Nederland
Tentoonstelling ‘wereld op papier’
In vroegere eeuwen had men er reeds behoefte aan de ruimtelijke ligging van de objecten uit zijn omgeving te rangschikken en te tekenen. Vooral het kaarten-maken werd druk beoefend, meestal door grafische kunstenaars, die met veel smaak en sierlijkheid al de kleine bijzonderheden tot een mooie compositie wisten te combineren. Onder de invloed van licht, lucht en vocht zijn echter vele van deze kartografische kunstwerken verloren gegaan.
Door de uitvinding van de drukpers werden omstreeks 1500 in Italië, Duitsland en Frankrijk deze afbeeldingen in verschillende formaten gedrukt, meestal los en soms als illustraties van een boek.
Pas vanaf 1570 begon men de kaarten op hetzelfde formaat te drukken en deze samen te voegen tot een atlas. In Antwerpen kwam de oudste wereldatlas van de pers en in de 17e eeuw bereikte in Amsterdam de atlasproduktie, gelijk met andere kunstuitingen, een hoogtepunt van perfectie en kwaliteit. Vooral de Amsterdamse advocaat mr. Laurens van der Hem (1620-1678) heeft in enkele tientallen jaren vele kaarten, tekeningen, akwarellen, prenten en handschriften in een uit verschillende delen samengestelde atlas bijeengebracht. De kaarten werden speciaal voor hem gekleurd door de ‘enlumineur’ Dirk Jansz. van Santen, terwijl bekende kunstenaars als Willem Schellinks, Lambert Doomer en Reinier Nooms de akwarellen en tekeningen verzorgden.
Na het overlijden van Van der Hem kwam de verzameling in het bezit van Prins Eugenius van Savoye. Twee delen van de atlas, eigendom van de National Bibliothek te Wenen, in één waarvan kaarten zijn afgebeeld uit het geheim archief van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (V.O.C.), zijn op deze tentoonstelling te Amsterdam te zien.
Niet alleen deze kostbare sieratlassen voor de patriciërs, maar ook de gebruiksatlassen voor reizigers en zeelieden geven een goed beeld van de welvaart in het Amsterdam der 17e eeuw. De ontwikkelingsgeschiedenis van de atlas van een boekdeel van ongeveer 60 kaarten tot een geografische encyclopedie van 600 kaarten in twaalf banden vormt een van de belangrijkste onderdelen van deze tentoonstelling.
De tentoonstelling ‘De wereld op papier’ werd ter gelegenheid van het 3e Internationale Congres van de Kartografie op 17 april in ‘De Waag’ in Amsterdam geopend en is tegen een toegangsprijs van f 0,50 (in groepsverband f 0,25) dagelijks van 9.30-17 uur (op zon- en feestdagen van 13.00-17.00 uur) tot 17 juli te bezichtigen.
Een bijzondere attractie is, dat iedere zaterdag- en zondagmiddag in ‘De Waag’ op een oude handpers een kaart wordt gedrukt, die de 17 Nederlandse Gewesten in de vorm van een leeuw toont. In de rand van deze zgn. ‘Leeuwenkaart’, die in 1650 bij Claes Jansz. Visscher te Amsterdam verscheen, zijn de portretten van regeerders van Philips II tot Frederik Hendrik afgebeeld. Deze ‘Leeuwenkaart’ is op de tentoonstelling voor f 7,50 per stuk verkrijgbaar.
De samenstelling van het tentoongestelde werk verzorgden dr. ir. C. Koeman, lector in de kartografie aan de universiteit van Utrecht, en mejuffrouw Y.M. de Vrij. Een bezoek aan deze tentoonstelling is alleszins de moeite waard.
Auteursrechtelijk beschermd