Neerlandia. Jaargang 70

[p. 75]

Vraaggesprek met Prof. Dr. Massart Rector van de Rijksuniversiteit te Antwerpen

Professor Massart, als rector van de nieuwe Rijksuniversiteit te Antwerpen, zijt U ongetwijfeld sterk geïnteresseerd in het probleem van de universitaire expansie in België. Niet iedereen is het eens over de manier waarop deze expansie moet gebeuren. Zijt U van mening dat deze expansie zich mag beperken tot het verder uitbouwen van de bestaande universiteiten?

Het is vanzelfsprekend, dat de bestaande universiteiten op de eerste plaats volledig moeten worden uitgebouwd en dat zij in de mogelijkheid moeten gesteld worden om onder optimale voorwaarden hun vormende en wetenschappelijke taak te vervullen. Maar dit belet niet, dat naast de traditionele universiteiten Leuven, Brussel, Gent en Luik, ook Antwerpen ten volle recht heeft op een eigen universiteit. En dit om gegronde redenen. Antwerpen is namelijk, wat de dichtheid van de studentenbevolking betreft, na Brussel de tweede stad van België. Al deze studenten waren, voor zover zij geen handelsstudies of koloniale wetenschappen volgden, verplicht naar andere steden uit te zwermen, wanneer zij hoger onderwijs verlangden. Daarenboven heeft Antwerpen als havenstad een enorme economische, industriële en wetenschappelijke potentialiteit in zich, die de oprichting van een volwaardige universiteit ter plaatse ten volle verantwoordt.

Hierbij kan ook vermeld worden, dat de kosmopoliete sfeer van Antwerpen en de zelfbewuste allures van de Antwerpenaars een waarborg betekenen voor de universele geest, die nodig is voor de bloei van een werkelijke universiteit.

Wat is Uw mening over de zogenaamde decentralisatie van het universitair onderwijs, decentralisatie die hierin bestaat, dat in verschillende kleinere steden van het land universitaire candidaturen worden opgericht, die als voorbereidende filialen aan de bestaande universiteiten verbonden blijven?

Ik neem aan, dat U bij het stellen van deze vraag niet denkt aan de universiteit van Antwerpen. Antwerpen betekent geen decentralisatie van een bestaande universiteit. Antwerpen is totaal nieuw en hangt niet af van een andere ‘moederuniversiteit’.

Wij beperken ons evenmin tot de candidaturen, zoals dit bijvoorbeeld wel het geval is te Kortrijk, waar geen afdeling van de Leuvense universiteit gevestigd werd.

De spreiding van candidaturen in kleinere steden van het land is zeker een positieve factor voor de verdere democratisering van het hoger onderwijs. De studenten, ook de minder gegoede, kunnen in hun eigen streek hun universitaire studies beginnen, wat bepaalde financiële en ook menselijke voordelen biedt. Veel mensen, waarschijnlijk door gebrek aan traditie, verplaatsen zich moeilijk uit hun eigen streek om verder te studeren.

Ook de ouders houden er dikwijls sterk aan hun opgroeiende zonen en dochters zo dicht mogelijk bij zich te zien. Wat dit alles betreft bieden de candidaturen-terplaatse dus heel wat voordelen.

Van uit wetenschappelijk standpunt heb ik echter wèl bezwaren. De professoren, die in deze afgezonderde candidaturen les geven, zitten als het ware gestereliseerd op een klein universitair eiland. Onvermijdelijk moeten zij het kontakt verliezen met het zuivere gespecialiseerde wetenschappelijk werk, dat uiteindelijk slechts in de licentiaten en doctoraten plaats vindt. Hetzelfde probleem stelt zich trouwens op het niveau van de studenten, die een bijkomende moeilijkheid ondervinden om zich, bij de sprong naar de licentiaten, te acclimatiseren aan de werkmethodes van de ‘nieuwe’ de ‘andere’ moederuniversiteit, waar het echte wetenschappelijk werk pas begint.

[p. 76]

Hebt U, Mijnheer de Rector, nog andere bezwaren tegen de spreiding van het universitair onderwijs?

Tot op heden niet, maar dat kan komen. Ik bedoel nl. het volgende. Wanneer de universitaire expansie, gepaard gaande met universitaire decentralisatie, zich té vlug zou ontwikkelen, bestaat er een grote kans, dat er een tekort komt aan een degelijk onderwijzend en wetenschappelijk personeel. Thans hebben wij voor onze Antwerpse universiteiten nog een degelijk professorencorps gevonden, maar ik geloof dat wij hiermede voor verscheidene jaren de room van de melk hebben gesnoept.

U hebt zelf reeds gezegd, Mijnheer de Rector, dat de decentralisatie wel een positieve factor is voor de democratisering van het hoger onderwijs. Vreest U niet dat deze democratisering het peil van de universiteiten naar omlaag zal halen?

Hier moet ik vooraf wijzen op het feit, dat het middelbaar onderwijs zijn finaliteiten heeft verloren. Met een diploma M.O. kon men vroeger een degelijke plaats vinden in de Maatschappij. Thans heeft het diploma M.O. zijn waarde verloren en moet men, voor het bekleden van allerlei maatschappelijke funkties, steeds meer een universitair diploma bezitten.

