaande bijdrage belichten wij de belangrijkste daarvan.

De groot-Kempische kultuurdagen in Hilvarenbeek

Wie uitvoering over de Groot-Kempische Kultuurdagen zou willen worden ingelicht zouden wij het best het juli-augustusnummer van Neerlandia-1966 in handen willen drukken. Want daar werden niet minder dan vijftien bladzijden gewijd aan Hilvarenbeek, waar op 9 en 10 juli van dat jaar voor de twintigste maal, in tegenwoordigheid van de Koningin en Prins Bernard, deze jaarlijkse ontmoetingsdagen werden gehouden.

Het thema voor die jubeldagen luidde: ‘De Nederlandse Cultuur en Europa.’

Prins Bernhard voerde daar ook het woord. Op 21 augustus 1946 werd op initiatief van de Vereniging van Kempische schrijvers in de abdij van Postel, even over de Belgische grens een bijeenkomst belegd van persoonlijkheden uit de Antwerpse Kempen, waar ook een behoorlijke vertegenwoordiging uit Noord-Brabant aanwezig was. Tijdens het levendig contact tussen de kultuurgenoten uit de Zuidelijke en Noordelijke Kempen kwam toen het voorstel om het volgend jaar weer bijeen te komen, maar dan in een feestelijke omlijsting. Burgemeester Meuwese, die onder de aanwezige Noord-Brabanders behoorde, bood zijn gemeente aan. Ieder viel hem bij en zo was - op initiatief van Emiel van Hemeldonck - de geboorte van de Groot-Kempische Cultuurdagen een feit geworden.

Dit jaar was het de 24 ste maal en in 1971 zal het zilveren feest van de Cultuurdagen van Hilvarenbeek worden gevierd. Zou het rede kunnen zijn voor Koningin Boudewijn en Koningin Fabiola om door him aanwezigheid de grote betekenis van Hilvarenbeek voor de toenadering tussen Noord en Zuid tot uiting te brengen!

Er is veel gegroeid aan vriendschap, eensgezindheid, veelzijdige waardering en begrip. Er is immers het gesprek van man tot man in een harmonieuse sfeer, er openen zich daar nieuwe, echte of misschien weivermeende vergezichten en er is de heerlijke onbezorgdheid van een zomers feest. Hilvarenbeek betekent een stevige, oprechte handdruk tussen velen uit Vlaanderen en Nederland.

Hilvarenbeek leeft en zal blijven leven en groeien, vooral als uit Vlaanderen nog mèèr belangstellenden zullen optrekken naar het Vrijthof, waar een stenen Anton van Duinkerken staat te wachten op de vrienden uit het hem in leven zo beminde Vlaanderen, aldus Gaston Claes in de ‘Gazet van Antwerpen’

De Zuid-Nederlandse ontmoetingen te Eindoven

Begin 1965 werd op initiatief van de ‘Societeit Cultureel Contact’ het eerste Vlaamse Festival in Eindhoven gehouden. Het programma vermeldde: een literaire avond, een drietal tentoonstellingen van Belgische beeldende kunst en een voorstelling van ‘Toneel Vandaag’ uit Brussel.

Teneinde de voortgang van deze manifestaties te verzekeren en de verdere uitbreiding ervan te bevorderen werd de ‘Stichting Vlaams Festival’ op 11 maart 1966 in het leven geroepen.

Doel: het stimuleren en vergemakkelijken van contacten in de ruimste zin tussen de aan elkaar grenzende of regionaal verbonden Belgische en Nederlandse provincies, in een gebied dus, waar de integratie bij uitstek gestalte en inhoud kan krijgen, vanwege de grotere mogelijkheden tot contact over de grenzen en een beter begrip voor de toestanden en de mentaliteit in de grensprovincies van het nabuurland.

