Neerlandia. Jaargang 70

De Nederlandse lagere school op de suikeronderneming Wonji van de Handelsvereniging Amsterdam (H.V.A.) Ethiopië, S.C.

Algemeen

Ten behoeve van het onderwijs voor de kinderen van haar uitgezonden employé's, werkzaam op de suikeronderneming Wonji in Ethiopia, werd door de H.V.A. in 1955, kort na de bouw van de fabriek, een Nederlandse Lagere School opgericht.

Hoofddoel van de School is het geven van volledig concordant Nederlands lager onderwijs om de kinderen in staat te stellen in directe aansluiting daarop hun verdere (middelbare) schoolopleiding in Nederland te gaan volgen.

De onderwijsmethode en het lesmateriaal zijn dan ook geheel overeenkomstig wat op Nederlandse lagere scholen gebruikelijk is. Onderwijskrachten zijn allen volledig bevoegde Nederlandse leerkrachten en aan het gehalte van het onderwijs worden hoge eisen gesteld. Daarnaast wordt aandacht gegeven aan behoeften, welke eigen zijn aan het leven in het buitenland. Uiteraard heeft de Nederlandse gemeenschap tal van aanrakingsvlakken, zowel met de Ethiopische omgeving als met andere buitenlandse groepen. Het Engels is als algemene voertaal in Ethiopië van grote betekenis, terwijl hetzelfde geldt voor de Franse taal. Een belangrijke factor vormt daarbij de aanwezigheid van uitstekende buitenlandse scholen (deels met internaat) in Addis Abeba. Het komt dan ook veel voor, dat ouders hun kinderen, nadat deze de Nederlandse school op Wonji hebben afgelopen, niet aanstonds voor verder onderwijs naar Nederland zenden, doch hen in Addis Abeba op de Franse, Engelse of Duitse middelbare school plaatsen. Voor zover de omstandigheden dit toelaten, worden de betreffende leerlingen in de hoogste klasse der Nederlandse lagere school op Wonji op hun aanstaande overgang ook reeds voorbereid.

De school

Het onderwijs wordt gegeven in een schoolgebouw bevattende 4 klaslokalen en een aula, welke laatste tevens gebruikt wordt voor diverse andere doeleinden, zoals godsdienstige bijeenkomsten e.d.

Enkele klassen zijn samengevoegd in verband met het geringe aantal leerlingen, zoals ook in Nederland op kleine scholen voorkomt.

Aan de gebruikelijke zes klassen van de Nederlandse lagere school is voorts een 7e klas toegevoegd. Deze heeft in het bijzonder ten doel reeds enig overzicht te geven in de vakken die op de middelbare scholen worden gedoceerd en de daarbij gebruikte voertaal.

Voordat de leerlingen op hun 6e jaar op de lagere school komen, kunnen zij de kleuterklas bezoeken. Het kleuteronderwijs valt echter buiten de lagere school en wordt geheel georganiseerd door de ouders zelf, met steun van de Maatschappij.

Aan de lagere school zijn in totaal vier leerkrachten ver-

[p. 173]

bonden: één onderwijzeres voor de 1e klas, één voor de klassen 2 en 3, één voor de 4e en 5e klas en een onderwijzer (tevens hoofd van de school) voor de 6e en 7e klassen.

Het aantal leerlingen is in verhouding tot de leerkrachtenformatie laag en bedraagt momenteel ± 70. Dit heeft als voordeel een zeer individueel onderwijs voor de leerlingen.

Verhouding ouders, leerkrachten, leerlingen

De leerlingen verschillen van de leerlingen van andere scholen in Nederland slechts in zoverre, dat zij leven in het buitenland, in een subtropisch klimaat en op een onderneming, waar in verschillende opzichten andere leefregels gelden dan in een gewone Nederlandse gemeenschap.

Zoals vanzelf spreekt brengt dit met zich mee dat de school t.o.v. de ouders ook een enigszins andere positie inneemt dan een gewone Nederlandse school. De leerkrachten, leerlingen en ouders leven immers samen in een eigen gemeenschap, niet alleen in geografische, doch ook in sociaal opzicht. Men vormt een Nederlandse kolonie in een vreemd land: men heeft eigen taal, eigen gewoonten, eigen godsdienst en door dit alles een van de Ethiopische omgeving afwijkend maatschappelijk patroon.

