Neerlandia. Jaargang 69

Kroniek

Noord-Zuid

Steeds maar Benelux - middengebied

Met de regelmaat van een klok worden pleidooien gehouden voor een doeltreffender ontwikkeling van het Beneluxmiddengebied.

Op 19 juni hebben het Economisch Comité voor de Kempen en de vereniging Brabantia Nostra in Noord-Brabant te Turnhout een studiedag georganiseerd over de samenwerking in de groot-Kempische gebieden boven en onder de grens. Verschillende sprekers betoogden dat het verwezenlijken van voorstellen voor een gemeenschappelijke sociale, culturele en economische uitbouw van deze gewesten achterwege bleef omdat het studiemateriaal niet tot het beleidsniveau doordrong. Men pleitte eens te meer voor een officiële opdracht aan de studiegroepen die tot dusver particulier bedrijvig waren geweest. Nogmaals werd duidelijk onderstreept dat integratie in deze gebieden slechts mogelijk zal zijn wanneer o.m. de verkeersstructuren van wegen, per spoor en via het water, over de grenzen heen doorgetrokken worden.

Wat de ontwikkeling van de ruimtelijke ordening betreft (industrie-, woonkernen, recreatie) is aan Belgische zijde de achterstand duidelijk, waardoor een gemeenschappelijk beleid boven en onder de grens bemoeilijkt wordt. Dit waren de kernpunten in het betoog van dr. J.A.M. Dupré, directeur van de Intercommunale Zuiderkempen en secretaris van het Economisch Comité voor de Kempen, alsmede van drs. N.P.J. de Vries, tot voor kort verbonden aan de planologische dienst van de provincie Noord-Brabant en nu benoemd als inspecteur voor de ruimtelijke ordening in Friesland, Groningen en Drenthe.

Tijdens de discussie had de heer Van den Berg, ondervoorzitter van dit E.C.K. er vurig voor gepleit dat de Nederlanders in het internationale verband meer voor hun eigen taal zouden uitkomen.

De bijeenkomst werd bijgewoond door twee leden van het dagelijks bestuur van het A.N.V., de heer J. Meuwese en mr. J. Fleerackers. Tijdens de discussie deed de heer Meuwese het voorstel het volgend jaar een ontmoeting te organiseren en een uitnodiging te richten tot al de gemeentebesturen uit de beide provincies Noord-Brabant en Antwerpen die aan een gemeenschappelijke grens elkaars buren zijn. Dit plan was ontworpen in een bijeenkomst van de werkgroep van het Verbond, ‘De Nederlanden in Europa’, een week voordien te Hilvarenbeek.

Ruim 150 deelnemers van boven en onder de grens woonden de studiedag bij.

In september wordt de grote tweejaarlijkse 4e contactdag voor het Beneluxmiddengebied gehouden te Breda op initiatief van het Vlaams Economisch Verbond en de Kamer van Koophandel uit die gewesten.

Op 2 en 3 oktober heeft te Antwerpen het jaarlijkse Benelux-congres plaats.

J. Fl.

De Jong-Nederlandse Literaire Dagen

De achtste Jong-Nederlandse Literaire Dagen zullen dit jaar plaats hebben op 4 en 5 september te Sint-Martens Latem. Het programma voorziet een ‘Club van de Poëzie’ met voordracht uit het werk van de leden van de Vereniging van Oostvlaamse Letterkundigen die als gasten op de JNLD zijn uitgenodigd.

In samenwerking met de Latemse Kunstkring wordt er een herinneringstentoonstelling Richard Minne ingericht op de Artistenzolder van het Gemeentehuis. Verder op het programma nog een Leietocht en enkele literaire forums met o.a.

[p. 119]

‘De literaire waarde van het Chanson’. ‘De Friese literatuur en cultuur’ en een forum met verscheidene buitenlandse sprekers over ‘De hedendaagse literatuur in Europees perspektief.

Op zaterdagavond heeft er een groots opgezet Kleinkunstfestival plaats met alle kleinkunstenaars uit Noord en Zuid.

