Neerlandia. Jaargang 70

Vlaanderen

Voorzitter K.R.V. bij Vlamingen in Rome

Op donderdag 3 november sprak de heer P. Knapen, voorzitter van de Kultuurraad voor Vlaanderen voor de Vlaamse Kring te Rome over

‘De Vlaamse problematiek in en om Brussel’.

Voor een groot aantal toehoorders, zowel Vlamingen als Nederlanders, behandelde de voorzitter van de Kultuurraad voor Vlaanderen het netelige probleem Hoofdstad-Brussel.

Nadat hij de taak van de Raad situeerde in het geheel van de Vlaamse ontvoogdingstijd gaf hij een overzicht van de historiek van het verfransings- en aculturatieproces dat te Brussel steeds heeft plaatsgevonden.

Na een schematisch overzicht van de huidige problemen die zich thans te Brussel stellen duidde hij een aantal mogelijke oplossingen aan o.m. op gebied van de urbanisatie, het onderwijs, het bibliotheekwezen, het socio-cultureel verenigingsleven, enz.

[p. 196]

Het Nederlandstalig toneel

In ‘Benelux-nieuws’ van september-oktober 1966 is opgenomen de schets, die Bert van Kerkhove heeft gegeven van het toneel in Vlaams-België, zoals het sedert de tweede wereldoorlog is gegroeid.

In zijn korte inleiding tot deze schets geeft hij de uit de 15de eeuw stammende ‘rederijkerskamers’ de eer de Nederlandse taal in Vlaanderen te hebben behoed voor verval, toen na de bevrijding der noordelijke provincies in de 16de eeuw voor Vlaanderen een lang tijdvak aanbrak van voortdurende overheersing door vreemde volken. Daarom is voor de Vlaming, die zich dat bewust is, toneel mèèr dan alleen een vorm van kunstgenieten in gemeenschap. Van Kerkhoven noemt dan de versmelting, direct na 1945, van de Gentse met de Antwerpse schouwburg. Het gebouw in Gent bleef, maar werd bespeeld door de K.N.S.-Antwerpen.

In datzelfde jaar werd op initiatief van Herman Teirlinck besloten tot de oprichting van regeringswege van een ‘Nationaal Toneel’ zowel voor de Vlamingen als voor de Franstaligen.

De Antwerpse K.N.S. werd uitgebouwd tot het Nationaal Toneel voor Vlaams België. Hieraan werd het Reizend Volkstheater toegevoegd. Onder de impuls van Teirlinck werd bovendien de ‘Studio van het Nationaal Toneel’ opgericht als voorloper van een te stichten hogere school voor opleiding van jonge ‘tonelisten’.

Deze school heeft reeds een twintigtal éérste plankkrachten afgeleverd, die een vooraanstaande rol spelen in het K.N.S. Nationaal Toneel, maar ook in de Brusselse K.V.S., in de radio, de televisie en in de kamertoneelgroepen.

Nog wordt gewezen op het Jeugdtheater in Antwerpen, dat bijna doorlopend voor volle zalen (1000 zitplaatsen) speelt. De gemeentelijke K.V.S. te Brussel werkt geheel zelfstandig en weet na het optreden van Victor de Ruyter als directeur alle Vlamingen uit Brussel te trekken.

Vervolgens vraagt Van Kerkhoven aandacht voor de negen kamertoneelgezelschappen - wel een groot aantal voor een klein land -, die alle een eigen publiek hebben gevonden en die zich weten te handhaven. Het zijn o.a. de gezelschappen van Antwerpen, Gent, Kortrijk, Mechelen, Brussel, Brugge en een tweede kamertoneelgezelschap in Antwerpen (Het Fakkeltheater).

De directeuren van de K.V.S. te Brussel (Victor de Ruyter), van het N.T.G., te Gent (Dré Poppe) en Bert van Kerkhove, wnd. directeur van het K.N.S.-Nationaal Toneel te Antwerpen, komen maandelijks samen en hebben o.a. besloten, dat hun gezelschappen bij toerbeurt de schouwburgen in de beide andere plaatsen zullen bespelen.

Tot slot illustreert Van Kerkhove de evolutie van het Vlaamse theater door te wijzen op het aantal toneelschrijvers, dat zich na de oorlog heeft aangemeld, schrijvers wier stukken ook vaak werden opgevoerd.

Met voldoening constateert Van Kerkhove, dat de Vlaamse gezelschappen ook in het buitenland: Nederland, Kongo vóór de onafhankelijkheid, Zuid-Afrika, Parijs, Berlijn en Lissabon, optraden.

Het artikel wordt afgesloten met een lijst over de sedert 1958 te Antwerpen gehouden ‘Internationale Theaterfestivals’.

