Neerlandia. Jaargang 73

[p. 165]

De Gouden Delta

Kritische lezers van ‘Neerlandia’ zullen wel eens - en op goede gronden - betogen dat aan een bepaald onderwerp naar hun oordeel te weinig aandacht werd geschonken.

Dat kunnen zij naar onze mening echter nooit beweren ten aanzien van de Deltawerken, de Nederlandse en Belgische havenwerken en de waterwegen tussen Nederland en België, want daarvoor bestaat bij de redactie van ‘Neerlandia’ en bij het bestuur van het Algemeen Nederlands Verbond maar al te ruime belangstelling.

Er zijn op het ogenblik twee mammoet-projecten, die belanghebbenden in Zuidnederland bijzonder bezighouden.

In de Belgische bladen wordt sedert kort weer met begrijpelijke tam-tam het ‘Noordzeepoort’-plan als voorpaginanieuws van de eerste orde gepubliceerd. Dat is het plan om voor schepen tot 500.000 ton een veilige haven te bouwen op de voor de Belgische kust liggende Thorntonbank.

Wij schreven hierover reeds eerder.

Die boven alle andere punten gekozen plaats heeft vele voordelen: weinig getijdenwerking, gelegen tegenover belangrijke afnemers in West-Europa, Zeeland, Noord-Brabant, de Belgische industriegebieden, Noord-Frankrijk en Duitsland.

Als oliehaven zal deze ‘Thorntonhaven’, om het nieuwe project zo maar eens te noemen, een gunstige invloed uitoefenen op de kostprijs van de ruwe olie (verlaagde lossingskosten o.a.).

Met verwijzing daarnaar merkte de heer Geuth, assistent aan de universiteit te Leuven, die het project op een gehouden persconferentie belichtte, op, we zouden willen zeggen met een soort ‘Schadenfreude’, dat door deze

[p. 166]

Belgische haven in zee Rotterdam eenvoudigweg van de kaart zou worden geveegd.’

En dat was dan wel het bèste zinnetje, waarmee de integratie tussen Noord en Zuid (waarnaar zo intens zou worden verlangd aan weerszijden van de grens!) van de tafel werd geveegd.

Want landen, die het van elkaar moeten hebben, - zo wordt toch altijd beweerd - vegen elkaar niet van de kaart.

We begrijpen echter wel, dat er reden was en is voor zo'n geprikkelde stemming, waarop we straks nader terugkomen.

Het ‘Thorntonproject’ gaat, zo schrijft ‘De Standaard’ van 1 mei, België 15 miljard kosten, de pijpleidingen naar Zeebrugge, Gent, Antwerpen, Luik en Duitsland inbegrepen. Er zouden, aldus de uiteenzetting, groepen zijn, ook in het buitenland, die bereid zijn het volledige plan te financieren.

Op een andere persconferentie te Brussel gehouden verklaarde prof. Vanes, dat het project-Zeestad veel verder moet gaan dan het bouwen van een overslaghaven. Gedacht wordt aan het bouwen van een soort schiereiland, dat gelegenheid biedt voor ruime recreatie en zelfs de basis kan zijn voor een nieuwe stad. De grond uitgebaggerd voor het maken van een vaargeulmonding Schelde tot bestaande huidige vaargeul Schelde-Baalhoek en een nieuwe vaargeul vanaf de kusthaven naar de juist genoemde nieuwe vaargeul zou het nodige materiaal opleveren voor het op te spuiten havengebied. De knapste koppen, ook van de Nederlandse Deltawerken, onder wie prof. Jansen, hebben van advies gediend. Zij achten unaniem het werk uitvoerbaar. Kosten 22,5 miljard, aldus de heer Naessen, directeur-generaal van de Bank van Parijs en de Nederlanden.

Behalve dit plan is er dan nog het Baalhoekplan, waarover ook in ‘Neerlandia’ al meerdere malen de pen is gevoerd.

Op 14 mei werd daarover tussen Belgische en Nederlandse autoriteiten van gedachten gewisseld.

Maar aan de vooravond van deze besprekingen kreeg de samenwerking tussen Noord en Zuid op het gebied van de Gouden Delta wel een stevige deuk door de verklaring van de Nederlandse minister van Verkeer en Waterstaat, die woensdag 7 mei in de Nederlandse Senaat vooropstelde, dat Nederland niet van zins is de schorren van Saeftinge (dit is Baalhoekgebied) in te polderen en tot industriële ontwikkeling te brengen.

Er ligt nog werk genoeg voor de boeg in de Terneuzen-kanaalzone, het Reimerswaalgebied, het Sloe en het Gat van Ossenisse.

Derhalve ziet de Nederlandse regering voorshands geen eigen belang in de aanleg van het ambitieuse Baalhoekzeekanaal. Zij zal zelfs nagaan of deze nieuwe waterweg geen stoornissen kan teweegbrengen in de ontwikkeling van de Nederlandse zeehavens. Ook waterstaatkundige en planologische effecten zullen worden onderzocht, aldus de Nederlandse bewindsman.

