Neerlandia. Jaargang 73

[p. 40]

Frans-Vlaanderen
André Lammertyn

Senator Van Ackere voorzitter Komitee voor Frans-Vlaanderen

Senator Leo Van Ackere, geboren Wevelgemnaar wiens stamboom gedeeltelijk in Frans-Vlaanderen wortelt, werd zaterdag 18 januari 1969 gedurende de jaarlijkse werkvergadering van het Komitee voor Frans-Vlaanderen, op voorstel van aftredend voorzitter André Demedts, eenparig verkozen tot voorzitter. De heer Van Ackere was reeds sedert enkele tijd voorzitter van de sektie Familiekunde van het Komitee en is ook voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde.

Het was slechts op het einde van de vergadering dat André Demedts, stichter en bezieler van het Komitee en 21 jaar lang de aktieve voorzitter, de vergadering vroeg ontheven te worden van deze opdracht. Ik ben ermee begonnen (1948) zei hij, toen de verslagenheid algemeen was na de jongste oorlog. Lang scheen het een hopeloze onderneming onze kultuurgenoten van La Frandre enige bijstand tot Nederlands kulturele en taal-heropleving te willen bieden. Dank zij het idealisme van een kleine groep weerszijden de Schreve, dra aangevuld door talrijke Nederlanders en Vlamingen uit België en uit Frankrijk, zijn wij erin geslaagd niet alleen te verhinderen dat elk Nederlands kultuurbewustzijn in Frans-Vlaanderen voorgoed zou verdwijnen, maar dank zij een open en demokratisch streven lukte het er enig nieuw leven in te blazen. Het Komitee is er altijd van uitgegaan dat de Frans-Vlamingen even zo goed behoren tot de Franse staatsgemeenschap als tot de Nederlandse kultuurgemeenschap. Door het aanmoedigen en waar het kon financieel ondersteunen van alle initiatieven die de heropbloei van de Nederlandse taal en kultuur tot doel hadden - denken we aan de sindsdien 250 toneelopvoeringen die er door de toneelkringen uit Westouter en Vla-

[p. 41]

mertinge en door anderen werden gegeven, aan de vrije cursussen Nederlands, de vakantieuitwisselingen, de toeristische uitstappen e.d. - en door individuele menselijke kontakten, werd in de voorbije 21 jaar heel wat bereikt.

Onderwijs Nederlands dringend noodzakelijk

Op één domein, het belangrijkste, bereikte dit jarenlange streven echter geen vooruitgang: op het politieke vlak. Het Komitee is er niet in geslaagd op het vlak van de politiek, op het vlak van de overheid, die de wetten maakt en een gunstige of ongunstige sfeer kan scheppen, enig doorslaand resultaat te boeken. Is de aktie daarom nutteloos geweest? Zeker niet, want ze heeft voor totale vernietiging gevrijwaard en de basis gelegd van waaruit nu kan vertrokken worden met hoop op slagen. Wat is immers het knelpunt? Eenentwintig jaar werking heeft ten overvloede bewezen dat elke vooruitgang staat of valt met het onderwijs en met begrip en steun van Franse overheidszijde.

Wat we in een nabije toekomst beslist moeten bereiken is dat de Franse staat meewerkt aan het geven van lessen Nederlands op de middelbare scholen van La Flandre. De nieuwe voorzitter, die politicus is (Vlaamse Kristelijke Volkspartij) is de zware taak weggelegd te proberen de Belgische en Nederlandse bewindvoerders ertoe te bewegen Frankrijk zo ver te krijgen, dat het de leerlingen toegestaan wordt in klasverband als 2e taal (bij ons zeggen we 3e taal, want in Frankrijk wordt de eerste vreemde taal 1e taal genoemd) het Nederlands te kiezen.

Als men weet wat België en Nederland doen en toelaten voor het Frans is een dergelijke vraag bij de Franse overheid - gelet o.m. op het argument van wederkerigheid - een vraag waaraan zij moeilijk kan voorbijgaan. Het komt er op aan dat de Belgische en Nederlandse overheid de vraag, met pro-argumenten omkleed, aan de Franse overheid stelt. De belangstelling en de drijfkracht van Belgische en Nederlandse officiële zijde is onmisbaar. De nieuwe voorzitter van het Komitee voor Frans-Vlaanderen beloofde zich vooral deze taak ter harte te nemen.

Inmiddels gaat het Komitee voort op de reeds vertrouwde weg: het houden van Kultuurdagen in de 3 landen, het steunen van toneelgroepen die in Frans-Vlaanderen Vlaams toneel brengen, het bekostigen van vrije cursussen Nederlands, het leggen van menselijke en ekonomische kontakten.