Vlaanderen in Wallonie

In ‘De Standaard’ van 22 november publiceert de heer Van Halewijn een een gesprek met mevrouw Houben, verbonden aan het kabinet van minister Van Elslande en ondervoorzitster van ‘BAND’ (bond van en voor Vlamingen in Wallonië). Mevrouw Houben, die in Namen woont, houdt zich nl. - nog op kleine schaal - bezig met het geven van onderwijs in het Nederlands aan Vlaamse kinderen in Wallonië, die thuis dialect spreken, daar buiten Frans en zelfs verlegen zijn om buiten met hun Vlaamse dialect voor den dag te komen.

Mevrouw Houben heeft de kinderen al doen begrijpen, dat er een echte taal ‘Nederlands’ is en dàt hun taal behoort te zijn. Zij heeft 20 tot 30 kinderen, beschikt over één lokaal waar alles moet gebeuren. Leermateriaal heeft ze niet, geld om dat aan te schaffen verschaft niemand. Twee meisjes uit Namen helpen haar, maar noch mevrouw Houben, noch die meisjes zijn geschoolde leerkrachten. Er zijn kinderen, die voor deze lessen op de vrije woensdagmiddag 17 tot 18 km ver moeten komen en tóch komen. Voor die kinderen moest een bus kunnen rijden. Maar wie bekostigt dat?

Eens in de drie weken worden die lessen gegeven, wat uiteraard veel te weinig is om behoorlijke resultaten te kunnen verwachten.

Ook moest er veel meer contact kunnen zijn tussen haar en de ouders van de kinderen. Er zijn zelfs al Waalse ouders geweest, die hebben gevraagd of ook hun kinderen die lessen mochten volgen, maar daaraan kan mevrouw Houben niet beginnen; het bewijst wel, dat ook Walen het nut inzien van het aanleren van het Nederlands in het tweetalige België.

Op het ogenblik is mevrouw Houben bezig in het Nederlands een Kerstfeest voor te bereiden en haar leerlingen zijn er zeer trots op dat ze daaraan mee kunnen doen.

Ik vind mijn pogingen belangrijk, zegt ze in het gesprek met de heer Van Halewijn, omdat daardoor de Vlaamse jeugd in Wallonië wakker schiet en eindelijk het besef krijgt van haar eigenwaarde, want het hele probleem van de Vlaming in Wallonië - en misschien ook wel elders - is een minderwaardigheidscomplex o.a. ook t.a.v. de taal.

Sprekende cijfers over Vlaamse scholen in Brussel

Op verzoek van de minister voor nationale opvoeding heeft de socioloog Georges Kint een onderzoek ingesteld naar het nederlandstalig onderwijs in de Brusselse agglomeratie en daarover een verslag uitgebracht. Hij schat het aantal Nederlandssprekenden op 257.000 tot 310.000 eenheden (betrouwbare cijfers zijn nl. niet voorhanden).

Vergeleken met het buitenland voldoen 45 ten honderd van de gebouwen, waarin Nederlandse lessen worden gegeven, niet meer aan de eisen gesteld aan een behoorlijke school. Vooral het les geven in tot schoolgebouwen omgetoverde woningen en het gemeenschappelijk gebruik van lokalen met andere scholen benadelen het onderwijs.

Van het middelbaar onderwijsniveau af naar boven toe zijn er voldoende klassen. Wel is er ook bij die scholen een spreidingsprobleem, m.a.w. de scholen liggen vaak minder gunstig voor de leerlingen, die op deze scholen zijn aangewezen.

In het lager-middelbaar-onderwijs zijn er echter 2500 à 3500 plaatsen te weinig. Een nijpend gebrek aan klassen is er bij het kleuter- en het lager onderwijs.

In de periode 1966-1975 zouden 155 kleuterklassen en 342 klassen lager onderwijs dienen te worden ingeplant.

Thans is het woord en de daad aan minister Grootjans!

'n Stukje T.V.-geschiedenis

Onlangs gaf het Nederlandse ‘Elsevier's Weekblad’, naar aanleiding van de Belgische ernstige plannen voor een kleurentelevisie, een terugblik op de vijftiger jaren, toen een ware strijd ontbrandde over het doen van een keuze tussen het Nederlandse (en Europese) systeem van 625 lijnen en het Franse van 819 lijnen. De Fransen deden toen nl. hun uiterste best om hun 819-lijnen-stelsel aan België te verkopen, wat tot gevolg zou hebben gehad, dat België zich op t.v.-gebied aan Frankrijk had verkocht.

Frankrijk ging zelfs zóver, dat ze beloofde voor België kosteloze programma's te maken met ‘Vlaamse’ onderschriften.

