Neerlandia. Jaargang 74

Een minister klaagt aan

Op 26 november 1969 vatte de ‘Commissie der 24’ - een commissie die naar een oplossing zou zoeken in verband met het statuut voor Brussel - haar werkzaamheden aan. Deze commissie telde 24 leden; vandaar de benaming ‘Commissie der 24’. Na tien vergaderingen werden op 17 december 1969 de werkzaamheden stopgezet zonder dat een akkoord was bereikt. Het dossier van deze commissie ad hoc bevat o.m. de nota's die door minister L. Tindemans (Minister voor Gemeenschapsbetrekkingen) werden opgesteld betreffende DE GRIEVEN VAN DE VLAMINGEN TEN AANZIEN VAN DE HOOFDSTEDELIJKE SITUATIE.

Het zou onbegonnen werk zijn een opsomming van al deze grieven te geven, terwijl een samenvatting al evenmin mogelijk is gebleken. Wij hebben er ons derhalve toe beperkt uit de lange lijst enkele karakteristieke passages over te nemen. De grieven bevatten vooral de verhouding tussen Franstaligen en Nederlandstaligen in openbare diensten. Deze verhouding is meestal in cijfers - door de heer minister zelf voorgedragen - uitgedrukt. Deze cijfers spreken voor zichzelf. Zodat wij ons gemakkelijk van kommentaar kunnen onthouden.

Algemeen

Op het vlak van de agglomeratie, werd in maart 1968 een voorlopige agglomeratieraad opgericht. Er werd praktisch geen rekening gehouden met de nederlandstalige minderheid die in elke gemeente aanwezig is.

Gevolg: onder zijn 103 leden telt de voorlopige agglomeratieraad 7 nederlandstaligen. Op het vlak van elk der 19 gemeenten gebeurt de hogere administratie hoofdzakelijk, zoniet uitsluitend, in het Frans. De burgemeesters, schepenen, gemeentesekretarissen, gemeenteontvangers, direkteurs-generaal en direkteurs zijn hoofdzakelijk zoniet uitsluitend franstalig.

Gevolg: gans de hogere administratie gebeurt in het Frans. Franstaligen oefenen gezag uit op lager personeel, waarvan een gedeelte nederlandstalig is. Bij betwistingen waarbij zelfs de loopbaan van een nederlandstalige in het gedrang kan komen, is deze laatste verplicht zich t.o.v. zijn hoogste overheid in een andere dan zijn moedertaal te verdedigen.

Het onthaal in alle gemeentelijke diensten, regieën, inbegrepen het gemeenschappelijk vervoer:

Praktisch altijd gebeurt het eerste contact met de onderhorige of klant in het Frans. Er wordt een inspanning vereist van de nederlandstalige, wil deze in zijn taal te woord gestaan worden. Vele mensen achten de druk zo groot, dat ze het eenvoudig niet wagen hun elementaire rechten als burger of als gebruiker op te eisen.

Hoe vaak zijn de formulieren die door de officiële instellingen aan de particulieren worden afgegeven uitsluitend in het Frans beschikbaar (de Nederlandse formulieren zijn toevallig in druk, uitgeput, nog niet toegekomen, enz...).

Manifestaties van culturele of andere aard, die door de 19 gemeenten worden georganiseerd, gebeuren overwegend in het Frans. Indien tweetalige plechtigheden worden ingericht, b.v. op initiatief van de centrale overheid, komt het voor dat Nederlandse toespraken te Brussel, ook zo zij door een minister in functie worden uitgesproken, door franssprekenden gestoord worden. De aanwezigheid van leden van het Hof, zelfs van het koninklijk echtpaar, wordt in dat verband niet als een beletsel beschouwd.

Een aantal van de economische eisen, door Brussel als gewest gesteld, steunen op het groot bedrag aan belastingen dat ter plaatse wordt geïnd. Deze situatie houdt ten dele verband met het feit dat vele maatschappijen hun sociale zetel hebben te Brussel, terwijl de exploitatiezetel geheel of gedeeltelijk buiten Brussel gevestigd is.

Dit geeft een vais beeld van de economische waarde van Vlaanderen, zowel als van Wallonië.

De taalwetgeving die bindend is voor het bedrijfsleven (nijverheids-, handels- of financiebedrijven) wordt in de agglomeratie Brussel slecht toegepast.

