Neerlandia. Jaargang 73

[p. 34]

Het amateurtoneel en de culturele integratie van Noord en Zuid
Mr. H.J. Waage

Na de tweede wereldoorlog is het ons eerst goed duidelijk geworden hoe ontstellend klein de aarde eigenlijk wel is. Een enorme ontwikkeling van het vliegwezen, de communicatiemiddelen via tv en satellieten etc. maakten het mogelijk voor miljoenen om zo niet lijfelijk dan toch in ieder geval geestelijk dagelijks over de grenzen te vertoeven. Het is een duidelijke zaak, dat men dientengevolge ook in grotere eenheden is gaan denken, al blijkt maar al te dikwijls, dat het hemd nader is dan de rok.

Ook het amateurtoneel is aan die ontwikkeling niet voorbij gegaan. In de verschillende landen zien we overkoepelende organisaties ontstaan, organisaties, die op de bres staan voor het toneel in het algemeen en de belangen van de toneelverenigingen in het bijzonder. Daar, waar deze ontwikkeling reeds vóór de tweede wereldoorlog was gestart, zij het dan aarzelend, kwam men in een stroomversnelling terecht met alle gevolgen vandien.

En waar reeds vele landelijke organisaties van de grond kwamen, was het logisch, dat ook internationaal vele kontakten ontstonden. Uit deze aanvankelijk incidentele kontakten is tenslotte ontstaan de international amateur theatre association (IATA of AITA), bij welke organisatie momenteel zo een veertig landen zijn aangesloten.

Organisatie in Nederland.

In 1940 werd opgericht de Nederlandse Amateur Toneel Unie (NATU), die echter eerst in 1945 kon gaan werken, daar de bezetter deze organisatie verbood. In 1947 volgde een tweede overkoepelende organisatie n.l. het Werkverband Katholiek Amateurtoneel. Beide organisaties gingen meer en meer samenwerken, eerst met behoud van eigen zelfstandigheid, later via de stichting Nationaal Centrum voor het Amateurtoneel, waaruit tenslotte via een fusie is ontstaan het Nederlands Centrum voor het Amateurtoneel. Het NCA is dus momenteel de overkoepelende organisatie met ongeveer 1800 aangesloten verenigingen en speelgroepen.

[p. 35]

Organisatie in Vlaanderen.

In Vlaanderen bestaan momenteel nog drie organisaties, t.w. het Koninklijk Verbond van Vlaamse Toneelverenigingen in België, het Nationaal Vlaams Kristelijk Toneelverbond en de Federatie van Vlaamse Socialistische Toneelverenigingen. Deze drie verbonden werken praktisch onafhankelijk van elkaar. Weliswaar werd op initiatief van de minister van Nationale Opvoeding en Cultuur in 1965 een zgn. Interfederale opgericht, waarin de drie verbonden hun vertegenwoordigers hebben doch het moet helaas worden gezegd, dat deze Interfederale maar heel weinig activiteit kan ontplooien. De drie bestaande organisaties willen of kunnen blijkbaar niet die stappen ondernemen om een vruchtbare samenwerking te realiseren. Maar wat niet is, kan nog komen. In Nederland heeft de na-oorlogse ontwikkeling in ieder geval aangetoond, dat bundeling van krachten niet alleen wenselijk doch zelfs noodzakelijk is.

Samenwerking.

In 1956 werd voor de eerste maal kontakt opgenomen door de Nederlandse organisaties met de drie Vlaamse verbonden, wat geleid heeft tot oprichting van het Comité Amateurtoneel België - Nederland. In de loop der jaren heeft dit Comité vele activiteiten ontplooid. Zo zijn er o.a. meer dan 30 uitwisselingen tot stand gebracht tussen Nederlandse en Belgische speelgroepen. Momenteel is de situatie zo, dat per seizoen drie uitwisselingen worden georganiseerd tussen amateurtoneelgroepen + twee of drie uitwisselingen op universitair niveau; er worden twee regisseursweekeinden per seizoen gehouden; in dit jaar zal voor de eerste maal een eenakterfestival in Mechelen worden gehouden, waar zal worden getracht zes eigentijdse stukken van eigen bodem ten tonele te brengen.

