Neerlandia. Jaargang 69

[p. 22]

Het Gentse Havengebied
Guy Haazen

Volgens traditie is Gent steeds een aanvoerhaven bij uitstek geweest. In 1963 vertegenwoordigden de ladingen 2.066.651 metrieke ton en de afvoer 4.718.900 m.t. Van 1938 tot 1962 verloor de haven op zowat alle fronten. Slechts de aanvoer per binnenschip steeg met 15 t.h., doch dat betekende dan toch nog maar 312.000 m.t. Jarenlang heeft men gestreden voor een bredere uitweg naar de zee. Nu is het zo ver. Of liever, einde 1968 of begin 1969 zal de nieuwe zeesluis in Terneuzen in gebruik genomen kunnen worden: 290 m lang, 40 m breed, 12.5 m diep. Gent wordt dan toegankelijk voor schepen met een tonnenmaat tot 50.000 t. Verder wordt gewerkt aan een sluis voor binnenvaartschepen met volgende afmetingen: 240 m, 24 m, 4.40 m. Alle struktuurwerken (de verbreding van het kanaal inbegrepen) zullen ons land meer kosten dan de Belgische tussenkomst bij de nieuwe Schelde-Rijnverbinding.

Op Nederlands grondgebied wordt het nieuwe kanaal 150 m en op Belgisch grondgebied zelfs 200 m breed. Voorts wordt er verder gegraven aan de Ringvaart, die de binnenscheepvaart de tocht door Gent moet besparen en een snellere verbinding tot stand zal brengen tussen de haven en haar achterland.

Gent wil echter niet alleen zijn aanvoer- en doorvoerkapaciteiten opvoeren. Het denkt ook ernstig aan uitvoer. Aan uitvoer vooral van ter plaatse vervaardigde produkten. Daarom zet men thans alles op de industrialisering (die natuurlijk ook zijdelings de aanvoer van grondstoffen zal stimuleren). Het verruimde 33 kilometer-lange kanaal Gent-Terneuzen schept niet alleen grote mogelijkheden voor de Gentse haven zelf, het zal tevens een belangrijk industriegebied tot ontwikkeling brengen.

Langs de oevers van het kanaal vindt men, zowel in Nederland als in België, uitgestrekte voor industrie geschikte terreinen: ongeveer 1.200 ha aan de linkercever, resp. 1.600 ha op de rechteroever op Belgisch grondgebied. Wat ons in het kader van dit artikel vooral interesseert is de 10 kilometer-lange strook langs het kanaal van Gent tot Zelzate. Voorlopig blijven de Gentse inspanningen geconcentreerd op de rechteroever. De linkeroever, met eveneens enorme mogelijkheden, zal later aan de beurt komen, voor zover dit althans nog niet gebeurd is.

Het havengebied en vooral de linkeroever waren reeds lang aantrekkingspolen voor industrievestiging en men trof dan ook reeds vele bedrijven in dit gebied aan, lang vóór de beslissing tot verbreding van het kanaal werd aangenomen. Enkele ondernemingen dateren reeds van vóór de eerste wereldoorlog. We zouden hier zo voor de vuist een dertigtal namen naar voren kunnen brengen van firma's die op dit ogenblik reeds op de linkeroever gevestigd zijn, doch dit zou ons te ver leiden. Verder hebben verschillende ondernemingen de jongste tijd belangrijke uitbreidingen genomen.

Daarnaast werden er in de loop van de jongste jaren meer dan twintig bedrijven opgericht (of zijn in oprichting) vooral op het nieuwe industrieterrein op de rechteroever. Van de totale oppervlakte van deze zone - 1.600 ha, met inbegrip van ongeveer 100 ha aan de Moervaart - zullen nog zowat 150 ha worden ingenomen door werken van openbaar nut. Van de overblijvende 1.450 ha waren in september 1963 reeds 785 ha verkocht en 274 ha in optie genomen, zodat er nog slechts 390 beschikbaar bleven.

De invloed van deze bedrijven op de werkgelegenheid in de streek wordt duidelijk geïllustreerd door het feit dat het jaarlijks daggemiddelde van de volledige werklozen in de arrondissementen rondom de kanaalzone van 14.298 in 1960 is teruggelopen tot 5.956 in 1962.

[p. 23]

Beschikbare cijfers wijzen er op dat Gent en de provincie Oost-Vlaanderen in het algemeen voor industrievestiging opvallend gunstige perspektieven bieden. Aan arbeidspotentieel ontbreekt het er niet. Het betreft hier een gebied waar regelmatig arbeidskrachten ‘vrijkomen’ uit andere bedrijfssectoren. Een sprekend voorbeeld hiervan is de textielindustrie, die ofwel stagneert, of wel minder arbeidsintensief wordt door rationalizatie van de werkmethodes. Ook is het bevolkingsoverschot er groter dan het gemiddeld cijfer voor het land.

De jaarlijkse netto-aangroei van de mannelijke arbeidsbevolking tussen 15 en 20 jaar wordt door de Ekonomische Raad voor Oost-Vlaanderen geraamd op ca. 1.500 in de arrondissementen langs de kanaalzone en zelfs op het dubbele daarvan in de provincie.

Verder bestaat er nog het probleem van de zogenaamde ‘verdoken’ werkloosheid in de landbouwsector, waardoor men rekening mag houden met het beschikbaar komen van een bijkomende partij van 2.000 arbeiders.

Tot nu toe heeft men zich in Gent tevreden moeten stellen met ondernemingen van betrekkelijk secundaire omvang. De betrachting is steeds geweest ooit eens een industrie van wereldformaat te kunnen aantrekken. De assemblage-fabriek van auto's, ‘Volvo Europa’, was de eerste die meer dan 500 arbeidskrachten werk verschafte. John Manville Corp., voor de vervaardiging van bouwmaterialen in asbest, ging met 2.000 werknemers reeds een hele stap verder.

Dé grote troef speelde Gent echter uit met het geïntegreerd ijzer- en staalbedrijf SIDMAR. Voor de eerste arbeidsfase rekent men hierbij op 4.000 tewerkgestelden. Het kompleks zal in Zelzate over een terrein van 600 ha beschikken. De aanvangsproduktie voorziet 1.25 miljoen ton ruwstaal, die later zal kunnen opgevoerd worden tot 3 miljoen ton. Uiteindelijk denkt men hierbij over 15.000 arbeidkrachten te zullen beschikken. Indien alles volgens plan verloopt wordt in 1966 met de produktie gestart.

Het aantrekken van reusachtige bedrijven door de stad Gent is niet louter een prestige-politiek. Men heeft immers geleerd dat het slechts ondernemingen van dergelijke afmetingen zijn die een weldoende invloed uitoefenen op de verdere industrializering van de kanaalzone en op de Oostvlaamse ekonomie in het algemeen.

Rond een geïntegreerd staalbedrijf van zulke omvang zullen zich ongetwijfeld nog tal van nevenbedrijven komen vestigen, die samen zullen instaan voor werkgelegenheid die deze van SIDMAR ruim zal overtreffen. We zouden de verdiensten van de stad Gent nodeloos opschroeven door te beweren dat zij alleen dit reuzewerk tot stand heeft gebracht. De verschuiving van de industrieën naar de zee ligt in de lijn van de nieuwste fundamentele tendens, zowel in Europa als ver daarbuiten. Hiervan geniet ook Gent, bevoordeeld als de haven is op geografisch gebied (de afstand van de haven naar de zee bedraagt 55 km).

vervolg op blz 24