De finaliteit werd aldus verlegd van het Middelbaar Onderwijs naar het Hoger Onderwijs.

Dit kan men wellicht beschouwen als een degradatie van het Hoger Onderwijs, in die zin dat de universiteit meer en meer een centrum is geworden voor het verwerven van een praktisch diploma, terwijl de universiteit vroeger op de eerste plaats een centrum voor wetenschappelijke vorsing was. Dit belet echter niet dat de universiteit thans, naast het afleveren van diploma's ook het wetenschappelijk onderzoek blijft verzekeren.

Het grote aantal studenten kan voor de zuivere wetenschappelijke vorming weliswaar een ballast betekenen, maar anderzijds biedt het grote aantal studenten wel het voordeel dat men thans uit een veel ruimer publiek dan vroeger wetenschappelijke krachten kan recruteren.

Mijnheer de Rector, U zijt zelf professor geweest aan de Universiteit te Gent. Heeft men het U te Gent niet kwalijk genomen, dat U de promotor en de motor zijt geworden van een concurrerende staatsuniversiteit te Anwerpen?

Indien er personen zijn die mij dit zouden kwalijk nemen, meen ik dat zij ongelijk hebben. Antwerpen mag geen doorn zijn in het oog van Gent. Integendeel. De Antwerpse Universiteit, zoals zij thans bestaat, is voor een zeer groot gedeelte de vrucht van de universiteit van Gent, waar men zoveel wetenschappelijke krachten kon vormen om deze nieuwe hogeschool te stofferen. Dat is een prestatie waarop Gent fier mag zijn. De Gentse oudrector Gillis was trouwens de eerste destijds, om de oprichting van een nieuwe staatsuniversiteit te Antwerpen te stimuleren, omdat hij wist dat Vlaanderen, in volle expansie, nood had aan een nieuwe universiteit.

U noemde Antwerpen een concurrent voor Gent! De term concurrent is beslist verkeerd. Het is natuurlijk juist, dat heel wat Antwerpse studenten die vroeger te Gent gingen studeren, thans de voorkeur geven aan de universiteit in hun eigen stad. Maar dit kan men zeker geen gevaarlijke concurrentie noemen, want het aantal studenten neemt zo snel toe dat Gent dit jaar, niettegenstaande de opening van de Leuvense candidaturen te Kortrijk en onze staatsuniversiteit te Antwerpen, nog méér studenten mocht inschrijven dan vorig academisch jaar. En aangezien met statistieken werd bewezen, dat deze aangroei van studenten in de eerstkomende jaren nog enorm zal stijgen, meen ik dan ook dat er nu in Gent wel geen verzet meer zal bestaan tegen Antwerpen.

Waren er naast het sporadische verzet te Gent, geen andere moeilijkheden voor de oprichting van een hogeschool te Antwerpen?

Eigenlijk waren er, afgezien van de normale materiële moeilijkheden, geen echte bezwaren. Er moest alleen gewacht worden tot de tijd rijp was om van wal te steken.

Na het wetsvoorstel van de kamerleden Detiège, Craeybeckx en Grootjans en na de oprichting van de Stichting Rijksuniversiteit Antwerpen was de start van de nieuwe hogeschool niet meer te remmen. Vooral omdat het plan ook de volle steun kreeg van alle economische, industriële en sociale middens. Ik wil hier vermelden het Vlaams Economisch Verbond, de Handelskamer, de Kamer van Nijverheid, de syndikaten e.a.

Mij persoonlijk doet het veel genoegen dat men de nieuwe universiteit vooral heeft gestuwd in de richting van de handelswetenschappen en de wetenschappen.

Is er dan geen Faculteit Letteren en Wijsbegeerte?

Neen. En ik meen dat wij deze faculteit wel kunnen missen. Enerzijds bestaan er reeds voldoende faculteiten Wijsbegeerte en Letteren in ons land, en anderzijds hebben de Vlaamse studenten reeds te lange tijd filologie en geschiedenis gestudeerd. Dat is natuurlijk geen schande, maar het is hoogst nodig dat ook de Vlamingen in deze moderne tijd van wetenschappelijke vooruitgang meer en meer de mogelijkheid en de ambitie krijgen positieve wetenschappen te studeren. Zij hebben hier een grote achterstand goed te maken t.o.v. hun Franstalige landgenoten. Dat een dergelijke mogelijkheid juist te Antwerpen werd geschapen, lijkt mij zeer gunstig, omdat het economisch en industrieel milieu hier zeer goed is. Eenerzijds is hier nood aan Universitair wetenschappelijk

[p. 77]

personeel en anderzijds worden wij daadwerkelijk gesteund door heel wat Antwerpse verenigingen en firma's, o.m. door giften van materieel.

De Universiteit van Antwerpen is een staatsuniversiteit en uiteraard dus pluralistisch, in die zin dat jongeren met verschillende levensbeschouwingen hier samen werken en leven. Stelt dat geen problemen?

