Neerlandia. Jaargang 72

[p. 193]

Cultureel-economische samenwerking over twee landsgrenzen

Landsgrenzen die zijn ontstaan en worden gehandhaafd wegens redenen van staatkundige aard hebben de samenleving al veel ellende bezorgd, tot bloedige oorlogen toe. Maar culturele en sociaal-economische drang en noodzaak tot gezamenlijke ontwikkeling laten zich steeds minder weerhouden door zulke afscheidingen. Dat is niet alleen in Europa zo, ook in continenten als Afrika, waar de grenzen willekeurig, door koloniserende staten in het Europa van de vorige eeuw, zijn getrokken, zoekt elkaar over de grenzen wat bijeenhoort, of scheidt zich wat wezenlijk niet tot een bepaalde volksgroep behoort (Biafra - Nigerië).

In het Nederlandse taalgebied, met name dat in zuid en zuidoost, doet deze drang naar samengaan over de grenzen heen, zich steeds krachtiger gevoelen. Ons maandblad heeft daarop vooral de laatste tijd de aandacht gevestigd. Ik herinner slechts aan de hoofdartikelen in de nummers van januari, maart en april van dit jaar, aan het uitgebreide verslag van de Zuidnederlandse ontmoetingen te Eindhoven, door dr. H.W.J.A. Vredegoor in het aprilnummer en aan de samenvatting van de forum-discussie over het hoger onderwijs in het Benelux-middengebied, op 18 november ter gelegenheid van de algemene vergadering van het Algemeen Nederlands Verbond in Eindhoven gevoerd (zie het maartnummer).

Aanleiding om opnieuw deze ontwikkeling in herinnering te brengen vormt het bezoek, dat het Contact-centrum op Voorlichtingsgebied, Den Haag, op 8 mei aan Limburg bracht.

Vijf leden van gedeputeerde staten betoogden toen in Maastricht kort, duidelijk en indringend, de noodzaak van samenwerking over de grenzen heen, dit in het perspectief van een nieuwe structuur van de Limburgse samenleving, nodig door het verdwijnen van de mijnindustrie.

Reeds in de tijd van Karel de Groote en later gedurende de middeleeuwen was Limburg politiek en bestuurlijk een middelpunt en gingen er impulsen uit naar een Maaslandse cultuur. Thans komt opnieuw deze centrumfunctie van vooral zuidelijk Limburg openbaar. En niet alleen ten opzichte van de samenleving over de zuid- en westgrens, waarmee het A.N.V. zich voornamelijk bezig houdt, maar ook voor het oostelijk grensgebied.

Zo is er de culturele samenwerking tussen de Cultuurraad van Belgisch en Nederlands Limburg, er worden nieuwe verbindingen gelegd tussen de Limburgse en Rijnlandse cultuur, er komt een internationaal overlegorgaan voor het onderwijs, een gezamenlijke aanpak van het toerisme. De samenwerking over de grenzen van het Groot-Limburgs toneel werd op blz. 7 van het januarinummer reeds vermeld. Hier zijn nog wel beletselen weg te ruimen, zoals verschil in de rechtsregeling voor de spelers in de onderscheiden landen.

De culturele ontwikkeling van een streek steunt op de welvaart daarvan. En ook deze kan slechts floreren wanneer zij niet wordt beperkt door landsgrenzen die geen rekening houden met de eenheid van een economisch gebied. Voor verbetering van de sociaal-economische infrastructuur is samenwerking over de grenzen heen nodig en deze biedt dan een ruime

[p. 194]

Het kaartje geeft duidelijk de centrale ligging van Zuid-Limburg aan temidden van de grote steden in eigen land en de omringende landen.

gelegenheid voor vestiging van nieuwe industrieën - waarvan op deze excursie al een enkele werd bezocht - die hier in de drie aanpalende landen een grote Europese markt aantreffen. De Limburgers die in de mijnindustrie werkzaam waren, kunnen dan een nieuw bestaan vinden. Honkvast als ze zijn in hun mooie provincie, zullen ze dan niet door de nood worden gedwongen, hun streek te verlaten.

Limburg moet, zoals gedeputeerde J. van der Woude het uitdrukte, worden opgenomen in de stroom van gebeurtenissen van heel west Europa. Hij

[p. 195]

voelt daarbij als een grote belemmering, dat de beslissingen niet ter plaatse worden genomen, maar in de ver afgelegen hoofdsteden Brussel, Den Haag en Bonn; decentraliserende krachten moeten hier de voorrang krijgen, zo betoogde hij, boven de bureaucratie en politiek van ver-af.

Veel is al spontaan gegroeid. Maar nog meer culturele zusterorganisaties in de onderscheiden landen moeten met elkander tot samenwerking komen, zoals gedeputeerde G.J. Heiligers zeide. Dit vereist een duidelijke structuur, samenvatting van het culturele werk in een goed raam en voor de sport bv. instelling van een sportraad nieuwe stijl voor dit drielandengebied, waarin overheid en particulieren zitting hebben.

Het feit, dat driekwart van de Limburgse provinciale grenzen tevens landsgrenzen zijn - 115 km grens met Duitsland; 90 km met België - bepaalde de inhoud van de inleidingen: ‘Industriële herstructurering ook over de grens’ door J.H. Ensinck; ‘Infrastructuur in internationaal verband’ door G.A.A. Horsmans, ‘Culturele samenwerking over de grenzen heen’ door G.J. Heyligers en ‘Planologie over de grenzen heen’ door J. van der Woude. De wnd. commissaris drs P.J.C. Lebens zag ‘De sociale herstructurering als voorbeeld in de E.G.K.S.’.

In deze overtuigende redevoeringen zowel als in de gedachtenwisseling en de gesprekken aan het noenmaal in Maastricht en het middagmaal in Born, door het provinciaal bestuur aangeboden, bleek duidelijk, hoe de Limburgers de vaste wil hebben, die samenwerking over de grenzen heen tot een vitale werkelijkheid te maken. Zij voelen die als een noodzaak en als een logisch gevolg van zuid-Limburgs centrale ligging in dit gebied, waarvan het kaartje op blz. 73 van Neerlandia's maartnummer en het hierbij gevoegde kaartje een duidelijk beeld geven. Zij tonen tevens iets van het verdere perspectief van een integratie in westeuropese samenhang.

De noodzaak van een universiteit in het geheel - en als hechte basis - van deze ontwikkeling, behoef ik hier niet te betogen. Men leze wat daarover in het forum is gezegd (maartnummer). Dat die in Maastricht zou moeten komen is duidelijk. Volgens prof. Gelissen zou een gemeenschappelijke universiteit thans nog niet het ideaal zijn. Nu er in Luik en Aken universiteiten zijn, zou een Nederlandse in Maastricht voorlopig het eerste doel moeten zijn. Daarna kan de samenwerking ter sprake komen. Het zal een grote kapitaalsuitgave vereisen. Maar wanneer deze drielandenstreek werkelijk naar een nieuwe welvaart moet worden geleid, mag stichting van een hogeschool niet langer wachten. Zij is al te lang uitgesteld. En op de duur zal een groot deel van de kosten uit de toegenomen welvaart worden terug ontvangen.

De problemen zijn groot. Moge de grote energie en de koene visie waarvan de Limburgse bestuurderen blijk geven, niet alleen in Den Haag, maar ook in Brussel en Bonn stimulerend werken.

Is er geen aanleiding, dat er, na Eindhoven verleden jaar, in Maastricht een afdeling van het A.N.V. wordt gesticht, die mede een schakel kan vormen voor en stimuleren tot culturele inter-landelijke ontwikkeling, in Nederlandse geest?

P.K.