Het derde Festival van september 1967 kreeg de naam van ‘Zuid-Nederlandse Ontmoetingen’. Een nieuwe naam, maar ook een uitstekend nieuw programma dat er zijn mocht: tien toneelvoorstellingen, vijf door de Kon. Ned. en vijf door de Kon. Vlaamse schouwburg.

Daarnaast opera, concerten, cabaret, tentoonstellingen, een literaire avond en films. Maar dan zijn we er nog niet. Op de ‘Vier Provinciëndag’ kwamen de besturen van de provincies Antwerpen, de beide Limburgen en Noord-Brabant bijeen met een driedaags congres over de bevordering van het welzijn in de grensstreek in het Benelux-middengebied. Het Algemeen Ned. Verbond gaf een bijzondere Dag gewijd aan ‘Actuele mogelijkheden voor samenwerking in het Beneluxmiddengebied,’ in het bijzonder t.o.v. het hoger onderwijs.

Tot slot de Journalistendag, waarop niet minder dan 60 Vlamingen (met dames) deelnamen aan een forum, onder voorzitterschap van de Nederlandse minister van Staat, mr. J. Cals. We waren met opzet uitvoering bij deze programmering om aan te tonen welke prachtige mogelijkheden er zijn om Zuid en Noord bij elkaar te brengen en bij elkaar te houden.

Naar de mening van de heer Catrijn zou men een volgende maal de ontmoeting van personen en verenigingen centraal moeten stellen.

Deze nog nauwelijks vijf jaar in deze vorm bestaande ontmoetingsdagen zijn in het geheel van de ontmoetingsmogelijkheden tussen Noord en Zuid niet meer weg te denken. Het Eindhovense streven werd door het A.N.V. gewaardeerd met het toekennen van een Visser-Neerlandiaprijs, waardoor de Stichting financieel ruimer armslag kreeg.

Zuid-Vlaamse kultuurdag in Breda

Tot 1961 werd zes jaren achter elkaar in Hulst (Zw. Vlaanderen), onder leiding van de heer Stolte, de Frans-Vlaamse Dag gehouden. Op 13 mei 1962 hield dr. P.C. Paardekooper in Breda voor het eerst de Zuid-Vlaamse Kultuurdag als voortzetting van de Dag van Hulst.

Deze kultuurdag is indertijd in het leven geroepen omdat in Nederland en Vlaanderen een groeiende behoefte werd gevoeld samenwerking te zoeken met de Nederlandstaligen in Noord-Frankrijk, waartoe ook reeds van 1947 af de bekende Frans-Vlaamse Dag te Waregem wordt gehouden.

Op die eerste Bredase Kultuurdag, waar vele jongeren uit Noord en Zuid aanwezig waren, kwamen de twee volgende vragen naar voren:

1.	Wat staat er in de Zuidvlaamse kwestie de Nederlanders te doen?
2.	Is het goed, dat zij op de een of andere wijze de redding en de bevordering van de Nederlandse taal en kultuur in Zuid-Vlaanderen vanuit het particuliere milieu uitbreiden tot acties op het officiële vlak?

Alleen al door dit probleem centraal te stellen, kreeg de Bredase kultuurdag - aldus

[p. 173]

HILVARENBEEK

ook dr. A.W. Willemsen, daar aanwezig - van het begin af een bijzondere betekenis. Wel werd toen benadrukt, dat door ons te voeren kultuurakties in Frans-Vlaanderen dienen te worden ingesteld op de sociaaleconomische ontwikkeling van dat gewest. Duidelijk is ook naar voren gebracht, dat, de Nederlander en Vlaming ook stelselmatig dienen te worden voorgelicht over dat gebied. Ook daarvoor dienen de Bredase kultuurdagen, die een voortreffelijk ontmoetingspunt betekenen voor Noord en Zuid.