Textirama-konferentie

Wat deze laatste betreft verheugt het Komitee zich over de Textiramakonferentie die, luidens de heer Degraeve, sekretaris van de sektie ekonomie, op 3 februari in het Floraliapaleis te Gent gehouden werd en waarop behandeld werden de problemen van de textielindustrie aan weerszijden van de Belgisch-Franse grens. Vooral de overeenkomsten en verschillen werden onderzocht. De konferentie stond onder auspiciën van de

[p. 42]

Febeltex en het Groupement Régional des industries textiles du Nord et du Pas-de Calais (G.R.I.T.). Op de bijeenkomst die om 16 uur in de perskamer van de Textirama - vakbeurs werd gehouden, en die gevolgd werd om 19.30 uur door een banket bij inschrijving, spraken voorzitter M. Santens uit Gent van het Belgisch Weverskomitee, voorzitter M. Hannart uit Rijsel van de G.R.I.T., oud-minister Dequae, algemeen sekretaris van het Textielpatroonsverbond van Kortrijk, deken M. Falise van de Vrije Fakulteit voor Ekonomische Wetenschappen aan de universiteit van Rijsel, en afgevaardigde-beheerder G.R. Piryns van Textirama die tevens voorzitter is van de sektie ekonomie van het Komitee voor Frans-Vlaanderen. De heer Piryns leidde de debatten en leidde de spreekbeurt in van minister Dr. A. Vlerick.

Merken we op dat in het Textirama-komitee voor aanbeveling o.m. zetelen naast minister Vlerick, konsulgeneraal Clerckx van België te Rijsel en diens ambtgenoot Grall van Frankrijk te Gent, de goeverneurs van West- en Oost-Vlaanderen, de burgemeesters van Gent, Kortrijk, Tourcoing, Ronse en Doornik, de voorzitters van de diverse textielsektoren en van talrijke syndikale Kamers, voorzitter Provost van het V.E.V., de voorzitters van de Kamers van handel en nijverheid uit Kortrijk, leper, het Rijselse, het Doornikse etc..

Inmiddels voortwerken

Op de werkvergadering van het Komitee voor Frans-Vlaanderen werd o.m. ook medegedeeld dat het Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen (Barbry, Westouter) dit winterseizoen 12 opvoeringen van ‘Het dorp der mirakelen’ van Gaston Martens hoopt te geven en Milac Vlamertinge 10 van ‘Mannen rond Clara’, een spel van Donald Debruyne. Vernomen werd dat het tijdschrift ‘Ons Erfdeel’ (Murissonstraat 142 Rekkem, 150 Fr. voor 4 nrs van elk 208 blz.) een oplage heeft bereikt van 9.000 ex., dat begin februari de Vlaamse tv-hulpzender van Oost-Vleteren in bedrijf wordt genomen en dat die heel La Flandre zal bestrijken, zodat de Vlaamse programma's er bekeken zullen kunnen worden door al wie zich een uitgave van 1500 B.Fr. getroost voor enige om- of bijschakelingen in de tv-ontvanger of -antenne. dat als data der komende Kultuurdagen vastgesteld werden: 27 april de 14e Zuidvlaamse Kultuurdag te Breda; 20 juli de 8e Vlaamse Kultuurdag te Ekelsbeke, 14 september (niet langer de laatste zondag van augustus) de 22e Frans-Vlaamse Kultuurdag te Waregem. Die van Steenvoorde valt weg maar wordt waarschijnlijk op een nog te bepalen datum deze zomer in een andere gemeente gehouden.

Betreffende de Kultuurdag te Waregem werd aangenomen de plenaire namiddagzitting te behouden, evenals de sektievergaderingen, in de voormiddag. De zes sekties zullen echter in de loop van het jaar op nader vast te stellen data werkvergaderingen houden in Frans-Vlaanderen zelf met als doel om meer Frans-Vlamingen erbij te betrekken.

Ook werd gemeld dat te Belle met een nieuwe vrije cursus Nederlands (na-schools onderwijs) werd begonnen door de heer Walter Verdonck uit Loker en dat 16 inschrijvingen werden genoteerd. De Antwerpse uitgeverij De Sikkel zorgde voor handboeken en geluidsbanden. De oudere vrije cursussen mogen, naar verluidt, zich verheugen in een groeiend aantal leer-

[p. 43]

lingen, van 14 tot 60 jaar. (Ongeveer 150 leerlingen op verschillende plaatsen, zonder de cursus aan de universiteit van Metz mede te rekenen, waar de Frans-Vlaming Jean-Claude Lejosne, leerling van Prof. Dr. W. Thys uit Rijsel, doceert voor een hondertal studenten, meest allen ambtenaren bij de Europese Lichamen te Straatsburg en Luxemburg.)

