maar de betekenissen 3, 4 en 5, die alle drie denkbaar zijn in uitdrukkingen als: een Vlaams woord, een Vlaamse tekst, een Vlaamse vertaling. Staat ‘Vlaams woord’ hier als tegenstelling tot Brabants woord, Frans woord, of ABN-woord? Hier is dus misverstand mogelijk.
In feite is ‘Vlaams’ in de algemene betekenis van ‘Nederlandstalig’ in strijd met het algemeen taalgebruik en dus foutief. Maar zelfs afgezien van deze overweging, dient men het gebruik ervan in die zin te vermijden, om redenen van ‘taalpolitieke’ aard, die ik u hier uiteen wil zetten:
De traditionele vijanden van de Nederlandse kultuur - om er één te noemen: de Belgische ambtenarij - gebruiken een uiterst doeltreffend wapen tegen ons. Volgens het principe ‘divide et impera’ verdeel en heers, hakken ze ons (die al niet erg groot zijn, wel groots volgens sommigen...) in twee of drie stukken en gaan dan elk stuk afzonderlijk te lijf.
Door al wat Nederlands is in België ‘flamand’ te noemen, en het Nederlands in Holland wel degelijk ‘néerlandais’, geven ze bedekt te kennen dat Vlaams, in casu de ‘Vlaamse taal’, eigenlijk iets aparts is en met het Nederlands van boven de staatsgrens ten hoogste van ver iets te maken heeft. In België spreekt men behalve Frans ook nog zo'n paar Germaanse dialekten, waarin ‘les Flamands’ wel enige eenheid (pogen te) brengen, doch die niet in aanmerking komen om een volwaardige plaats in te nemen naast de Franse kultuurtaal. Wel naast le Wallon.
De hardnekkigheid waarmee de Belgische administratie het woord ‘Vlaams’ blijft gebruiken, waar ‘Nederlands’ is bedoeld, - daar waar niemand er ooit aan denken zou ‘wallon’ te zeggen in plaats van ‘français’, is wel het beste bewijs van een opzettelijke kleinering en geringschatting van het vanouds Nederlandse element in België. Op vrijwel alle Waalse scholen heeft men de taalvakken français, anglais, en... flamand.
Allerhande instellingen te Brussel hebben een section française en een section flamande, en in de radio kan men les émissions flamandes beluisteren. Spreken wij - en revanche - van les émissions wallonnes, la section wallone, of le professeur de wallon, dan worden we verkeerd begrepen of met protesten bestormd. En inderdaad er is een enorm verschil tussen wallon en français!
Deze toestand vindt zijn voedingsbodem in het feit dat de Walen en Franssprekenden er zich terdege van bewust zijn dat zij naast hun Waals of Brussels-Frans dialekt, als kultuurtaal het Frans (moeten) hanteren, en dat zij daarom een integrerend deel uitmaken van de Franse kultuur.
Deze zienswijze stemt overeen met de werkelijkheid en slechts enkele zeer regionalistische en partikularistische wallinganten dromen nog van een Waalse omgangstaal als uiting van een Waalse natie. Het zou dwaas zijn in België français te willen vervangen door wallon. Wel bestaat er een littérature wallonne, maar dat is de benaming voor een lokale, met opzet in een of ander Waals dialekt geschreven letterkunde.
In Vlaanderen daarentegen is men zich niet bewust van een algemeen Nederlandse kultuurtaal, die boven en tussen de Vlamingen, Hollandse, Brabantse en Limburgse dialekten staat. Het gevolg hiervan is dat de Vlamingen zowel hun dialekt als het algemeen beschaafd Nederlands ‘het Vlaams’ noemen, en spreken over de ‘Vlaamse letterkunde’, ‘de vervlaamsing’, ‘schoon-Vlaams’, ‘Vlaamse afdeling’, waar zij Nederlands bedoelen.
Daardoor geven de Vlamingen aan anderstaligen de indruk dat het Nederlands weliswaar een verwante, maar toch een andere taal is dan het Vlaams, en het is pas sinds het laatste decennium dat het tot de meeste Walen is doorgedrongen dat de taal in een Hollandse krant en die in een Vlaamse eigenlijk dezelfde is. De meeste Walen, zeg ik wel, want algemeen verspreid is deze nieuwe zienswijze nog niet, zeker niet in het buitenland, waar Flemish en Dutch als (remarkably!) verwante talen worden gezien, met elk een letterkunde, waarin Reinaart de Vos, Ruusbroec en Van Maerlant nu eens tot de ene, dan weer tot de andere behoren. Remarkably!
Ergerlijke toestand, zul je ontzet uitroepen! Laat echter vlug je verontwaardiging voor deemoed plaats ruimen en sla maar een nostra culpa: het enige middel om dit (gewild of niet gewild) misverstand uit de wereld te helpen is stelselmatig het woord ‘Vlaams’ te bannen, daar waar we het over onze Nederlandse taal hebben. Dus: vernederlandsing van de universiteit, vernederlandsing van het bedrijfsleven, vernederlandsing van Brussel. Met vervlaamsing zijn we niets gebaat, wel integendeel! Denk eens aan ‘wallonisation’ van een universiteit!
Verder: Nederlandse afdeling, Nederlandse uitzendingen, Nederlandse tekst op keerzij, Nederlands formulier op vraag enz. Dreigt verwarring met Nederlands = Hollands, dan maar Nederlandstalig of Nederlands sprekend. Vlaams kan natuurlijk wel gebruikt worden als aardrijkskundig of geschiedkundig begrip: de Vlaamse steden, het Vlaamse land, de Vlaamse kunst, de Vlaamse dialekten, de Vlaamse officieren, de Vlaamse leerlingen. Bij twijfel gaat u na of u er Waals kunt tegenover stellen, dan wel Frans. Voor Frans zegt u steeds: Nederlands.
Maar laat ik deze raad ook tot de ‘Hollanders’ richten: zeg niet ‘Hollands’ waar je Nederlands bedoelt. Denk eraan dat een Vlaming het heus niet als een kompliment beschouwt, door een Amsterdamse vriend te worden geprezen omdat hij ‘zo keurig Hollands praat’, en dat het zeker fout is te beweren, dat de Vlaamse Beweging voor de rechten van ‘het Hollands’ in België strijdt!
En in verband hiermee zou de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen, of beter nog een of andere Belgische officiële instantie wel eens mogen protesteren tegen het gebruik van benamingen voor onze taal die de Vlamingen onrecht aandoen in het buitenland: denk maar aan ‘Holländisch-Deutsch Wörterbuch’, ‘översatt fran hollänska’, ‘Italiano-Olandese’...
Brussel
HERMAN J. CLAEYS
Overgenomen uit ‘De Autotoerist’, orgaan van de V.A.B. 19e jg. no. 6, 10/3-1966.
Auteursrechtelijk beschermd