Hiermee wierp minister Bakker de knuppel in het Antwerpse hoenderhok, de bij Antwerpens haven naastbetrokken autoriteiten. En daarmee is de cynische verklaring van de heer Geuth (zie boven) wat begrijpelijker geworden.

[p. 167]

Dam Veerse Gat
foto Mastboom, vliegbedrijf Rotterdam

Want mochten de Belgen al enige hoop hebben gehad op een gezamenlijke aanpak en dus ook financiering van het Baalhoekplan dan weten zij nu beter. Voor minister Bakker lijkt het een voor honderd procent Belgische aangelegenheid. Van Nederlandse zijde blijft dus kennelijk alleen de bereidheid om in principe aan de uitvoering van het Baalhoekplan mede te werken, waarbij dan nog duidelijk als voorwaarde is gesteld dat bij het Antwerpse industrialisatiebeleid geen oneerlijke concurrentie ten opzichte van de Nederlandse zeehavens mag worden toegepast.

De schepen van de Antwerpse haven, Delwaïde, toonde zich verrast door de uitspraak van minister Bakker. ‘Ik dacht’, aldus de schepen, ‘dat er wel degelijk gemeenschappelijke belangen waren. Wanneer Nederland dat ontkent, zou dat tijdens het komende overleg verklaard moeten worden. Wanneer België de kosten volledig zou moeten dragen dan moet België ook duidelijk weten waarom dat zo is.’

Wanneer Nederland, na de bouw van het kanaal, toch tot industrialisatie van oostelijk Zeeuws-Vlaanderen en het land van Saeftinge zou overgaan, zou dat volgens Delwaïde in België toch wel als een ‘duivelsspel’ worden aangevoeld. Het zou niet aardig zijn, wanneer Nederland ons zou foppen. Dat zou een weerslag kunnen hebben op de samenwerking heen en weer.

Er is een straaltje licht in deze duistere zaak, daar een woordvoerder van de Nederlandse minister van Waterstaat zei, dat de onderhandelingen voor beide partijen open blijven.

[p. 168]

Nog dienen we melding te maken van een artikel in ‘De Standaard’ van 14/15 mei, waarin o.a. wordt opgemerkt, dat bij een brief van 12 februari 1968 de heer Bakker zijn Belgische collega duidelijk heeft te kennen gegeven, dat ‘aangezien de zeehavenontwikkeling in zuidwest-Nederland bij dit Baalhoekplan in het geheel niet gebaat is, er geen enkele aanleiding bestond haar medewerking ook tot het financieel aspect uit te breiden.’

De inhoud van deze brief is uiteraard ook bekend aan de heer Delwaïde, zodat er achteraf bezien dan voor hem geen reden aanwezig zou zijn zich bijzonder onbehaaglijk te gevoelen door de recente uitspraak van minister Bakker in de Eerste Kamer.

Nog bevreemder wordt die, men zou haast zeggen ‘houding tegen beter weten in’ van de schepen Delwaïde, wanneer we in ‘De Standaard’ van 16 mei lezen, dat minister De Saeger (Openbare Werken, collega dus van minister Bakker) bij de bespreking van zijn begroting heeft verklaard, dat de recente uitlating van zijn Nederlandse collega Bakker betreffende de industrialisering van de Baalhoekoever, niet nieuw is. Het Nederlandse standpunt was tevoren aan de Belgische regering meegedeeld. Het betreft een essentieel Belgisch plan, waarvan de financiering volledig door België zal worden verzekerd.

Waar blijft nu de heer Delwaïde met zijn uitlating over het Nederlandse ‘duivelsspel’?

In Den Haag verwacht men dat de Belgische onderhandelaars onder de leiding van de heer Daufresne de la Chevallerie, buitengewoon en gevolmachtigd ambassadeur, een genereuze Nederlandse medewerking aan het Baalhoekproject zullen vragen.

De onderhandelingen, zei de woordvoerder van minister Bakker gisteren, blijven alleszins volkomen open voor beide partijen.

Minister Bakker heeft, nadat dit artikel tot zover was gevorderd, eind mei op een lunchbijeenkomst van de afdeling van Noord-Brabant van het comité Benelux, de Nederlands-Belgische Vereniging West-Brabant en de Belgisch-Nederlandse Vereniging Antwerpen ook nog eens duidelijk verklaard, dat er een misverstand in het spel moest zijn, wat de Belgische pers aanleiding heeft gegeven tot wrange kritieken op zijn, naar men dacht, in de Kamer afwijzende geluiden over het Baalhoekkanaal. De Nederlandse regering denkt er vooralsnog niet aan langs het eventuele Baalhoekkanaal tot industriële ontwikkeling over te gaan. Favoriet blijft het gebied nabij Vlissingen en de kanaalzone Terneuzen-Sas van Gent.

Minister Bakker wees er nog nadrukkelijk op, dat tussen beide nabuurlanden een geest moet worden ontwikkeld van eerlijke concurrentie en dat men er niet op uit moet zijn door gehele of halve subsidies elkaar te overtroeven.

Nog verklaarde de minister, dat Nederland zich bereid heeft verklaard het kanaal Terneuzen geschikt te maken voor schepen van 60.000 ton (nu 50.000).

d.K.A.