Neerlandia. Jaargang 71

[p. 10]

Spiegel Vlaamse beweging
Bedenkingen in verband met het rapport-Kint

Volgens de Belgische taalwetten van 1963 moeten in de Brusselse agglomeratie jaarlijks 10 nieuwe scholen met Nederlands als voertaal geopend worden. Het feit dat het Rijk zelf deze scholen zal oprichten wijst weer eens duidelijk op de onwil van de Brusselse gemeentebesturen om de Nederlandstalige inwoners van de gemeente dezelfde onderwijsmogelijkheden te bieden als de Franstalige. Het is immers zo, dat het Rijk geen Franstalige scholen hoeft op te richten omdat de Brusselse gemeentebesturen daar ruimschoots zelf voor gezorgd hebben. Minister Grootjans, de nieuwe minister voor Nationale Opvoeding voor het Nederlandse taalgebied, kreeg dus als opdracht binnen het kader van de taalwetgeving jaarlijks voldoende Nederlandse rijksscholen op te richten om in de behoeften van de Vlamingen in Brussel te voorzien. Het zal niemand ontgaan, dat zelfs een vanzelfsprekende zaak als deze in België, politiek gezien, dynamiet betekent. De geschiedenis van de laatste maanden heeft dit weer eens overduidelijk bewezen.

Het is een sociologische wet, dat de kleine man - die overal nog steeds het grootste deel van de bevolking uitmaakt - zich door de economische en cultureel sterkere groep laat aantrekken en opslorpen. In Brussel betekent dit, dat sinds vele tientallen jaren de Vlaamse volksmens door de veel sterkere Franstalige groep aangetrokken en opgeslorpt wordt. Het is een feit dat alleen de taalvaste Vlaamse diploma-elite stand houdt tegen de verfransing. Gelukkig voor de Vlamingen is die groep de laatste jaren ook in Brussel o.m. door de demokratisering van het onderwijs sterk aangegroeid^*), zodat de Vlaamse aanwezigheid in het onderwijs, niettegenstaande de verdere verfransing van de Vlaamse onderlaag, toch niet verder achteruit gaat. De pogingen van de Vlamingen om de Nederlandse cultuur in Brussel in stand te houden zijn echter een doorn in het oog van de meeste Franstalige Brusselaars. De burgemeester van Anderlecht, de heer Simonet (soc.), beroept zich op de sociologische onomkeerbaarheid van de verfransing om Brussel als een eentalige Franse stad te beschouwen en voor de Vlamingen in hun eigen hoofdstad nog slechts een onthaalregime te voorzien.

Het hoeft niet gezegd dat deze opvatting voor Vlaanderen totaal onaanvaardbaar is en de heer Craeybeckx (soc.), burgemeester van Antwerpen, heeft zich tot tolk van de Vlaamse gemeenschap gemaakt als hij zijn Brusselse partijgenoot in dit verband van antwoord heeft gediend. Men beseft in Vlaanderen zeer goed dat ook nu, in 1967, vele honderdduizenden Vlamingen in de Brusselse agglomeratie gehuisvest zijn en dat er jaarlijks duizenden anderen zijn die er zich komen vestigen. Men is vastgesloten die mensen voor de Nederlandse cultuur te bewaren en dit om allerlei redenen, namelijk: omdat een eentalig Franse hoofdstad voor Vlaanderen b.v. totaal onaanvaardbaar zou worden, wat meteen het failliet van het unitaire België zou betekenen; omdat geen enkele cultuurgemeenschap het zich veroorloven kan honderdduizenden mensen af te schrijven zonder tegelijkertijd alle eerbied voor zichzelf te verliezen; vooral echter omdat het aanvaarden van een totale verfransing van Brussel meteen het aanvaarden van de verfransing eerst van Leuven en daarna van gans Vlaams Brabant zou betekenen. Precies dezelfde redenen, die de Franstaligen nu voor een rustige en vreedzame verfransing van de hoofdstad aanhalen, zullen inderdaad na het bereiken van dit eerste doel voor gans Brabant kunnen worden ingeroepen. Men ziet het, met Brussel staat of valt de Nederlandse cultuur in Vlaanderen.