Ter gelegenheid van deze achtste Jong-Nederlandse Literaire Dagen heeft het comité volgende literaire prijzen uitgeschreven:

1. Prijs voor Kortverhaal: een verhaal van ten hoogste 300 regels lang. De deelnemers mogen nog geen verhalenbundel of roman gepubliceerd hebben. De prijs bedraagt 1.000 B.fr. of 70 gulden.

2. Prijs voor Poëzie: ieder deelnemer mag niet meer dan drie gedichten inzenden. De ingezonden gedichten mogen nooit eerder gepubliceerd zijn. De deelnemers mogen geen gedichtenbundel hebben uitgegeven. De prijs bedraagt 1.000 B.fr. of 70 gulden.

3. Prijs der Literaire Dagen van de Gemeente Sint-Martens Latem: voor een eerste bundel in manuscript of uitgegeven na 1 juli 1964. De jury voor deze prijsvraag: J.L. De Belder, L. Tegenbosch, U. van de Voorde, J. Vercammen. W. Zaal.

De prijs bedraagt 5000 B.fr. of 350 gulden.

De inzending sloot op 1 augustus.

Culturele eenheid

In ‘Het Vrije Waasland’ van 19 juni schreef mr. Willem Melis onder de titel ‘Grenzen opruimen in Beneluxgebied’ een beschouwing, die aldus eindigt:

‘Het is onze overtuiging dat de strijd om de vereniging der Nederlanden niet is uitgestreden. Die eenheid dient te worden nagestreefd niet alleen om louter economische redenen, hoe behartenswaardig die ook mogen zijn, maar in de eerste plaats om der wille van de toekomst van het Nederlandssprekende volk, de 17 miljoen Nederlanders en Vlamingen in het éénwordende Europa; om der wille van onze culturele gaafheid, die niet kan worden gevrijwaard indien er niet spoedig een culturele eenheid tot stand wordt gebracht tussen Vlaanderen en Nederland, door een steeds voortschrijdende integratie van alles wat tot het culturele patrimonium van de Nederlandssprekenden behoort en in de eerste plaats de taal en het taalgebruik.

Jan Gossaert in Rotterdam en Brugge

Het Belgisch-Nederlands cultureel akkoord is dit jaar bijzonder actief op artistiek terrein. Deze winter organiseerden zowel het Prinsenhof in Delft als het Museum te Antwerpen een tentoonstelling ‘De schilder in zijn wereld’ en de lente bracht voor Rotterdam en Brugge een tentoonstelling van 42 schilderijen van Jan Gossaert, de grote schilder, die geboortig uit Maubeuge (ongeveer 1478), in Antwerpen als meester werd ingeschreven bij het schildersgilde, zijn eerste vorming in Brugge genoot om later naar de Noordelijke Nederlanden te verhuizen, een ware Noord-Zuidman dus. Dit komt ook nog weer naar voren door zijn arbeid aan de hoven van Filips van Bourgondië, de bisschop van Utrecht en aan het hof van Margaretha van Oostenrijk te Mechelen. De tentoonstelling te Brugge werd op 10 juli in het bekende Groeningsmuseum geopend.

B.R.T. - wedstrijd voor het Nederlandse chanson

In oktober van dit jaar zal de B.R.T. - West - Vlaanderen een wedstrijd organiseren voor het Nederlandse chanson onder de titel: ‘Ook de Nederlanden hebben een chanson’. Ieder die Nederlandse chansons zingt (liefst eigen werk) en heeft ingeschreven vóór 1 augustus, kan aan deze chansonwedstrijd deelnemen.

H.K.H. Prinses Beatrix legt eerste steen voor bibliotheek Europa-college te Brugge

Als afsluiting van het 15de academiejaar van het Europa-college te Brugge heeft prinses Beatrix de eerste steen gelegd voor de nieuwe bibliotheek.

De aanwezigheid van een Nederlandse prinses en een Nederlandse rector - Brugmans - bewijst, dat de Europese grenzen vervagen. Rector Brugmans zag de aanwezigheid van prinses Beatrix als een symbool van de toenadering, die bij de Europese jeugd reeds is voltrokken. De hoop werd uitgesproken, dat uitbreiding van het Brugse studiecentrum zou bijdragen tot de herleving van de Gemeenschapspolitiek en de vorming van een federatief Europa.

