Neerlandia. Jaargang 70

[p. 121]

Wat zijn de Groot-Kempische Cultuurdagen?
J.P.M. Meuwese

burgemeester van Hilvarenbeek

Even over de Belgische grens, tussen Arendonk en Retie en ter hoogte van de laatste der Acht Zaligheden Reusel, ligt diepverscholen tussen romantische bossen en nagenoeg afgesloten voor het ‘ijdele gewoel der wereld’, de oude abdij van Postel. De abdij behoort tot dezelfde orde als die van Averbode en die van Heeswijk in Noord-Brabant: tot de orde der Norbertijnen of Witheren.

Het valt historici niet moeilijk aan te tonen, dat deze abdijen zich onsterfelijke verdiensten verworven hebben voor Noord zowel als voor Zuid. De archieven der Kempische abdijen puilen uit van de bewijzen, dat in vroeger dagen de draden, die zich als een sterk en onverbrekelijk net over het Groot-Kempische gebied spanden, hun knooppunten in deze ‘witte burchten’ vonden. Om ons te beperken tot één markant feit: de H. Adrianus van Hilvarenbeek, die in 1572 met 18 gezellen in Den Briel zijn bloedige bruiloft met het Lam vierde, was een Norbertijn, die in de stilte der Kempische abdijen de voedingsbodem vond, waarin het zaad werd gelegd van zijn uiteindelijke uitverkiezing.

Maar ook in onze dagen zijn deze banden niet geheel verbroken. Zij spelen hun rol in het toenaderingsproces tussen Noord en Zuid en de abdij van Postel kan de bakermat genoemd worden van de Groot-Kempische Cultuurdagen.

Op 21 augustus 1946 werd op initiatief van de Vereniging van Kempische Schrijvers in deze gastvrije abdij een bijeenkomst belegd van persoonlijkheden uit de Antwerpse Kempen. Hierbij was ook een behoorlijke vertegenwoordiging uit Noord-Brabant aanwezig en in de beminnelijke en tegelijk inspirerende omgeving van de sfeerrijke abdij ontstond onmiddellijk een levendig contact tussen de stamgenoten uit de Zuidelijke en Noordelijke Kempen.

Gedachten en denkbeelden werden uitgewisseld. Toen Emiel van Hemeldonck het denkbeeld opperde het volgend jaar wederom ergens bij elkaar te komen - en dan liefst in een feestelijke omlijsting - en ondergetekende dit idee onmiddellijk aanvulde door te verklaren dat dit ‘ergens’ ‘Hilvarenbeek’ zou kunnen zijn, waar mogelijke deelnemers verzekerd konden zijn van een gastvrij onthaal, vond dit voorstel bij de aanwezigen een warm onthaal. En hiermee was de geboorte van de Groot-Kempische Cultuurdagen een feit geworden.

Zo werden in 1947 in Hilvarenbeek voor de eerste maal de Groot-Kempische Cultuurdagen gehouden. De deelneming eraan was zeer bevredigend, zowel uit het Zuiden als uit het Noorden, doch niemand kon toen bevroeden dat deze dagen de allure en de omvang zouden krijgen, welke zij thans bezitten. De deelnemers groeiden jaar na jaar in getal en in gevarieerdheid en nu nemen er jong en oud, geletterd en ongeletterd en van vele godsdienstige overtuiging en politieke kleur aan deel.

Terwijl de na-oorlogse ‘Noord-Zuid initiatieven’ stilaan verzandden en ongemerkt en onbetreurd wegebden, kregen de Groot-Kempische Cultuurdagen allengs het karakter van een groots verbroederingsfeest. Er hangt om-men-weet-niet-welke-reden rond deze dagen een sfeer, die velen elk jaar deed terugkomen en het nog méér deelnemers deed betreuren, als zij om de een of andere reden eens een jaar verhinderd waren.

De balans der tot nu gehouden cultuurdagen vermeldt een respektabel aantal posten, die hier even in kort bestek gememoreerd mogen worden. Het kernpunt der dagen werd steeds gevormd door een aantal spreekbeurten over zeer uiteenlopende onderwerpen. De rij van eminente sprekers en de veelzijdigheid der behandelde thema's zijn inmiddels tot een indrukwekkend palmares uitgegroeid.

