Neerlandia. Jaargang 71

Congres van de Vlaamse socialisten

Na de triomfantelijke show-zitting waarin de P.V.V. te Knokke met marsmuziek, wapperende vaandels en een film met beelden uit de vaderlandse geschiedenis haar geloof in een unitaristisch nieuw België beleed, is er stilte over het land gekomen. De stilte van het sterfhuis. Het is wel duidelijk, dat men in ruime kringen aanvoelt dat de unitaire zieke veroordeeld is. Er is alleen nog vrees om het koord waaraan hij straks zal gehangen worden een naam te geven. Hoewel we niet aan woordfetisjisme willen doen, hebben we de stellige indruk dat de voorzichtige voorstellen van de C.V.P. en van de Vlaamse B.S.P.-federaties duidelijk een kant opgaan, waarvoor men het woord federalisme heeft uitgedacht. Vraag is, of deze voorstellen toereikend zullen zijn om de Vlaams-Waalse spanningen op te heffen. Het is trouwens wel gek dat degenen, die eraan denken België in vijf of tien bestuurlijke entiteiten in te delen, voorheen altijd het federalisme van de hand gewezen hebben met de bewering dat het land te klein was om het nog verder in twee bondsstaten te verdelen. Ondanks de bezwaren die men tegen bepaalde voorstellen kan inbrengen, menen we toch dat het congres van de Vlaamse federaties van de Belgische socialistische partij een historisch moment in de ontwikkeling van de naoorlogse Vlaamse Beweging mag genoemd worden.

In de Vlaamse strijd na de tweede wereldoorlog zijn de socialisten de grote afwezigen geweest. Moeizaam is, na de tragische jaren van oorlog en repressie, een vernieuwde en aan de tijdsnoden aangepaste Vlaamse Beweging van wal gestoken, zonder hun medewerking en heel vaak zelfs ondanks hun heftig verzet. Door die afwezigheid zijn verschillende pogingen om rond een minimalistisch urgentieprogramma een massale volksbeweging op gang te brengen steeds slechts ten dele geslaagd. Terwijl hun Waalse partijgenoten zich al vroeg tot spreekbuis maakten van de noden en verzuchtingen van het zuidelijk gedeelte van het land, klampten de Vlaamse socialisten zich koppig vast aan de o.i. fiktieve onverbrekelijke en boven alle taal- en volksverschillen heen onvoorwaardelijke eenheid van de Belgische arbeidersbeweging. Op socialistische bijeenkomsten verklaarden Vlaamse B.S.P.' ers fier dat zij ten koste van Vlaanderen, kapitaal en industrie naar het met recessie bedreigde Wallonië hadden overgeheveld. Socialistische mandatarissen die, in en buiten het parlement, met overtuiging voor de Vlaamse belangen opkwamen, waren witte raven, en de partijtucht legde ze vaak het zwijgen op. Nog in 1962 verwees de partijleiding een manifest, waarin intellektuelen en vakbondsleiders voor een meer bewust-Vlaamse houding pleitten, naar de papiermand met de bewering dat de ondertekenaars alleen zichzelf vertegenwoordigden. Men herinnert zich ook de alle proporties overschrijdende verontwaardiging van de Vlaamse socialistische pers n.a.v. de toespraak van professor Geyl op de IJzerbedevaart van dat jaar. En o.m. de slappe houding van de Vlaamse socialisten leidde tot de ontgoochelende ontknoping van het drama van Hertoginnedal, waar de machtige Brusselse federatie van de B.S.P. de faciliteiten in Vlaamse randgemeenten eiste en bekwam. De verklaring voor deze houding is niet eenvoudig. Wij zijn ervan overtuigd dat het internationalistisch karakter van het socialisme in deze een niet te onderschatten factor is geweest. Talloze Vlaamse arbeiders hebben zich steeds nauwer verwant gevoeld met hun Waalse klassebroeders dan met de, dikwijls zeer burgerlijke, Vlaamse strijders. Veel Vlaamse pendelarbeiders - dé slachtoffers van Vlaanderens economische achterstand - hebben in Wallonië niet alleen werk maar ook vrienden gevonden. Daarnaast zagen de Vlaamse socialisten in hun Waalse partijgenoten de bondgenoten in hun strijd tegen de rechtse meerderheid in Vlaanderen. De herinnering aan de uitgesproken anti-socialistische koers van het vooroorlogse Vlaamse nationalisme heeft ongetwijfeld veel socialisten met wantrouwen naar het naoorlogs flamingantisme doen opkijken. Het is onze overtuiging dat dit gemis aan Vlaamse

[p. 184]

refleks én een aftands antiklerikalisme uiteindelijk de doorbraak van het socialisme in Vlaanderen verhinderd hebben.

