Het Prins Bernhard Fonds jubileert
Toen in 1940 het Prins Bernhard Fonds werd gesticht, was materiële versterking van de militaire weerbaarheid het doel. Dankzij de sympathie en de onophoudelijke offervaardigheid van alle in de vrije wereld vertoevende Nederlanders versterkte in de jaren 1940-1945 een ingezameld bedrag van in totaal 21 miljoen gulden de oorlogsinspanning.
In het ontredderde Nederland van 1945 wachtte het Fonds een nieuw groots doel: de versterking van onze geestelijke weerbaarheid. Gedurende vijf kommervolle jaren was ons culturele leven beknot geweest, onze kunst verstikt en heel het geestelijk patroon van onze samenleving vervaagd. Gigantisch was de taak waarvoor het Prins Bernhard Fonds zich gesteld zag. Verwaarloosd cultuurbezit, nog net gered van vernieling, moest worden gerestaureerd, geroofde bibliotheken opnieuw worden ingericht, wetenschappelijk werk worden gestimuleerd, toneel- en dansgroepen het herleven mogelijk worden gemaakt, aan scheppende kunstenaars de kans op heroriëntatie worden geboden. Daarnaast bestond de dringende eis van culturele jeugdzorg en die van leniging van de nood waarin talloze zang-, muziek- en toneelverenigingen waren komen te verkeren.
Het Prins Bernhard Fonds hielp. In de aanvang met een ton, met 1 1/2 miljoen gulden in 1964.
In de 25 jaar van zijn bestaan heeft het Prins Bernhard Fonds een onmeetbare en onschatbare bijdrage geleverd aan ons geestelijk leven en aan onze culturele representatie in het buitenland. Dit steunen geschiedde, als alle ware goed-doen, in stilte, in anonimiteit. Komt het daardoor dat het Prins Bernhard Fonds en de daaraan verbonden regionale Anjerfondsen zich niet in die belangstelling mogen verheugen die de meer spectaculair werkende instellingen ten deel valt? Wellicht heeft het daarom zin een gedeelte aan te halen uit de rede van Z.K.H. Prins Bernhard, voor de radio en t.v. sprekend over het Fonds dat zijn naam draagt en waarvan hij sedert de oprichting regent is:
‘De Nederlander is in het algemeen nu eenmaal geneigd sneller naar zijn portemonnaie te grijpen als hij weet dat zijn geld goed besteed wordt, en daar heeft hij volkomen gelijk in. Laat ik daarom een greep doen uit de honderden en honderden subsidies die jaarlijks door het Prins Bernhard Fonds worden verleend, zoals bijvoorbeeld voor het mogelijk maken van tentoonstellingen van Nederlandse beeldende kunst in het buitenland, het aanmoedigen van componisten, het over de grenzen op tournee laten gaan van een Nederlands ballet, het bevorderen van de beoefening van de wetenschap. Maar dichter bij uw huis zijn molens en bosgrond behouden door ons Fonds, kon een historisch gebouw blijven prijken in uw woonplaats, speelt uw dorpsfanfare weer dank zij het Anjerfonds. Dat er bij u in de buurt een openbare bibliotheek is gekomen, dat uw kinderen naar een Festival voor de Werkende Jeugd kunnen gaan, dat er een piano staat in uw wijkcentrum - dat alles is mede mogelijk geworden door steun van het Prins Bernhard Fonds en de daartoe behorende Anjerfondsen.’
In de jubileumuitgave vinden wij prachtige herinneringen terug aan de tijden, toen vrijwel elke vrije Nederlander zijn gave beschikbaar stelde voor de aankoop van oorlogsmateriaal. Vooral ‘Oost en West’ brachten enorme bedragen bijeen.
Vraaggesprekken met mr. J.A. Jonkman, indertijd voorzitter van het hoofdcomité van de ‘Vereenigde Prins Bernhard en Spitfire Fondsen’ in Ned.-Indië en mr. W.F. de Gaay Fortman, de huidige voorzitter van het P.B.F., en sprekende foto's uit die tijden, o.a. de Anjerdemonstratie op 29 juni 1940, maken deze jubileumuitgave tot een historisch document.
Talrijke tabellen over subsidieverleningen 1946-1964, lijst van personen die de Zilveren Anjer kregen (onder wie de heer De Kanter in 1950 voor zijn werk als voorzitter van het A.N.V.), lijst van winnaars van de Martinus Nijhoffprijs gaan vooraf aan het eigenlijke jaarverslag over 1964.
De betekenis van het Prins Bernhard Fonds is nauwelijks naar waarde te schetsen. Het bestuur van het Fonds heeft ook aan het Algemeen Nederlands Verbond verschillende malen een subsidie verleend voor culturele activiteiten van het Verbond. Zouden de fondsen groter zijn dan zou nog heel wat meer worden verricht. Ter versterking van de kas worden in het jubileumjaar bijdragecertificaten van f 25, - verkocht, die niet alleen toegang zullen verschaffen voor talrijke musea in Nederland, maar die de houder laten meedingen in de verloting van een oorspronkelijke tekening van Vincent van Gogh (‘Man met hark’).
Auteursrechtelijk beschermd