Neerlandia. Jaargang 72

[p. 196]

Herdenking slag bij Heiligerlee

Een week lang, van 23-29 mei heeft het Groningse Heiligerlee, met velen uit de omtrek en weinigen van verder weg, de slag herdacht, die daar 23 mei 1568 werd geleverd. De dorpelingen hadden hun huizen fris geverfd, de vlaggen uitgestoken en de tuinen 's avonds feestelijk verlicht; het carillon met de daar gegoten klokken strooide klanken van oud-vaderlandse liederen over een zonnig landschap. Want met die veldslag ‘begon in deze contreien de tachtigjarige strijd om de zelfstandigheid van de Nederlandse staat’, volgens de proclamatie die herauten te paard van de plaatsen Westerlee, Scheemda en Midwolda uit, vrijdagmorgen 24 mei voorlazen voor de raadhuizen te Midwolda, Scheemda en Winschoten, bij de kerk te Westerlee, het monument in Heiligerlee en de Burcht te Wedde.

Na de opening van de historische tentoonstelling in de ‘Ennemaborgh’, te Midwolde, een van die trotse massieve burchten omgeven door schaars bos in het vlakke Groningse land, begon om kwart voor twee in een enorme tent op het voormalige slagveld, de officiële herdenking. De voorzitter van het comité dat alles uitstekend had georganiseerd, de heer A. Kloosterboer, heette daar de duizenden welkom, onder wie prins Bernhard, mr. C.L. Fock, commissaris der koningin in de provincie Groningen, generaals en officieren, tientallen burgemeesters en vertegenwoordigers uit allerlei kringen der bevolking. Hoewel de doelstellingen uit 1568 zijn achterhaald, achtte hij toch de viering verantwoord omdat de strijd voor vrijheid en onafhankelijkheid ook thans ons sterk aanspreekt. Als ‘een stuk dorpsgemeenschapswerk’ werd deze herdenking aangeboden.

[p. 197]

Dr. P.J. van Herwerden, historicus te Zuidlaren, hield de herdenkingsrede, waarin hij de samenwerking tussen de troepen te land onder de graven Adolf en Lodewijk van Nassau, met de watergeuzen die in de Eemsmond de eerste zeeslag in de 80-jarige oorlog leverden, deed uitkomen. Hij beschouwde Lodewijk die tijdens die slag uit de Eems werd gered, min of meer als de stichter van de Koninklijke Marine. Merkwaardig is ook, dat Lodewijks voorliefde uitging naar de theologie. Zijn vroege dood bij Mook in 1574, waar ook zijn broer Hendrik omkwam, heeft een vreedzame ontwikkeling in die richting belet. Ook Adolf sneuvelde jong: hij werd geboren in 1540. In Wittenberg studeerde hij onder Melanchton, die zijn ijver heeft geprezen. Als eerste Oranje is Adolf bij Heiligerlee voor Nederland gevallen.

Prins Bernhard ontving een oorkonde en een penning; zijn bezoek was voor noordoostelijk Groningen een bijzondere gebeurtenis.

De Johan-Willem-Friso-kapel, het christelijk mannenkoor uit Winschoten en het strijkersensemble Fidium Cantus uit Groningen wisselden de redevoeringen af met liederen en muziek, die soms door het overvliegen van legervliegtuigen werden overstemd.

In de namiddag volgde een defilé van kleurig geklede ‘historische troepen’ te paard en te voet langs de vele duizenden aan de kant en de vele honderden genodigden op de tribunes. De aanvoerders maakten hun opwachting voor de prins, die vervolgens een defilé van het 44ste pantserinfanteriebataljon afnam, een minder feestelijke en grimmiger parade van hetgeen de moderne techniek aan oorlogstuig - door Nederland gelukkig slechts defensief te gebruiken - oplevert.

Een historisch spel, dat de sfeer en toestand bij het klooster van Heiligerlee vier eeuwen geleden in kleurige en spannende taferelen weergaf, waarbij zelfs Spaanse en Nederlandse ruiters te paard de tent binnenreden, besloot de ‘officiële’ herdenkingsdag. Het was geschreven door J. Mulder en verdienstelijk bewerkt en geregisseerd door Harm Jan Tuin, een boeiend en met grote toewijding van 21 hoofdrolspelers en vele boeren, boerinnen, broeders, nonnen en soldaten als medespelers uitgevoerd ‘stuk dorpsgemeenschapswerk’. Ook donderdag- en zaterdagavond trok dit spel veel toeschouwers.

Hoe men ook mag oordelen over herdenking van historische feiten als deze en op hoe juiste gronden men ook de betekenis daarvan mag betwijfelen, deze week ‘ter heiliger lee’ (op de heilige heuvel) heeft doen zien, dat achter veel feiten uit onze historie waarden liggen, die, op zulke dagen in herinnering gebracht, gelukkig door zeer velen worden beseft, feestelijk beleefd, en in ere gehouden.

Mei 1968.

P.K.