Neerlandia. Jaargang 68

Spiegel Vlaamse beweging

Mijnheer de volksvertegenwoordiger, aangezien sommigen u beschouwen als een enfant terrible in de schoot van de CVP, verlangen wij van u geen plechtige en officiële verklaringen namens de CVP als politieke partij. Wij willen echter graag in dit interview van uw ervaringen als volksvertegenwoordiger gebruik maken om te vernemen wat de CVP denkt en doet in verband met de typische Vlaamse problemen in België. En aangezien het ‘doen’ uiteindelijk belangrijker is dan het ‘denken’, willen wij u eerst vragen: ‘Wat is de reële kracht van de Vlaamse vleugel van de CVP t.o.v. het hoofdbestuur?’

In onze serie vraaggesprekken volgt hier een interview met mr. F. van Damme uit Brugge, volksvertegenwoordiger voor de Christelijke Volkspartij

De bedoeling van deze vraaggesprekken is een spiegel te geven van de diverse stromingen in en opinies over de Vlaamse Beweging. Vorig jaar oktober publiceerden wij een vraaggesprek met mr. P. Daels, voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging, in februari van dit jaar een onderhoud met prof. dr. A. Verhulst, die als algemeen secretaris van het Willemsfonds, hoewel geen uitgesproken vertegenwoordiger van het Vlaamse liberalisme, toch in zekere mate als representatief voor deze richting kan gelden. In onze volgende afleveringen hopen wij, vóór de Belgische parlementsverkiezingen, in ieder geval nog vraaggesprekken te kunnen brengen met een Vlaamse socialist en een vertegenwoordiger van de Vlaamse Volksunie.

Vraaggesprek met mr. F. van Damme, C.V.P.-volksvertegenwoordiger

Op het congres van de Vlaamse CVP-vleugel in september '64 werd uitdrukkelijk onderlijnd dat de Vlaamse CVP als groep een raadgevende funktie bezit, d.w.z. dat zij haar opvattingen en voorstellen bij het partijbestuur voorlegt en verdedigt.

Is deze raadgevende funktie niet wat magertjes als ‘reële’ macht?

Misschien kan dat zo lijken op het eerste gezicht, maar wanneer wij dat met veel gezond verstand bekijken, zien wij toch dat achter deze raadgevingen 60 Vlaamse CVP-mandatarissen schuil gaan, zodat de CVP-leiding hier wel degelijk rekening mee moet houden. In het gànse Parlement zetelen 212 volksvertegenwoordigers. Wij mogen dan wel zeggen dat deze 60 man op zijn minst een sterke drukkingsgroep vertegenwoordigen. Alleen een partij in de regering bezit reële politieke macht.

Mag men zeggen dat deze Vlaamse CVP-vleugel autonoom kan optreden?

Neen, volledige autonomie is niet denkbaar in het kader van een unitaire partij. Toch bestaat er wel een beperkte autonomie, in die zin dat de Vlaamse CVP-vleugel toch afzonderlijk kon congresseren,

[p. 181]

wat in andere politieke partijen nog niet is gebeurd. Deze beperkte autonomie kwam ook klaar tot uiting in de stemming rond het probleem van de Voerstreek. De Vlaamse parlementairen stemden in blok vóór de overheveling naar Limburg; de Waalse CVP-parlementsgroep stemde vóór het behoud bij Luik. Hier kon dus elke vleugel stemmen naar eigen overtuiging en wij waren niet gebonden door een allesoverkoepelende partijtucht.

Welke Vlaamse problemen schijnen u de belangrijkste?

De taalproblemen zijn weliswaar het meest spectaculair, maar m.i. zijn de sociaal-economische veel belangrijker. Daarom heeft de Vlaamse CVP destijds, onder het bewind van de vorige eerste minister G. Eyskens, zo sterk aangedrongen op een politiek van regionale economische expansie, waar Vlaanderen nu volop de vruchten van draagt. Ik denk bijvoorbeeld aan de economische groei hier in Brugge (excuseer, ik ben Bruggeling), de industrialisatie van de kanaalzone Gent-Terneuzen met Zelzate als knooppunt, en Limburg.

Deze regionale economische expansie werd door de huidige regering Lefèvre aangevuld met de vernederlandsing van het bedrijfsleven. Dit resulteerde uit de besprekingen op Hertoginnedal, dat m.i. ten onrechte door veel Vlamingen als een nederlaag voor Vlaanderen wordt beschouwd.