Openluchtspel Tijl Uilenspiegel tijdens 78ste lustrum te Leiden

N.a.v. dit openluchtspel willen wij volstaan met te wijzen op de voortreffelijke samenwerking tussen de 36-jarige Vlaamse auteur Hugo Claus en de Leidse studenten, die onder regie van Anna Marie Prins, er in geslaagd zijn een uitvoering te geven, die veler bewondering en waardering afdwong.

De titel van het toneelwerk luidt: ‘De legende en de heldhaftige avonturen van Uilenspeigel en van Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders’, bewerkt naar de tekst van Charles de Coster, gespeeld door de ‘toneelamateurs van het Leidse Universitair Toneel’ op het Pieterskerkplein te Leiden.

Voor Noord- en Zuid-Nederlanders een boeiend openluchtspel, dank zij de bovengenoemde goede samenwerking tussen Noord en Zuid.

Kampen - Vlaanderen

In ‘Tijd’, het weekblad voor economische voorlichting, uitgegeven door het Vlaams Economisch Verbond, nummer 22 jg. 1965 is opgenomen de rede van de heer F. Wildier, afgevaardigd-Beheerder van het V.E.V., op de in Kampen tijdens de academische zitting van 20 mei jl. gehouden. In die rede onderstreepte hij o.a. de culturele betekenis van de in Kampen gehouden Vlaamse Week.

De heer Wildiers legde bij die gelegenheid er de nadruk op, dat Noord en Zuid, als één Nederlandse taalgroep, in het nieuwe Europa als vanzelf op elkaar zijn aangewezen.

Dank zij de krachten die de Vlaamse Beweging na 1830 heeft doen loskomen is Vlaanderen behoed voor een totale verfransing; de spreker wees op enkele facetten van wat op het ogenblik in Vlaanderen leeft en die in Kampen waren tentoongesteld: een zelfstandige literatuur en een nooit eerder gekende industriële en handelsontwikkeling.

Een versnelling van de Beneluxintegratie achtte de heer Wildiers dringend noodzakelijk. Op het gebied van de industrialisatie noemde hij het kanaal Gent - Terneuzen en het nog niet gereed gekomen Schelde - Rijnkanaal.

Voldoening werd uitgesproken over de gemeenschappelijke opleiding van de personeelsleden van de Belgische zeemacht en de Nederlandse marine, maar hoeveel liever had spreker gezien dat een uitwisseling was tot stand gekomen van Nederlandse en Belgische leerkrachten, leerlingen en studenten met gelijkwaardigheid van diploma (zie ook het redactioneel artikel in het meinummer van Neerlandia).

Zuid in Noord

Naar aanleiding van de oprichting van de ‘Vlaamse Vereniging voor Familiekunde’ en het verschijnen van het tijdschrift ‘Vlaamse Stam’ richtte het ‘Centraal Bureau voor Genealogie’ te 's-Gravenhage een boodschap tot haar nieuwe Vlaamse zustervereniging, waaruit wij de volgende leerrijke passus lichten.

‘De rol, die deze Vlaamse immigranten in de culturele explosie onzer Nederlandse Gouden Eeeuw gespeeld hebben, kan niet licht overschat worden. Onze grootste dichter, Joost van den Vondel, was uit Antwerpse ouders geboren; Frans Hals, na Rembrandt onze grootste schilder, aanschouwde in de Scheldestad het levenslicht; grote kooplieden als de De Geers, Isaac Lemaire, Balthasar de Moucheron. kwamen uit het Zuiden. Ds. Petrus Piancius, die een doorslaggevende rol gespeeld heeft in de expansie van de Nederlandse scheepvaart over de wereldzeeën, was ge-

[p. 120]

boren in Dranouter in West-Vlaanderen. Beroemde drukkers als de Elseviers en kaartenmakers als de Hondiussen, waren geboren Zuid-Nederlanders. En Herman Boerhaave, de grondlegger van de klinische geneeskunde, die beschouwd werd en nog wordt, als de grootste heelkundige van zijn tijd, stamde uit een geslacht dat uit Hondschote afkomstig was.