Bovendien wordt jaarlijks onder auspiciën van dit Comité het Toernooi der Lage Landen gehouden in Elsloo, waaraan op uitnodiging een aantal Belgische en Nederlandse speelgroepen deelnemen.

Voorts mogen niet onvermeld blijven de vele grenskontakten, die uitmonden in uitwisselingen en toernooien (bijv. het Taxandria-toernooi, het Toernooi van Maas en Schelde etc.). De meeste aktiviteiten van het comité vallen onder de subsidieregeling Nederlands - Belgisch Volksontwikkelingswerk en worden dan ook op basis van deze regeling gefinancierd.

Integratie.

Wat betekenen deze aktiviteiten nu voor een integratie? Belgische en Nederlandse toneelliefhebbers ontmoeten elkaar frequent en bij vele gelegenheden. Er worden vele en langdurige vriendschappen gesloten; men leert elkaar's leefgewoonten kennen, men bezoekt gezamenlijk de musea, maakt tesamen excursies door vele Belgische en Nederlandse steden, men heeft ‘verbroederingsfeesten’ etc. etc.. Op bestuurlijk niveau worden vele problemen besproken en treden de organisaties gezamenlijk op naar buiten bij verschillende gelegenheden, zoals bijv. tijdens de Nederlandse congressen. Op zich is dat alles natuurlijk bijzonder belangrijk, maar het is niet meer dan een begin. De ontmoeting is vrij frequent en regelmatig, doch integratie vereist meer n.l. het inpassen, c.q. overnemen van methodieken, het scheppen van gelijke financiële mogelijkheden voor Noord en Zuid, het gezamenlijk pal staan voor het liefhebberstoneel om zodoende de noodzakelijke voorwaarden te scheppen voor een bloeiend toneelleven, dat in een keiharde,

[p. 36]

zakelijke wereld zijn plaats moet bevechten terwille van een leefbaar klimaat. Daarvoor is echter vereist: een zo groot mogelijke eenheid, die stoelt op de wil om het samen te doen en het inzicht, dat het op een andere manier niet meer gaat.

In mijn optimisme heb ik wel eens gedroomd van één grote Nederlandstalige organisatie. In het raam van de Europese gedachte is een dergelijke droom natuurlijk voor de hand liggend. Maar voordat die droom werkelijkheid wordt zal er nog zeer veel water door Maas en Schelde stromen. We staan daarmee pas aan het begin. Ik heb in Kasterlee een inleiding gehouden over opzet en organisatie van het Nederlands Centrum. Als reaktie kwam de verzuchting van een van de Vlaamse bestuurderen: ‘Wat willen we eigenlijk als toneelliefhebbers? Neem nu onze naam: we zijn eerst regionaal, dan Vlaams, vervolgens kristelijk en tot slot ook nog eens een keer toneelverbond. Zouden we niet in de allereerste plaats “toneelverbond” moeten zijn?’.

Deze verzuchting kwam niet, omdat de Nederlandse organisatie nu zo perfect is (iedere opzet heeft zwakke punten), maar de verzuchting kwam wel, omdat de verdeeldheid in Vlaanderen oorzaak is van machteloosheid en dus een goede en krachtdadige ontwikkeling in de weg staat.

Laten we echter blij zijn met hetgeen tot nu toe al werd gerealiseerd. Vlaamse en Nederlandse liefhebbers blijven gezamenlijk streven naar een zo hecht mogelijke samenwerking, al was het alleen maar, omdat we allemaal zo van toneel houden.

Het A.N.V., dat hier in een Nederlandse school in Tres Aroyos (Argentinië) ‘van de grond komt’. Het Verbond zond in 1968 leerboeken naar deze school. Het hoofd der school is de heer C.L.F. Slebos, die ons de foto stuurde.