Meent u, mr. Van Damme, dat deze vernederlandsing van het bedrijfsleven nog verder moet worden doorgevoerd en vastgelegd door het opstellen van bijkomende wetten? Het is toch algemeen bekend, dat deze vernederlandsing nog dikwijls gebrekkig funktioneert?

In principe misschien wèl, maar in de praktijk moeten wij voorzichtig zijn. Weet u, dat heel wat buitenlandse bedrijven zich in het Brusselse gaan vestigen om de taalperikelen in de Waalse en de Vlaamse provinciën te omzeilen? Brussel beleeft o.m. daardoor momenteel een industrieel-economische explosie en dit ten nadele van de gewesten. Wij moeten dus de taalwetgeving soepel houden om de buitenlandse bedrijven niet af te schrikken in Vlaanderen.

En nu de onvermijdelijke vraag, mr. Van Damme. Is de CVP voor of tegen federalisme?

De CVP is er tegen.

En u persoonlijk?

Zelf ben ik er ook niet voor gewonnen. Weet wel, het federalisme kan als staatsvorm even goed zijn als eender welke andere staatkundige struktuur, maar ik kan uit praktische overwegingen onmogelijk in een Belgisch federalisme geloven.

Waarom?

1e. Omdat voor federalisme geen 2/3 meerderheid kan gevonden worden om de grondwet te wijzigen. Links Vlaanderen, rechts Wallonië en de Brusselaars zijn er besliste tegenstanders van.

2e. Het zou bij ons noodzakelijk een federalisme met twee (Vlaanderen en Wallonië) of met drie (+ Brussel) worden, en dit is niet leefbaar. In het eerste geval staan beide partners even sterk, d.w.z. ze staan voor elke stemming één tegen één. Welke is de arbitrage? (Denk aan de USA met 50 deelstaten of aan Zwitserland met 22 kantons).

In het tweede geval kan Brussel met zijn derde stem de doorslag geven, wat voor Vlaanderen zeker niet voordelig zou zijn. Federalisme is voor mij aldus een utopie, en politiek kan geen rekening houden met utopieën. Politiek is voor mij de kunst van het mogelijke. En wèl mogelijk is dan bijvoorbeeld de economische deconcentratie en de administratieve decentralisatie, wat door de CVP trouwens wordt verdedigd en door de huidige regering reeds op bepaalde punten werd verwezenlijkt.

Voorbeelden?

Het Ministerie van Buitenlandse Handel richtte in alle gewesten plaatselijke bureaus op. De Nationale Maatschappij van de Kleine Landeigenaren richtte ook plaatselijke bureaus op (Te Brugge bouwt zij een komplex voor een 100-tal ambtenaren). De pensioenen voor zelfstandigen worden thans gewestelijk beheerd.

Thans wordt het politiek leven vooral beheerst door de zetelaanpassing en de grondwetsherziening. Wat is hier de opvatting van de Vlaamse CVP?

Beide moeten er beslist doorkomen. Beide zijn trouwens van groot belang voor Vlaanderen. De zetelaanpassing zal Vlaanderen enkele zetels in het Parlement bijgeven (waarop Vlaanderen trouwens demokratisch recht heeft), en de grondwetsherziening moet enkele eeuwigdurende twistappels tussen Vlamingen en Walen uit de weg ruimen. Alleen een grondwetsherziening kan de Voerstreek definitief bij Vlaanderen houden en alleen een grondwetsherziening kan de Brusselse olievlek definitief indijken. De grondwetsherziening moet de situatie tussen beide taalgemeenschappen eens en voor goed vastleggen.

Zijn beide problemen onafscheidbaar verbonden, d.w.z. kunnen zij alleen samen worden opgelost, zoals de Walen dat wensen? (N.v.d.R. De Walen hopen het stijgend aantal Vlaamse zetels in het Parlement te kunnen neutraliseren door de grondwetsherziening.)

Beide zijn inderdaad ‘politiek’ verbonden, aangezien beide in verband staan met de Vlaams-Waalse verhoudingen. Maar toch zijn zij gescheiden, aangezien de zetelaanpassing nog door deze regering kan worden geregeld, terwijl de grondwetsherziening pas door de volgende regering kan worden doorgevoerd.

De Vlaamse CVP staat er in elk geval op, dat de zetelaanpassing nu nog wordt goedgekeurd.

Hoe verklaart u de uitslag van de laatste gemeenteraadsverkiezingen?