Het contact tussen ouders - leerkrachten - leerlingen is zeer intensief, waardoor de school een belangrijker plaats in de gemeenschap inneemt dan in Nederland gebruikelijk is. De voordelen hiervan zijn duidelijk: ruime discussie tussen ouders en leerkrachten over school, leerlingen, onderwijsmethode en resultaten ligt voor de hand. Nadelen ervan kunnen zijn, dat ouders zich tè intensief met de school bemoeien, leerkrachten te licht invloeden van de ouders ondergaan. De ervaring leert echter dat over het algemeen voor- en nadelen elkaar in evenwicht houden. Beide partijen dienen uiteraard de bijzondere verhoudingen goed voor ogen te houden. Door middel van ouderavonden en een oudercommissie wordt veel gedaan om wederzijds begrip te kweken.

De overgang naar een Nederlandse school

Een probleem voor alle Nederlandse lagere scholen in het buitenland vormt de overgang van de leerlingen naar

Nederlandse lagere school in Wonji (Ethiopië).

Nederland: ook de Wonji-school werkt daar naar toe, aangezien de meeste leerlingen uiteindelijk in Nederland hun opleiding voltooien.

De overgang naar Nederland is vaak zeer ingrijpend. Het kind gaat naar een geheel andere maatschappij, weg van zijn ouders en vrienden/vriendinnen, naar een school waar andere eisen dan tot nu toe aan hem worden gesteld.

De overgang van de lagere school naar een middelbare opleiding is op zichzelf reeds niet gering, laat staan wanneer het kind ook nog zonder zijn ouders naar een ander land gaat. Zeer veel hangt hier af van de opvang op de nieuwe school, het pleeggezin en in de eerste plaats het kind zelf.

Het is voor de achtergebleven ouders en leerkrachten een grote voldoening, wanneer zij merken dat de aanpassing van het kind slaagt.

Er kunnen zich echter ook gevallen voordoen waarin moeilijkheden rijzen. De oorzaken van deze moeilijkheden kunnen velerlei zijn: de nieuwe school, het pleeggezin, het kind, de opleiding in het buitenland, dit alles kan mee- of tegenwerken om de aanpassing te doen slagen. Ouders zijn vaak geneigd bij moeilijkheden de fout aan de lagere-schoolopleiding te wijten: dit blijkt echter vaak niet juist. Het probleem is belangrijk voor elke Nederlandse school in het buitenland. Men is er op attent de oorzaken zoveel mogelijk te doorzien en te beperken.

Andere activiteiten

De bijzondere positie van de Nederlandse school op een onderneming als Wonji brengt mogelijkheden mee die de lagere school in Nederland in mindere mate kent: n.l. die van de functie van een gezelligheidscentrum in de Nederlandse gemeenschap.

De H.V.A.-school is organisatrice van vele activiteiten naast haar onderwijzende taak. Zoals daar zijn: de uitgave van een schoolkrant, een avond-wandelvierdaagse, een afzwem-cursus, een barbecue-dag, Sinterklaas- en Kerstvieringen, opvoeren van toneelstukken en gemeenschappelijk kamperen.

De leerkrachten dienen dan ook niet alleen vakbekwaam te zijn, maar ook geschikt om in een ondernemingsgemeenschap te leven. Hun centrale positie op de onderneming brengt met zich mee dat zij niet alleen moeten omgaan met hun leerlingen, maar ook met de ouders van de leerlingen en met alle andere mensen op de onderneming onder wie de administrateur, die als vertegenwoordiger van de Maatschappij met hen aangelegenheden van zakelijke of sociale aard bespreekt.

Zij dienen voorts op de hoogte te blijven van vakstudie, nieuw lesmateriaal en in het algemeen de culturele band met het moederland goed vast te houden.

Met een variant op een oud spreekwoord mag van hen dan ook worden gezegd. ‘Zij onderwijzen niet alleen voor de school, doch ook voor het leven’.