Frans-Vlaamse kultuurdag te Waregem

Wij hebben stilgestaan bij de ontmoetingsdagen van Hilvarenbeek, Eindhoven en Breda, allen in Noord gelegen; nu gaan we de grens over en houden ons bezig met de Waregemse Dag, na de tweede wereldoorlog in het leven geroepen (1947). Ook deze ontmoetingsdag houdt zich jaarlijks bezig met de Nederlandse culturele aanwezigheid in Frankrijk. Dat deze Cultuurdag in de loop der jaren goed is aangeslagen blijkt uit het grote aantal deelnemers uit Noord en Zuid, dat naar het ver af gelegen Waregem trekt. Tussen de twee en drie honderd deelnemers - en soms meer - kan men daar jaarlijks tellen. Op deze cultuurdagen gingen steeds sterker de stemmen klinken, die eisen dat liefst langs diplomatieke weg de Franse regering wordt genoopt de Nederlandse taal in het onderwijs in Noord-Frankrijk zijn rechtmatige plaats te geven.

De heren André Demedts en Luc Verbeke zijn de grote figuren, die zich al die jaren met hart en ziel en met het brengen van grote persoonlijke offers hebben ingezet voor het organiseren van de Waregemse Dag en voor het bevorderen van activiteiten, die het doel van hun streven moeten benaderen. Luc Verbeke heeft zeer onlangs een boek gepubliceerd, dat ons alles vertelt over Zuid-Vlaanderen en zijn vele problemen, een boek dat wij allen lezen MOETEN.

Het blijft hartverwarmend te ervaren, dat zovele instanties zich bezighouden met Zuid-Vlaanderen, waarvoor ook ‘Ons Erfdeel’ zich sedert vele jaren op voorbeeldige wijze heeft ingezet en zich nog inzet. Waregem is een zeer bijzonder ontmoetingspunt, jaarlijks mogelijk gemaakt door o.a. steun van het Algemeen Nederlands Verbond, dat ook de Nederlanndse cursussen in Zuid-Vlaanderen financieel krachtig bijstaat. Het voorzitterschap zovele jaren in handen van André Demedts is sedert kort overgedragen aan de bekwame senator Leo Vanackere.

De uit verscheidene werkgroepen samengestelde ‘Frans Vlaamse Kultuurdag’ vond op zondag 13 september te Waregem voor de 23e maal plaats. Wat aan de verruimde belangstelling verheugend is, is de telkenrenjare groeiende opkomst van Frans-Vlamingen zelf. De vier werkgroepen waren dit jaar: 1. Onderwijs, Toneel en literatuur 2. Heemkunde, Folklore, Geschiedenis 3. Familiekunde en 4. Informatie. De sektie Ekonomie trad dit jaar niet als zodanig naar voor, maar organiseerde de plenaire slotvergadering. Een van de meest treffende momenten op de Frans-Vlaamse Kultuurdag is steeds de ‘Prijsuitreiking voor leerlingen van Nederlandse kursussen en voor deelnemers aan de Nederlandse Taalprijsvraag voor Frans-Vlamingen’.

De werking van het ‘Komitee voor Frans-Vlaanderen heeft inmiddels tot een succesvol resultaat geleid: het Nederlands werd in Frankrijk als keuzevak erkend.

Kultuurdag Ekelsbeke

Deze Kultuurdag dateert van 1961, als uitbouw

BREDA
foto Speekenbrink

van een reeds jaren bestaand volksfeest, een initiatief van pastoor Decalf. Hij is de jongste uit de reeks besproken ontmoetingen.

Is een derde Kultuurdag, naast Breda en Waregem verantwoord? Volgens de heer Demedts wel, want deze Dag werkt in eigen gebied, wordt bezocht door echte Frans-Vlamingen, die alles zèlf regelen, wat meer tot hen spreekt dan Waregem, dat van over de ‘schreve’ komt.

Het jaarlijkse programma wijkt in opzet niet ver af van het Waregems programma. De opkomst op zondag 19 juli was weer zeer bevredigend.