Het is daarom niet eens zo kwaad, dat de heer Simonet ons op de sociologische wetmatigheid wijst, die de verfransing van Brussel toch onafwendbaar maakt. Men gelooft van Vlaamse zijde nog veel te weinig dat het economische en culturele overwicht van het Frans in Brussel met hetzelfde sociologische wapen bestreden moet worden en niet met een naïeve oproep tot de Brusselse Vlamingen om toch hun afstamming niet te verloochenen. Slechts als de economische en culturele aantrekkingskracht van het Nederlands in Brussel kan opwegen tegen die van het Frans, zullen de Vlamingen inderdaad een reden hebben hun afstamming niet te vergeten. Wij raken hiermee natuurlijk de vernederlandsing van het bedrijfsleven aan, maar daar zullen wij het in dit artikel verder niet over hebben.

Wij raken ook de achteruitstelling aan, waarvan de Vlaamse ambtenaren, vooral op het hoogste niveau, nog dikwijls het slachtoffer zijn (Buitenlandse Zaken, Landsverdediging, Spaarkas), ook een aspect waar wij het nu niet over kunnen hebben. Wij raken ook de uitstralingskracht van het Nederlandse cultuurleven in de hoofdstad aan, dat zich de laatste tijd wel zéér gunstig ontwikkelt en dan raken wij ten slotte ook het punt aan, waar het er ons vandaag wél om te doen is: de aantrekkingskracht van de Nederlandse scholen die even groot moet zijn als die van de Franse.

Precies op dit punt nu bleek de laatste tijd weer eens de wil van de Franstaligen om Brussel in elk geval te verfransen. Terwijl de heer Simonet de Vlamingen aanraadt zich vreedzaam bij een sociologische onomkeerbaarheid neer te leggen, wordt een offensief ingezet om er voor te zorgen dat die sociologische wet ook in de toekomst in het voordeel van de Franstaligen zou blijven werken. Daarom mogen er geen nieuwe Nederlandse scholen ingericht worden, daarom moeten de Vlaamse leerlingen in verouderde lokalen les krijgen en wie het anders wil is een taalimperialist die zich tegen de gang van de geschiedenis wil verzetten. Terwijl de bevoorrechte positie van het Frans onderricht dus verdedigd wordt, wordt op een ander front het klassieke refrein gezongen van de ‘vrijheid van de huisvader’. Nemen we het artikel dat de heer M. Gregoire een paar maanden geleden in het Brusselse avondblad ‘Le Soir’ liet verschijnen. Onder de titel ‘Vers l'inquisition linguistique’ trekt de heer Gregoire van leer tegen de taalwetten van 30 juli 1963 die, zegt hij, de vrijheid van de huisvader zouden aantasten. De hoofdstrekking van het ganse betoog lijkt ons vervat te liggen in volgende passus: ‘Waarom mag de vader niet vrij beslissen over de onderwijstaal van zijn kinderen? Wanneer een Vlaams gezinshoofd zou wensen dat zijn kind Frans onderwijs volgt, en zulks om tal van aannemelijke redenen, al ware het alleen maar omdat het bestemd is te leven in een agglomeratie waarin 85% der inwoners zich in het Frans uitdrukt, mag hij zelf geen beslissing treffen.’

*) Een andere gelukkige factor is het stijgend aantal ambtenaren uit Nederland die bij allerlei Europese organisaties werkzaam zijn. Waar men vroeger met spijt moest vaststellen, dat deze groep zich veeleer bij het Franstalige culturele leven aansloot, is daarin de laatste jaren een gelukkige kentering gekomen.

[p. 11]

Arrondissement Brussel

Hier hebben we het dan weer, enerzijds doet men een beroep op ‘vrijheid’ inzake keuze van de onderwijstaal, maar anderzijds weigert men voor het Nederlands onderwijs voorwaarden te scheppen waarin vrijheid betekenis krijgt en niet iets anders wordt dan verkapte taaldwang. ‘Tussen de rijke en de arme, tussen de sterke en de zwakke, is het de vrijheid die verdrukt en de wet die vrij maakt’ schreef de Franse filosoof Montesquieu en met het voorbeeld van de 19e eeuw nog fris voor de geest zijn wij zeer sterk geneigd zijn standpunt te aanvaarden.