De kieskantons in het kiesarrondissement Brussel geldend voor de provincieraadsverkiezingen zijn niet taalhomogeen samengesteld zodat stemmen van kiezers uit ééntalige gemeenten behorend tot het Nederlandse taalgebied worden samengevoegd met stemmen van kiezers uit tweetalige gemeenten.

De franstalige inwoners uit het Brusselse die zich in de nabije omgeving gaan vestigen willen zich niet aanpassen aan de taal van de streek, maar eisen er het gebruik van het Frans.

Deze uitbreiding van het tweetalig gebied (de Brusselse olievlek) gebeurt steeds ten nadele van gemeenten die tot het Nederlands taalgebied behoren. Men herinnere zich het heftig verzet tegen het voorstel om ook in Waalse randgemeenten aan belangrijke nederlandstalige minderheden taalfaciliteiten te verlenen. De faciliteiten worden er, zowel als de tweetaligheid, fel bestreden.

[p. 123]

Onderwijs

1. Er wordt georganiseerd misbruik gemaakt van de bepaling van de taalwet volgens welke de moedertaal of de gebruikelijke taal van het kind ook de onderwijstaal moet zijn.

In de meeste kinderkribben, kleintjesoorden en peutertuinen (d.w.z. instellingen die ontsnappen aan de wet van 30 juli 1963 houdende taalregeling in het onderwijs) is het Frans de voertaal, zodat de kinderen, ook de nederlandstalige, wanneer zij de leeftijd van 3 jaar bereiken en de taalwet van toepassing wordt, het Frans als gebruikelijke taal hebben.

2. Het personeel van de bewaardiensten na de klasuren is bijna uitsluitend samengesteld uit tweetaligen. In feite wordt door dit personeel met de kinderen, ook met de nederlandstalige, meestal Frans gesproken.

3. Artikel 21 van de wet van 30 juli 1963, waarbij bepaald dat de Staat jaarlijks 10 lagere scholen met kleuterafdeling moet oprichten, wordt niet toegepast.

In totaal werden door de Staat, bij toepassing van de wet van 30 juli 1963, slechts 24 nederlandstalige scholen opgericht.

4. Kenmerkend voor de door de gemeenten gevoerde verfransingspolitiek is onder meer het feit dat deze gemeenten weinig of in het geheel geen nederlandstalig onderwijs inrichten. Meerdere gemeenten hadden voor het schooljaar 1968-1969 zelfs geen gemeentelijk nederlandstalig kleuteronderwijs en ook geen gemeentelijk nederlandstalig lager onderwijs.

5. In vele gevallen worden de nederlandstalige leerlingen ondergebracht in verouderde lokalen.

6. Het bestaan van graadklassen (samenvoeging van verscheidene studiejaren) in het nederlandstalig lager onderwijs doet vele ouders ervan terugschrikken hun kinderen naar het nederlandstalig onderwijs te sturen. Er zijn in de Brusselse agglomeratie 220 graadklassen, waar 3.698 leerlingen, op een totaal van 15.081 voor het lager onderwijs, les volgen.

7. De potentiële nederlandstalige schoolbevolking ligt aanzienlijk hoger dan de werkelijke schoolbevolking, wat duidelijk wijst op een verfransingspolitiek in de Brusselse agglomeratie.

	Werkelijke schoolbevolking	Potentiële schoolbevolking
Kleuteronderwijs	6.107	11.104
		tot 13.426
Lager onderwijs	15.081	22.439
		tot 27.204
Lager, middelbaar, technisch onderwijs	2.987	5.616
		tot 6.809
Bron: Rapport-Kint, Boekdeel II, pp. 256 sq

Gemeentediensten

De wet van 2 augustus 1963 op het gebruik van de talen in bestuurszaken, bepaalt dat de besturen van de gemeenten van het bestuurlijk arrondissement Brussel-Hoofdstad bij de werving van hun personeel ten minste 50% van de te begeven betrekkingen in gelijke mate moeten verdelen over de beide taalgroepen. Dit beduidt dat de gemeenten ertoe gehouden zijn bij de aanwerving ten minste 25% van de betrekkingen aan iedere taalgroep voor te behouden. Voor de overige 50% van de betrekkingen zijn de gemeenten vrij.

De wet vereist dus niet op directe wijze dat, in het algemeen, bij de aanwerving, evenveel nederlandstaligen als franstaligen zouden aangeworven worden. Enkel een minimum is voor beide taalgroepen bepaald. Nochtans, in § 7 van art. 21 wordt eveneens bepaald dat ‘ten laatste tien jaar na 1 september 1963, de betrekkingen die gelijk aan of hoger zijn dan die van afdelingschef, in gelijke mate bezet (moeten) worden door ambtenaren van beide taalgroepen’.