Had toen niet aan het hoofd van het Belgische radio-instituut (I.N.R.) een Vlaming uit één stuk gestaan, nl. de inmiddels overleden Jan Boon, dan had België nu opgescheept gezeten met een 819-lijnensysteem, waardoor het een Franse TV-kolonie zou zijn geworden, geisoleerd van de rest van Europa.

Zo kreeg de Nederlandstalige T.V. het in overig Europa aanvaarde systeem van 625 lijnen en gold voor de Franstalige T.V. het Franse systeem, hetgeen mogelijk was, omdat de Nederlandstalige en de Franstalige T.V. over eigen zenders en eigen personeel beschikken.

Het grappige bij dit alles is, dat Frank-

[p. 197]

rijk voor zijn tweede net ook is overgegaan naar de 625 lijnen en in 1976 ook voor het eerste net definitief zal afzien van ‘het eens beste lijnenstelsel ter wereld’. En de Belgische Franstalige televisie heeft al twee jaar geleden de Franse standaard verlaten.

Thans is het wachten op een beslissing, welk systeem zal gekozen worden voor de a.s. kleurentelevisie. Bij twéé verschillende systemen zou een toestel voor kleurentelevisie slechts ... f 3.000, - gaan kosten. Maar daartegen zal van vele kanten in België, waar sterke argumenten vóór het Duitse, Nederlandse en Europese systeem gelden, geageerd worden.

Vlaamse achterstand in het universitair onderwijs

In het septembernummer van ‘Neerlandia’ publiceerden wij op blz. 142: ‘sprekende en verontrustende cijfers bij het hoger onderwijs in België’, in het bijzonder t.a.v. de verhouding tussen de Nederlandstalige en Franstalige studerenden.

Onlangs is dit probleem ook ter sprake gekomen tijdens een door ‘De Standaard’ georganiseerd colloquium over het thema: ‘De oriëntatie van het universitair onderwijs in het licht van de expansie’. Deelnemers waren prof. F. de Pauw (Vrije Universiteit Brussel), prof. E.J. Leemans (commissaris-generaal van de rooms-katholieke universiteit te Leuven), rector Dhanis (Antwerpen), rector Bouckaert van de Rijksuniversiteit te Gent, senator Leemans (voorzitter van de ronde tafel), rector M. Homes (Brussel), prof. De Somer (prorector r.k.-universiteit Leuven) en prof. C. Hooft (Gent).

Het was de voorzitter, senator Leemans, die het probleem van de Vlaamse achterstand in het universitair onderwijs èn het wetenschappelijk onderzoek aan de orde stelde.

Wat dit laatste punt betrof merkte prof. De Somer op, dat het budget voor Vlaamse laboratoria slechts een vierde bedraagt van de sommen, uitgetrokken voor de Franstalige laboratoria.

Dat zoveel minder Nederlandstalige studenten staan ingeschreven aan de universiteiten in België is toe te schrijven - aldus het unanieme oordeel - aan het feit, dat Vlaamse jongelui, zodra zij een diploma hebben verworven, dat hun toegang verleent tot redelijk bezoldigde betrekkingen, van verdere studie verstoken blijven en verplicht worden ‘een baan te zoeken’. Van zich specialiseren voor wetenschappelijk onderzoek is helemaal geen sprake.

Gewezen werd ook op het feit, dat er aanvankelijk slechts één Vlaamse universiteit was, die bovendien heel moeilijk groeide. Waren er in 1830 twee Nederlandstalige en twee Franstalige universiteiten geweest, dan zou er nu geen sprake zijn van enige achterstand.

Prof. Leemans waarschuwde er voor, dat men, ter verbetering van de Vlaamse achterstand niet alle heil moet gaan verwachten van machtselementen, want Vlaanderen lijdt aan een algehele culturele achterstand en die laat zich pas over generaties recht trekken.

Hij vergeleek de achterstand der Vlamingen in België met de achterstand van de rooms-katholieken in Nederland. Er is niet alleen een tekort aan Vlaamse wetenschappelijke onderzoekers, omdat daarvoor minder gelden ter beschikking worden gesteld, maar van de kant van de Vlaamse jongeren is er ook geen belangstelling genoeg voor deze wetenschappelijke richting, vermoedelijk ook al, omdat dat werk te weinig winstgevend is.

Met uitzondering van rector Homes (Brussel), die van mening was dat de Vlaamse achterstand vanzelf wel zou worden ingelopen, sprak het colloquium zich uit voor het voeren van een Vlaamse politiek op wetenschappelijk gebied, met de bedoeling de grote achterstand, waarover het hier ging, in te halen.