Toneel

De Frans-Vlaamse Jeugddag van 23 februari 1969 met Borre als uitgangs- en Ekelsbeke als eindpunt; de Zuidvlaamse kultuurdagen te Breda, waarvan de 13e plaats had op 21 april 1968; de Landfeesten van de heemkundige kring Bachten de Kupe, waarvan op 19 mei 1968 de 4e gehouden werd te Houtkerke en die voor de 5e keer georganiseerd wordt op 18 mei 1969 te St.-Silvesterkapel; de Vlaamse Kultuurdag te Ekelsbeke die op 21 juli 1968 zijn zevende uitgave kende; de eerste Nederlandse taal- en letterkundige dag die op 1 september 1968 te Ekelsbeke doorging met o.m. een hulde aan de Frans-Vlaamse dichter Emmanuel Looten en met een opvoering in het A.B.N. (een eerste poging die slechts ten dele is geslaagd) van Dossier Bakelandt van de Kortrijkse romancier Fred Germonprez vertolkt door het Teater Antigone Kortrijk; de Frans-Vlaamse Kultuurdag te Waregem die op 25 augustus 1968 voor de 21e keer gehouden werd; de vele toeristische rondreizen die Belgen en Nederlanders in Frans-Vlaanderen brengen (de heer Verhaest van het Komitee alleen reeds leidde er in 1968 33); de vrije cursussen Nederlands in Frankrijk; de vele artikels in de Vlaamse en Nederlandse pers; de uitstraling van ‘Ons Erfdeel’; de vele menselijke en ekonomische kontakten weerszijden de Schreve; de uitgave van Notre Flandre - Ons Heem; de uitgave van het Frans-Vlaams jaarboekje 1968 door Bachten de Kupe die ook in 1969 een dergelijk jaarboekje zal uitgeven; de zopas verschenen V.T.B.-gids ‘De Nederlanden in Frankrijk’ door Jozef Van Overstraeten; de nakende heruitgave van de ‘Gids voor Frans-Vlaanderen’ van Bret Bijnens door Bachten de Kupe; deze en andere aktiviteiten zoals het prachtige werk van de sektie Familiekunde van het Komitee voor Frans-Vlaanderen die o.m. de uitgave plant van een ‘Genealogische gids voor Frans-Vlaanderen’ gesteund op archieven en parochieregisters, en die we hier vergeten, brengen zeker heel wat aarde aan de dijk. - Eigenlijk is een Komitee als dat voor Frans-Vlaanderen enig in de wereld en in de tijd! - Ze zijn broodnodig en sorteren effekt. Maar tot nu toe lijkt gebleken dat vooral de opvoeringen van Vlaams, d.w.z. Nederlands in het dialekt van de streek, toneel in Frans-Vlaanderen zelf de ruimste weerklank vinden. We zouden het direkte aktie kunnen noemen, aktie die direkt tot het volk doordringt. Wie met de Westhoek vertrouwd is, is het duidelijk dat toneel HET doeltreffendste medium is. Ik ben geen toneelhistoricus en kan de rol niet meten die het toneel speelt in het kulturele leven van een volksgemeenschap, maar als ergens toneel ooit een primordiale rol heeft gespeeld en speelt, dan is het wel in Frans-Vlaanderen. In het nr. 11 november 1967 van Neerlandia, mocht ik uitvoerig de rol belichten die voornamelijk twee toneelgroepen, die uit Westouter en die uit Vlamertinge, spelen. Sindsdien zijn ze niet bij de pakken blijven zitten. Vooreerst even resumeren.

Het Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen (Westouter) o.l.v. Flor Barbry begon

[p. 44]

ermee op 16 januari 1955. Het is nu aan zijn 13e seizoen. Volgende stukken werden gespeeld, ernaast het aantal opvoeringen:

Waar de sterre bleef stille staan.	F. Timmermans.	14
Leentje uit het hemelrijk.	Gaston Martens.	7
Menschen lyk wyder (Kinderen van ons volk).	Antoon Coolen	41
De 4 jaargetijden.	Antoon Coolen.	26
Leontientje.	Felix Timmermans.	17
Uitvaart.	Sutton Vane. (Eng.)	15
Harlekijn.	Flor Barbry.	16
In attendant.	Flor Barbry.	17
Kerstavond.	Flor Barbry.	18
Begin met Eva.	lor Barbry.	10
De Regenmaker.	N.R. Nash. (Am.)	12
		_____
		193

De Regenmaker werd in het toneelseizoen 1967-'68 twaalf maal opgevoerd: St.-Jans Cappel (5-11-67), Godewaertsvelde (12-11); Kaaster (19-11); Eecke (3-12); Ekelsbeke (10-12); Boeschepe (17-12); Rijsel (28-1-'68); Meteren (18-2); Rekspoede (17-3); De Moeren (24-3); Houtkerke (31-3) en te Leisele in België (21-3) voor de mensen van Hondschoote wier toneelzaal even voordien afgebroken werd.