Deze pariteit in de hogere functies moet dus vóór 1 september 1973 bereikt zijn.

Wat leren de cijfers?

Op 30 september 1969 hadden de 19 gemeentebesturen 527 personeelsleden met een graad gelijk aan of hoger dan die van afdelingschef in dienst. Hieronder zijn er 122 nederlandstaligen, hetzij nauwelijks 23%. In sommige gemeenten is, 6 jaar na de wet, de wanverhouding nog steeds bijzonder groot: Anderlecht: F 25 - N7; Elsene: F 42 - N 3; Etterbeek: F 17 - N 3; Schaarbeek: F 31 - N 7; St.-Gillis: F 18 - N 4; St.-Joost-ten-Node: F 15 - N 3; St.-Pieters-Woluwe: F 8 - N 1; Vorst: F 16 - N 0.

De onwil van sommige gemeenten is frappant: alle benoemingen, bevorderingen of aanwervingen sedert 1964 in Etterbeek, St.-Agatha-Berchem en Vorst werden uitsluitend aan franstaligen voorbehouden.

Alles laat voorzien dat de voorgeschreven pariteit in 1973 niet zal bereikt zijn.

De cijfers betreffende de totale personeelsbezetting mogen niet misleiden. Er zijn 4.526 nederlandstalige ambtenaren tegenover 7.638 franstalige op een totaal van 12.164, hetzij 37,2% nederlandstaligen en 62,8% franstaligen. Uit een ontleding blijkt echter dat van de 4.526 nederlandstalige personeelsleden er 2.263, hetzij juist de helft, onder de rubriek werklieden voorkomen. In de andere rubrieken komen de nederlandstaligen slechts in de lagere niveaus enigermate aan bod.

Indien men de rubriek werklieden buiten beschouwing laat, dan wordt de totale verhouding: N 30% (2.263/7.588) en F 70% (5.326/7.588).

Deze cijfers geven echter wellicht niet de feitelijke toestand in de diensten weer. Inderdaad, de taalrol van de beambte is één zaak; het taalgebruik in zijn dienst is er een andere. Wanneer zo opvallend en stelselmatig de franstaligen de betrekkingen van de hoogste niveaus innemen, kan geen twijfel bestaan over het feitelijk taalgebruik van de diensten.

Bijzonder symptomatisch voor de achteruitstelling van de nederlandse taal- en kultuurspreiding zijn de frappante cijfers van het bibliotheekpersoneel: in de 19 gemeenten van Brussel-Hoofdstad zijn er 16 nederlandstaligen op 113 personeelsleden, hetzij 14%.

Gezondheidszorg

1. De klinieken in de agglomeratie Brussel zijn hoofdzakelijk ééntalig Frans, slechts 15% is tweetalig.

De hogere plaatsen worden ingenomen door franstaligen. Eéntalig Frans zijn vooral de dokters (30 op 34) en de directie (26 op 34). Wanneer er nederlandstalig personeel is, bekleedt het de lagere plaatsen.

Wat vooral treft is het onbegrip: men ziet niet in dat het een absolute noodzaak is de taal van de patiënten te begrijpen om een ‘menselijke geneeskunde’ te beoefenen (de tweetaligheid is iets dat wordt ‘opgelegd door de wet’).

2. In de ziekenhuizen in de Commissie van Openbare Onderstand bestaat een wanverhouding tussen het aantal nederlandssprekende patiënten (45%) en het aantal nederlandssprekende personeelsleden (25%) terwijl bij de franssprekenden de verhouding andersom ligt: 55% van de patiënten en 75% van het personeel.

3. In het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn bestaat een overwicht aan franstaligen, wat in schrille tegenstelling staat met de verhouding tussen Vlaamse geboorten (63%) en Waalse geboorten (37%).

Besluit:

De overeenkomst die besloten ligt in de taalwetten wordt zowel naar de geest als naar de letter niet alleen genegeerd maar bovendien bewust gesaboteerd, en dit in de eerste plaats door de officiële gezagsdragers, met name de ‘heersende’ burgemeesters en gemeenteraden die ongestraft de wet overtreden. Zelfs indien - door een mirakel - in 1973 de verhouding N - F te Brussel inderdaad gerealiseerd zou zijn, dan zou dit geen reële gelijkheid zijn, aangezien dit een gelijkheid zou zijn van één franstalige direkteur-generaal tegenover één arbeider.