Wij kunnen natuurlijk niet loochenen dat de CVP op heel wat plaatsen verliezen heeft geleden, alhoewel bijvoorbeeld de CVP te Brugge stand heeft gehouden. De grootste achteruitgang kunnen wij vaststellen in het Antwerpse, waar de Volksunie winst heeft geboekt, en in het Brusselse waar de Liberalen met het leeuweaandeel gingen lopen.

Hoe verklaart u deze winst van de oppositie?

Dat is niet zo gemakkelijk te verklaren, omdat verschillende faktoren een rol hebben gespeeld.

Zo bestaat er thans in België ongetwijfeld een anti-parlementaire stemming, waarvan natuurlijk de oppositiepartijen profiteren. Voor mij persoonlijk is de belangrijkste faktor het feit dat de schoolstrijd thans tot het verleden behoort. Bij de vroegere verkiezingen werd gans het christelijk kamp door de schoolstrijd in de schoot van de CVP samengehouden. Nu is dit bindmiddel verdwenen en stemmen heel wat katholieken voor de P.V.V. of de Volksunie.

Heeft de huidige regeringspolitiek dan geen invloed gehad?

Toch wel, in die zin dat de regering Lefèvre-Spaak verscheidene psychologische fouten heeft begaan, zo bv. de behandeling van de ziekteverzekering en de onjuiste voorstelling bij het Vlaamse publiek van de besluiten van Hertoginnedal, dat aldus voor veel Vlamingen een symbool is geworden van een Vlaamse nederlaag in de CVP. Nochtans heeft Hertoginnedal de nefaste uitwerking van de talentelling voor een groot deel teniet gedaan. De talentelling 1947 werd in 1954 gepubliceerd met tweetaligheid tot gevolg in een reeks Brusselse randgemeenten.

Een andere faktor, die dan meer speciaal de verkiezingsuitslag te Brussel heeft bepaald, is de anti-Vlaamse hetze van de Brusselse Liberalen.

Zal de Vlaamse CVP sportief genoeg zijn en de Volksunie soepel genoeg om samen te werken op Vlaams gebied?

Ik vrees van niet. Ik vrees zelfs dat er, tengevolge van onze Kieswetgeving, die veel wegen open laat voor kleine politieke partijen, meer en meer versnippering zal komen in het politieke leven. Het naar

[p. 182]

mekaar samengroeien en het vormen van een gemeenschappelijk front lijkt me hoogst onwaarschijnlijk. Ik denk dat wij op deze manier zullen terugkeren naar de toestand van voor de Tweede Wereldoorlog.

Als slot van een vraaggesprek lijkt het mij normaal te vragen naar verwezenlijkingen en tekortkomingen. Welke zijn naar uw mening, mr. Van Damme, de belangrijkste winstpunten, die door de CVP werden geboekt op het terrein van de Vlaamse problemen?

Als u toelaat wil ik even opsommen zonder commentaar: de wettelijke afschaffing van de talentelling, de taalgrensregeling waardoor o.m. de Voerstreek bij Limburg kwam en waardoor de Brusselse randgemeenten, die sedert 1954 tweetalig waren, eentalig Nederlands werden met faciliteiten voor de Franssprekenden; regeling van het statuut van het Nederlands onderwijs te Brussel; de vernederlandsing van het bedrijfsleven; en zoals ik reeds zei, de regionale economische expansie die de Vlaamse economie flink vooruit hielp.

En wat ziet u als de grootste tekortkomingen van de Vlaamse CVP t.o.v. de Vlaamse problemen?

Op de eerste plaats noem ik hier het onvoldoende kontakt tussen de Vlaamse CVP-groep en de Vlaamse bevolking.

Dit veroorzaakte reeds heel wat misverstanden en verkeerde interpretaties. Daarbij komt dat de Vlaamse CVP te weinig vat heeft op bepaalde Vlaamse ministers en dat sommige vooraanstaande CVP-personaliteiten te weinig politieke moed aan de dag leggen. Een klein, maar typisch feitje is hier bijvoorbeeld de vaststelling dat veel van deze mensen op 11 juli niet met de Vlaamse Leeuw durven vlaggen.

Vlaamse ministers durven de vlag van Costa-Rica of een ander landje op de administratiegebouwen in het Vlaamse land te laten wapperen, maar niet de Vlaamse Leeuw op 11 juli. Al mijn verzoeken in dat verband bleven zelfs meestal zonder antwoord.

J.S.