Opgemerkt dient nog te worden, dat de laatste jaren een bijzondere belangstelling voor Ekelsbeke opzettelijk werd bevorderd, doordat op initiatief van de secretaris van de Haagse afdeling van 't A.N.V., de heer P. Burger, bustochten werden ondernomen om leden van de afdelingen den Haag, Rotterdam, Dordrecht en Breda naar Noord-Frankrijk te brengen om daar de Ekelsbeekse Dag mee te maken.

Het zou aanbeveling kunnen verdienen dat ook Vlaamse afdelingen bij gelegenheden als de Bredase en de Eindhovense dag hun leden op redelijke voorwaarden daarheen brengen, om uiteraard de Groot-Kempische Dag van Hilvarenbeek niet te vergeten.

[p. 174]

Emmanuel Looten, kannunik A. Lescroat, mgr. H. Dupont, pastoor G. Decalf, senator Leo Vanackere, Valeer Arickx, bekende figuren op de kultuurdagen te Waregem en te Ekelsbeke.

Hoogtepunten te Ekelsbeke waren dit jaar de tentoonstelling: ‘Uit de Rederijkerskamers’ en de toespraken, o.a. van Roger Rommelaere over het leven en onze taal in Frans-Vlaanderen.

Over het ontstaan van de taal en het dialect sprak de heer Ingehelare, een jonge Frans-Vlaming.

Over de rederijkerskamers, die tussen de 15 de en de 19 de eeuw floreerden en beschouwd kunnen worden als de vaandeldragers van de oude moedertaal, spraken kanunnik Lescrowart en Valeer Arickx.

Dat waren dan enkele zeer belangrijke ontmoetingsdagen, die wij voor onze lezers weer eens in de herinnering terug riepen. Maar we zijn er daarmee niet.

Er zijn nog de Jongerencontacten. Sinds 1955 worden deze Contactdagen, afwisselend in Noord en Zuid gehouden. Vele jongeren doen aan deze vakantieweken mee. Het A.N.V. achtte deze contacten van zó groot belang, dat zij daaraan financieel medewerkte en de voorzitter opnam in het hoofdbestuur.

Niets kan de toenadering tussen Noord en Zuid zó goed bevorderen als de ontmoetingen tussen jongeren, die straks de fakkel der integratie verder zullen moeten dragen. Reeds vijftien jaar wordt in deze richting door enthousiaste pioniers gewerkt. Gestreefd moet worden naar een belangrijke uitbreiding van dit werk en vooral van het aantal deelnemers, waaraan de afdelingen van het A.N.V. veel kunnen bijdragen door krachtige en sprekende propaganda voor die vakantieweken te voeren. Die ontmoetingen zijn nl. zo uiterst belangrijk om veel vooroordelen, die helaas bestaan tussen Noord en Zuid, voor goed weg te werken. Herinneren we nog aan de Nederlandse Congressen, om en om in Noord en Zuid gehouden, waar niet alleen bestuursleden en leden van het Verbond aanwezig zijn, maar ook ministers, leden van de Kamers der Volksvertegenwoordiging, professoren, afgevaardigden van tientallen culturele verenigingen, politici en zo veel andere prominenten. Er zijn de Conferenties der Ned. Letteren ook om en om in Noord en Zuid gehouden, er zijn de vakantiecursussen voor Vlaamse leraren en onderwijzers, die ook in de gelegenheid worden gesteld met Nederlanders en het Nederlandse leefpatroon kennis te maken, er is het Volkshogeschool- en het Vormingswerk en zoveel meer.

Met grote voldoening kunnen we verwijzen naar al die mogelijkheden, die allen beogen te komen tot meerdere samenwerking over de grenzen heen, tot het beter leren kennen van elkaar. Wij zijn daar, zowel in Noord als in Zuid, gelukkig mee, omdat we nu met meer zekerheid en overtuiging en met een variant op een gezegde van Marnix van St. Aldegonde dit overzicht kunnen afsluiten:

‘Wij zullen u o broeders nooit vergeten Waar wij toch zijn in eenen stronk geplant.’

P. DE KAT ANGELINO