Zo zou men nog lang kunnen doorgaan (Simon Stevin). Ook duizenden en nog eens duizenden immigranten van niet zo uitzonderlijke betekenis, zetten zich in het Noorden neer en behoorden daar door hun meerdere kennis en kunde, tot de grote welvaartbrengers. Door de aanraking met het toenmalige Vlaams kon het Nederlands zich ontwikkelen tot een cultuurtaal, waaraan toen zo'n dringende behoefte bestond en aangaande welke Leibnitz ‘zijn landgenoten de raad gaf om het Duits te laten varen en liever het meer ontwikkeld Hollands over te nemen’. (Dr. R.C. Bakhuizen van den Brink, de latere Algemene Rijksarchivaris, in een brief d.d. 5 aug. 1845 aan Potgieter).

Uit ‘Vlaamse Stam’ nr. 2/1965 p. 68 Korte Markweg 1, Handzame (W.Vl.)

Samenwerking B.R.T. - N.T.S.

Van alle culturele sectoren is de samenwerking van radio- en televisie tussen Noord en Zuid ongetwijfeld het verst gevorderd. Sinds vele jaren bestaat een intense samenwerking vooral voor wat informatieve, didactische en kunstzinnige programma's betreft.

De contacten hebben zich zo vermenigvuldigd dat vorig jaar een vaste vertegenwoordiger van de B.R.T. zijn intrek heeft genomen in de gebouwen van de N.T.S. De B.R.T. en N.T.S. gaan vanaf volgend seizoen deze samenwerking uitbreiden in de sector van het amusement. Tijdens het T.V.-seizoen 1963-1964 is een grootscheeps spelprogramma tussen Noord en Zuid op touw gezet. Men zal hiervoor gebruik maken van het destijds in België zeer gewaardeerde en populaire spelprogramma ‘Eén tegen allen’ dat één van de meest boeiende amusementsprogramma's werd.

‘Interland’ zal vanaf 16 oktober en gedurende een gans seizoen Vlaamse en Nederlandse steden in een grootscheepse competitie tegenover elkaar stellen. Telkens zal één Vlaamse en één Nederlandse stad vijf theoretische en vijf praktische vragen dienen op te lossen en zal in elk gewest één gezin een reeks proeven moeten afleggen. Het spel is zo opgezet, dat de gehele stedelijke gemeenschap er rechtstreeks of zijdelings bij betrokken zal worden. In de beide gemeentehuizen zal een plaatselijke ‘Raad van wijzen’ theoretische vragen moeten beantwoorden, die daarvoor hun inlichtingen uit het gehele land mogen betrekken. Eén van deze theoretische vragen zal de kennis van het andere land toetsen. De kijkers zelf zullen gelegenheid krijgen vragen van algemeen cultureel belang te suggereren.

Op hetzelfde ogenblik zal van beide zijden de stedelijke bevolking betrokken worden in het vervullen van praktische opdrachten, dezelfde voor de beide landen. Ondertussen moet één gezin uit Noord en één uit Zuid een aantal vragen beantwoorden en proeven afleggen.

Wij juichen dit schitterend initiatief van harte toe en wij hopen dat de uitvoering ervan in alle opzichten een boeiend programma moge worden. De culturele samenwerking dient inderdaad de hoogvlakten van de cultuur te verlaten en zich meer en meer in het dagelijkse levenspatroon trachten op te dringen.

Groot - Kempische Cultuurdagen te Hilvarenbeek

Op 17 en 18 juli werden voor de 19de maal te Hilvarenbeek de Groot-Kempische Cultuurdagen gehouden onder de bezielende leiding van de voorzitter van de stichting, burgemeester J.P.M. Meuwese. Voor de eerste maal waren er evenveel Vlamingen als Nederlanders onder de ruim 400 bezoekers aanwezig. Onder deze mogen met name worden genoemd Marnix Gijsen en dr. Roppe, gouverneur van Belgisch Limburg.