In het toneelseizoen 1968-'69 wordt van Gaston Martens ‘Het dorp der mirakelen’ opgevoerd. Het Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen was reeds te gast te St.-Jans Cappel (3-11-'68), Godewaertsvelde (14-11), Kaaster (17-11); Rijsel (24-11); Boeschepe (15-12) en Ekelsbeke (22-12). De januarimaand is traditioneel niet geschikt voor toneel, want dan gaan de Frans-Vlamingen elke zondag ‘lukken’ d.w.z. op nieuwjaarsbezoek. Lukken zijn nieuwjaarswafeltjes en het werkwoord geeft het aanbieden ervan aan. De toneelgroep werd in 1969 uitgenodigd te Leisele (voor Hondschoote, op 20-2); Rekspoede (2-3); Stene (9-3, een gemeente waar voor het eerst wordt doorgedrongen); Houtkerke (16-3); De Moeren (23-3) en misschien ook te Meteren (30-3). Het Volkstoneel speelt voor gemiddeld 210 mensen per opvoering.

De toneelgroep Milac Vlamertinge o.l.v. Donald Debruyne speelde in het seizoen 67-'68 ‘Geld is troef’ van Donald Debruyne te Killem (10-12-'67); Houtkerke (17-12); Ekelsbeke (28-1-1968); Boeschepe (18-2); Bambeke (25-2), Steenvoorde (24-3), Winnezeeme (31-3). Samen 7 vertoningen.

In het toneelseizoen 1968-'69 speelt Milac ‘Mannen rond Clara’ van D. Debruyne. Reeds werden Houtkerke (15-12-'68), Eecke (18-1-'69) en Steenvoorde (25-1) bezocht. Het wordt nog verwacht te Boeschepe (16-2); Killem (23-2), Godewaertsvelde (2-3), Winnezeele (16-3), Bambeke (23-3), Ekelsbeke (30-3), De Moeren (20-4). Samen 10 vertoningen.

In het seizoen 1966-'67 waren het er 7, nl. te Steenvoorde (29-1-'67), Boeschepe (5-3), Winnezeele (12-3), Killem (2-4), Hondschoote (9-4), Bambeke (16-4), Ekelsbeke (30-4), met ‘Afscheid’ door D. Debruyne. Zoals men weet ging Milac een eerste keer naar Frans-Vlaanderen en wel naar

[p. 45]

Bambeke met ‘De langste Nacht’ van Debruyne, in het toneelseizoen 1965-'66. In totaal zal Milac er einde april e.k. 25 vertoningen op hebben zitten, bijgewoond door gemiddeld 143 betalende toeschouwers, een minimum van 70, een maximum van 215.

Verheugend is ook dat er in enkele regionale weekbladen in Noord-Frankrijk sinds kort een in het ‘Vlaams’ gestelde bijdrage verschijnt en dat enkele Vlaamse kranten en weekbladen, Het Laatste Nieuws, De Gazet van Antwerpen, Het Wekelijks Nieuws, Brugsch Handelsblad, Kortrijks Handelsblad samen een veertigtal gratis abonnementen voor Frans-Vlamingen over hebben.

Wijzen we terloops nog op de aktie van de Volksdansgroep Die Rooselaer uit Oostrozebeke die o.m. aan de basis ligt van de nieuwe kursus Nederlands te Belle, want een dozijn van de 16 leerlingen daar zijn leden van de volksdansgroep ‘De Kadullen’ (zoetaardige en bevallige kinderen, cfr De Bo) tot vóór 4 jaar ‘Les gais lurrons’ genaamd, die verbroederden met Die Rooselaer. Als we ook nog oog hebben voor de aktie van Opbouwwerk Heuvelland, vooral van de gewestelijke ‘Makeblijde’ uit Loker met zijn weekeinden en jeugdcentra voor Frans-Vlaamse jongeren, op die van zovele andere kleinere en grotere verenigingen, die we hier vergeten, dan is het duidelijk dat geen verloren strijd werd gestreden door de zovelen die tussen optimisme en pessimisme door, de weg van het realisme en de toewijding zijn gegaan.

Wie na meer dan 21 jaar werking zich over het resultaat bezint, komt tot de konklusie dat door een handvol idealisten o.l.v. voorzitter, nu ere-voor-zitter André Demedts en sekretaris Luc Verbeke heel wat werd bereikt, in elk geval genoeg om hen die wanhoopten in het ongelijk te stellen, om de vlam levend te houden en om nu, met de voorzitterswisseling en de daaraan verhoopte aanpak langs nog efficiënter wegen, te mogen hopen op een steeds sterker wordende stroming en blijvende resultaten.