Er was geen vrijheid voor de 19e eeuwse fabrieksarbeider zolang de wet van vraag en aanbod, overeenkomstig de principes van de liberale economie, de enige beperking van de meest onbeperkte willekeur betekende. Er is ook geen vrijheid voor de Vlaamse familievader die, ook in 1967, nog kiezen moet tussen een dichtbijgelegen Franse school en een verafgelegen Nederlandse met alle moeilijkheden, kosten en gevaren daaraan verbonden. Er is geen vrijheid voor de Vlaamse familievader die ‘vrij’ kiezen mag tussen modern ingerichte klaslokalen als zijn kind in het Frans mag studeren en oude afgedankte gebouwen als hij de euvele moed opbrengt het kind op het Nederlands te laten studeren. Er is geen vrijheid als de kinderen in de Franse afdeling naar de sneeuwklassen in Zwitserland mogen en die in de Nederlandse niet. Er is geen vrijheid als alleen de Franstalige leerlingen naar het zwembad mogen omdat er op de bus alleen voor Franssprekende kinderen plaats is^*).

Er is slechts dan sprake van vrijheid als het gehele stel van economische, sociale en morele drukkingsmiddelen opgehouden heeft te bestaan. Zolang dat niet zo is, zal elke demokraat het erbij houden dat de wet de zwakkere moet beschermen, het kind zelfs tegen de ouders moet beschermen als deze niet altijd in staat zijn het belang van het onderwijs in de moedertaal in te zien. Samen met de redactie van ‘De Brusselse Post’ vraagt men zich in Vlaanderen af, of men in naam van de vrijheid weldra ook de verplichte koepokinenting en het rechts rijden zal afschaffen.

Uit het voorgaande blijkt nu wel duidelijk hoe sterk de meningen van Vlamingen en Walen inzake het Nederlands onderwijs in Brussel uiteenlopen en hoe zelfs de toepassing van de wet in België een politieke optie betekent. Minister Grootjans (liberaal) heeft er daarom goed aan gedaan een sociologisch onderzoek te laten instellen naar de feitelijke toestand van het Nederlands onderwijs in Brussel. Zo ontstond het rapport van de Brusselse professor Kint dat, zonder die bedoeling te hebben, feitelijk toch een antwoord brengt op de argumentatie van de heer Simonet. Dat antwoord zouden wij in het kort zo kunnen samenvatten: Als het waar is dat de aantrekkingskracht van het Frans onderwijs, ook op de Vlamingen te Brussel groter is dan die van het Nederlands onderwijs, dan blijkt dat, na een ernstig sociologisch onderzoek, o.m. te wijten aan de feitelijke ontoereikendheid van het Nederlands onderwijsnet, dat in de behoeften van de Vlaamse gemeenschap niet op dezelfde wijze voldoet als het Franse dit doet. Het is duidelijk, dat de overheid hier het gezonde evenwicht moet herstellen en daarom adviseert het rapport de inplanting van 155 kleuterklassen en 342 klassen lager onderwijs in de beginperiode tussen 1966 en 1975.

Wij zijn benieuwd, of de Franstalige pers bereid is te wachten tot aan deze wetenschappelijk vastgestelde behoefte wordt voldaan, voor aleer zij opnieuw de ‘vrijheid’ gaat verdedigen.

L.U.

*) Kleine opsomming van wantoestanden die bij de behandeling van Vlaamse ‘neger’ kinderen gebruikelijk zijn. Onlangs kwamen de kinderen van een bekende Vlaamse advokaat in Brussel thuis met een paar oude truien. De school had de leerlingen van de Franse afdeling oude kleren laten meebrengen om er de stakkers van de ‘section flamande’ blij mee te maken.

Wij wijzen hier graag op één uitzondering. De gemeente St.-Lambrechts Woluwe voert een onderwijsbeleid dat voor de Vlamingen aanvaardbaar is, alhoewel er ook hier regelmatig kleine incidenten zijn.