Het thema van deze cultuurdagen, dat zaterdag door prof. dr. J. Wils uit Nijmegen en door de bekende Vlaamse auteur Gerard Walschap uit Antwerpen werd ingeleid, luidde ‘Taal en cultuur’. In zijn referaat wees prof. Wils erop dat volgens Amerikaanse begrippen taal en cultuur twee grootheden zijn, welke volkomen zijn gescheiden, maar die naar Europese opvattingen, niet zo ver uit elkaar liggen. De hoogleraar benaderde vervolgens de taal, van biologische zijde, die bij het leven op aarde een uitzonderlijk verschijnsel is en ten nauwste samenhangt met het rechtop gaan van de mens en met de ontwikkeling van het gehoor en de evenwichtsorganen. In de taal ligt de triomf van het kennen. Uit de cultuur groeit de taal. Zo krijgen taal en cultuur twee aspecten. Beide zijn nauw met elkaar verbonden, wat blijkt uit het feit, dat een volk dat verandert van cultuur ook van taal verandert. In een reeks van voorbeelden verduidelijkte prof. Wils hoe de taal geworteld is in de natuur en het leven van de mens. Met een aanhaling uit Genesis dat Adam aan alle dingen de naam gaf, die zij hadden, kwam hij tot de conclusie dat in de taal de mens over de wereld triomfeert.

Gerard Walschap plaatste de gehele ontwikkeling in een kosmisch jaar en ging de taalevolutie na in kosmische uren, minuten en seconden. Hij kwam daarbij tot de gevolgtrekking dat het lot van elke taal in handen ligt van elke generatie en gedragen wordt door allen, die bijdragen aan welvaart en cultuur, waardoor de taal zich cyclisch ontwikkelt.

Walschap wilde daarbij aantonen, dat de taal een levend iets is, dat na een aantal eeuwen van gedaante verandert, hoofdzakelijk voortspruitend uit wijzigingen, die zich in de loop der tijden in de levensomstandigheden van een volk voordoen. Het laten sterven van een taal zou ontegenzeggelijk een culturele verarming betekenen.

Na deze inleidingen, afgewisseld met muziek door het Kempisch Orkest, werd het beiaardconcert gespeeld door Sjef van Balkom. Onder het geboomte van het Vrijthof vond onder gunstige weersomstandigheden de gebruikelijke Brabantse koffietafel plaats.

De Hilvarenbeekse jeugd voerde dans- en speelliedjes op. Het hoogtepunt van de attracties vormde een uitvoering van het Scapino Ballet uit Amsterdam, waarbij helaas een der dansers zo ongelukkig kwam te vallen, dat hij een knieschijf brak en in het ziekenhuis moest worden opgenomen. Traditioneel was het wagenspel van Jan Naaijkens; door de slechte geluidsversterker was het gesproken woord moeilijk te volgen. Aan het einde van deze geslaagde dag bracht de Kon. Harmonie ‘Concordia’ uit Hilvarenbeek een taptoe.

Zondagochtend om 11.30 uur vond naar aanleiding van de vorige middag gehouden referaten een discussie-bijeenkomst plaats in het gemeentehuis, onder leiding van Emiel van Hemeldonck. Er was een geanimeerde gedachtenwisseling, waarbij ook een enkel misverstand werd rechtgezet.

De middagbijeenkomst werd gehouden in de omgeving van kasteel Groenendaal, opgeluisterd door het Philharmonie Kwintet van het Symphonie-orkest van de B.R.T. In deze bijeenkomst werden als gebruikelijk de Hilvarenbeekse literatuurprijzen toegekend. Zij vielen ten deel aan drie schrijvers van korte verhalen, Robert Gossink uit Eindhoven met een eerste prijs voor ‘De ring’; Bruno Walschap (Antwerpen) kreeg de tweede prijs voor ‘De vissen hebben gelijk’ en Roger van de Velde (Antwerpen) werd derde-prijswinnaar met ‘Het litteken’. De romanprijs werd verleend aan de Nederlander Geert van Beek voor diens novelle ‘De gekruisigde rat’.

De jury bestond uit Anton van Duinkerken, Emiel van Hemeldonck en Jan Naaijkens.

De cultuurdagen werden besloten met een nieuw openluchtspel van Jan Naaijkens getiteld ‘Pampoeseken’ of ‘De lafhartige aanslag op de revolutionaire staatsheld Kolonel Valère’.

Wederom mag worden teruggezien op geslaagde Groot-Kempische cultuurdagen.

B.C.