Om enkele namen te noemen:

Dr. Jozef Muls, Albert Westerlinck, Anton van Duinkerken. prof. dr. L. Reypens, prof. dr. A. Kriekemans, mgr. dr. K. Cruysberghs, prof. dr. Paul Sobry, Gabriël

[p. 122]

Smit, prof. dr. H. van Breda, prof. P. Geyl, dr. J. de Quay, prof. dr. J. Rogier, prof. dr. F. van Mechelen, prof. dr. Walgrave, mr. L. Dewaide, prof. dr. Wildiers, Gerard Walschap e.a. Daarnaast waren er nog de feestpredikanten (w.o. prof. Weijers, pastoor van Dinther, dr. Walgrave, mgr. W. Bekkers); de kunstenaars uit Noord en Zuid die voorlazen uit eigen werk zoals Pieter Buckinx, Antoon Coolen, Valère Depauw, Reninca, Henriet Laurey, Walther Breedveld, Maria Rosseels.

Er werden tentoonstellingen gehouden. Het Brabantse Orkest trad verschillende malen op, hetzij in zijn geheel, hetzij met een kamerensemble en verder kwam het muzikale element tot zijn recht door het optreden van de Maastreechter Staar en verschillende andere koren, door beiaardconcerten van Staf Nees, Sjef van Balkom en Peter Maassen, het optreden van harmonies en moderne troubadours als Coby Schreier en Willem de Meijer. De openlucht-koffietafel op de Vrijthof groeide in de loop der jaren uit tot een waarachtig volksfeest, waarop vele dansgroepen, vendelzwaaiers en muzikanten uit Noord en Zuid optraden en waar burleske wagenspelen werden opgevoerd van de hand van Jan Naaijkens en door het reizend volkstheater uit Antwerpen. Een volledige opsomming van allen die hieraan meewerkten, zou leiden tot een dorre kataloog, geenszins in overeenstemming met de blije spontaneïteit van dit feest. Een bijzonder element van meer besloten karakter waren de schrijversvergaderingen onder leiding van de ‘engelbewaarders der cultuurdagen’ Emiel van Hemeldonck en Anton van Duinkerken, op welke vergaderingen menig hartig en behartenswaardig woord gesproken werd.

Het slotstuk der cultuurdagen wordt steeds gevormd door de opvoering van een openluchtspel, hetzij aan de voet van de toren, hetzij in de intieme beslotenheid van het binnenplein van het gemeentehuis. De spelen werden geschreven door Jan Naaijkens en opgevoerd door de inwoners van Hilvarenbeek, die ook de gehele entourage verzorgen. Sommige dezer spelen die hier alle in première gingen, vonden later hun weg door geheel Nederland en Vlaanderen, zodat men ook hier met recht spreken kan van een ‘uitstralingselement’.

Geeft deze wat taaie opsomming enigszins een beeld van al het vele wat op en door de cultuurdagen werd tot







stand gebracht, zij weerspiegelt geenszins de betekenis van deze dagen. Het is ook uitermate moeilijk deze in een concrete formulering samen te vatten omdat er te veel elementen in aanwezig zijn, die zich nu eenmaal niet in het strakke keurslijf der formule laten persen. Is het de botsing der meningen? Het gesprek van man-tot-man in een harmonieuse sfeer? Openen er zich nieuwe, echte of vermeende vergezichten? Is het wederzijds begrip dat men hier vinden kan? Is het de onbezorgdheid van een zomers feest? Waarschijnlijk zijn het al deze zaken tezamen, en nog méér. Dr. Haarie Kapteyns heeft het in 1951 aldus geformuleerd: ‘Allereerst moge dan geconstateerd, dat de sfeer van de Beekse dagen, in veel opzichten waardeerlijk, in ten minste één opzicht bewonderenswaardig is: om zijn openheid. Dat deze cultuurdagen buiten elke groepsvorming zijn gebleven, kan reeds een bewijs van slagen heten, maar wat nog belangrijker is: het bewijst dat er positief, hoewel misschien niet statistisch aanwijsbaar, veel gegroeid is aan vriendschap, eensgezindheid, veelzijdige waardering en begrip. En deze zaken lijken mij veel en veel belangrijker dan welk cultuurprogramma, dan welke actie ook...’

Op de hierboven beschreven bijeenkomst in Postel sprak Emiel van Hemeldonck de woorden: ‘Hier zijn de handen bij elkaar - hier moeten ze gegrepen worden’. De handen ZIJN gegrepen. Het is een stevige, oprechte handdruk geworden tussen velen uit Vlaanderen en Nederland.