Toch heeft de snelle Vlaamse bewustwording van de laatste jaren ook de socialistische gelederen niet onberoerd gelaten. Bijna tien jaar reeds ijverden de radikalen van ‘Links’ voor een Vlaams socialistisch congres. In de marsen naar Brussel en Antwerpen (1962, 1962, 1963) demonstreerden ook socialistische studenten. Ook de ‘orthodokse’ socialistische pers publiceerde interessante bijdragen van Fayat, Craeybeckx, Merecy, De Brock, Gerlo. Merkwaardig is verder dat in kleine linkse dissidenties (lijst Huysmans, Socialistische Beweging Vlaanderen, D.A.K.) onmiddellijk een eigen Vlaamse klank gehoord werd. De verkiezingsnederlaag van 1965 en het Zwartbergdrama brachten de B.S.P. in de oppositie, wat meteen meer ruimte voor bezinning schiep.

Zondag 15 oktober kwamen de Vlaamse federaties van de B.S.P. in congres bijeen te Klemskerke. Hoeft het gezegd, dat er in Vlaanderen met grote aandacht naar deze bijeenkomst werd uitgekeken? En ongeveer de hele Vlaamse pers heeft het verloop en de resultaten van dit congres gunstig beoordeeld. Het heeft een zeer goede indruk gemaakt dat, in tegenstelling met wat was voorzien, ook de Brusselse Vlamingen en de woordvoerders van de minderheid aan het woord mochten komen. De flamingantische noot klonk er dan ook sterker door dan algemeen verwacht werd. Uit veel tussenkomsten bleek dat de Vlaamse socialisten vooral aan de wantoestanden te Brussel paal en perk willen stellen. Door afwijzing van het unitarisme en het provincialisme distantieerde de Vlaamse B.S.P. zich van de P.V.V. en de C.V.P.. Voorgesteld wordt een herinrichting van het land in een aantal (vijf) gewesten (in Vlaanderen Oost- + West-Vlaanderen, Antwerpen + Limburg. Aangezien de Vlaamse gemeenten van de Brusselse agglomeratie losgemaakt worden, zullen die tot voormelde gewesten behoren). Maar een aanzienlijke minderheid op het congres verdedigde een herinrichting op basis van een Vlaamse en een Waalse streek en een Brussels gewest, wat meteen een erkenning van de gemeenschappen inhoudt. In de sektie ekonomie werd naast een centraal planbureau met adviserende Vlaamse en Waalse ekonomische raden eveneens een verdeling van de economische streken via de taalgrens voorgesteld. Vanzelfsprekend zien de Vlaamse socialisten alleen in een planeconomie door regionale investeringsmaatschappijen met verregaande bevoegdheid de oplossing voor de economische achterstand van Vlaanderen.

Sommigen hebben de mening verkondigd dat de B.S.P.-leiding dit congres alleen maar als uitlaatklep voor lang opgekropte frustaties heeft geduld. Feit is, dat de resoluties van Klemkerke de toets van een algemeen socialistisch congres en van een regeringsdeelname (eventueel na uitspraak van de kiezer) zullen moeten doorstaan. Toch voelen we ons optimistisch gestemd, want het nog bedwongen ongeduld van veel socialistische jongeren en de door verschillende oudere heren publiek uitgesproken angst voor het sucses van de Volksunie zullen er de vaart wel in houden. In elk geval neemt de Vlaamse B.S.P. het niet langer als anti-Vlaamse steunpilaar voor Walen en Franstalige Brusselaars op te treden. Hetgeen enkele Brusselse socialistische kopstukken vooralsnog niet belet heeft om twee dagen na het congres een wetsontwerp aan te kondigen, waardoor verdere verfransing van het Brusselse mogelijk wordt. Wie maakt de dienst uit in de Belgische socialistische partij?

J.d.D.