Voor mij persoonlijk stelt dat geen problemen. Alleen de kwalitert van de studies telt. Ook de jeugd ziet hierin geen problemen. De jeugd staat op dat punt reeds heer wat verder dan de oudere generatie. Ik merk overal dat de jongeren het reeds normaal vinden met andersdenkenden samen te leven. Samenleven betekent trouwens niet dat men zijn eigen opinie moet prijsgeven. Samenleven betekent wèl dat men elkaars standpunt leert kennen en appreciëren. Deze wederzijdse kontaktname kan slechts verruimend en verrijkend werken. Een mooie ilustratie hiervan is wel de Vereniging van Vlaamse Studenten, waar studenten van alle levensbeschouwingen elkaar vinden en steunen.

Naar ik meen is de toestand zo, dat het merendeet der professoren te Antwerpen vrijzinnig zijn. Is dit gebrek aan evenwicht tussen de verschillende tevenshoudingen op het vlak der professoren niet in strijd met een gezond pluralisme?

Het is inderdaad zo, dat hier heel wat vrijzinnige professoren doceren. Maar ik meen dat dit het natuurlijke gevolg is van de voorbije onderwijstoestanden. Tot voor kort was het namelijk zo dat de katholieke middelbare scholen, ik denk hier aan de colleges, de exacte wetenschappen te veel of bijna volledig negeerden. De katholieke jongeren waren aldus niet voorbereid om aan de universiteit exacte wetenschappen te studeren. Zij waren wel goed voorbereid op alle afdelingen van de Wijsbegeerte en Letteren. Zij kozen dan ook uiteraard deze richting, die als het ware een natuurlijke verlenging was van hun middelbaar onderwijs.

Op de athenea daarentegen, waar vroeger meer de kinderen van vrijzinnigen school liepen, werden de wetenschappen wèl in ruime mate op het programma voorzien. En het gevolg was dan ook dat deze atheneastudenten aan de universiteit geneigd waren op het niveau van de exacte wetenschappen verder te studeren.

Het resultaat van dat alles is dan ook dat wij, indien wij specialisten exacte wetenschappen zoeken, thans nog logischer wijze vooral uit vrijzinnige middens moeten kiezen. Wanneer in de faculteit der Wetenschappen een plaats wordt open verklaard, bestaat er dan ook een grotere kans dat een vrijzinnige op deze leerstoel wordt benoemd, temeer omdat Vlaams Leuven toch ook zijn professoren nodig heeft.

Voorgestelde oplossingen, o.m. dat twee professoren, een katholiek en een vrijzinnige, naast elkaar hetzelfde vak zouden doceren, of, dat de kandidaturen zouden gesplitst worden, lijken mij onmogelijk.

Ik meen trouwens dat de universiteitsstudenten volwassen genoeg zijn om hun eigen opinie te verdedigen. Mij zijn trouwens geen gevallen bekend, waar studenten terwille van hun ideologische overtuiging zouden zijn tegengewerkt.

Welke rol kan de universiteit van Antwerpen spelen bij de ontvoogding van Vlaanderen?

De nieuwe universiteit kan op de eerste plaats een ontvoogding betekenen voor Antwerpen zelf, in die zin dat het hoger onderwijs te Antwerpen tot dusver beperkt bleef tot de handelswetenschappen en de koloniale wetenschappen. Dus een zeer beperkte keuze. Thans wordt deze keuze verruimd, vooral dankzij onze faculteit der Wetenschappen.

Maar ook voor gans Vlaanderen speelt Antwerpen thans een rol voor de intellectuele ontvoogding. Vroeger, en ook nu nog, kwamen en komen heel wat buitenlandse firma's zich in Vlaanderen vestigen terwille van de aanwezige Vlaamse spierkracht. Wij moeten er thans toe komen, dat deze firma's zich bij ons komen vestigen niet alleen terwille van de Vlaamse ‘spieren’, maar ook en vooral terwille van de Vlaamse ‘hoofden’.

Welke is Uw grootste wens, Mijnheer de Rector?

Mijn antwoord kan hier kort zijn. Ik wens dat de Rijksuniversiteit Antwerpen moge uitgroeien tot een hoogstaand centrum van wetenschappelijk onderzoek. En ik meen dat de basis voor de verwezenlijking van deze wens, nu reeds te Antwerpen werkelijk aanwezig is.

J.S.

Het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen

Het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen werd opgericht bij wet van 9 april 1965. Professor Doctor L. Massart werd aangesteld als rector. Het rectoraat is gelegen in de Arthur Goemaerelei 52 te Antwerpen.

De studiemogelijkheden zijn:

Faculteit van de Wetenschappen: wiskunde, natuurkunde, scheikunde, biologie, artsenijbereidkunde, veeartsenijkunde, natuur- en geneeskunde;

Faculteit van de toegepaste economische wetenschappen, nl. handelswetenschappen, toegepaste economische wetenschappen en handelsingenieur;

Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken, nl. licentiaat vertaler en licentiaat tolk, met specialisaties naar acht talen: Nederlands, Frans, Engels, Duits, Russisch, Portugees, Italiaans, Spaans.