Neerlandia. Jaargang 68

[p. 154]

Tweede Colloquium
van Hoogleraren en Lectoren in de Neerlandistiek aan buitenlandse Universiteiten
Dr. J.M. Jalink, secretaris van de Werkcommissie van Hoogleraren en Lectoren aan buitenlandse Universiteiten.

Zoals drie jaren geleden in ‘Het Oude Hof’ te Den Haag, vond dit jaar van 9 tot 11 september in het Paleis voor Kongressen te Brussel een Colloquium van Hoogleraren en Lectoren in de neerlandistiek aan buitenlandse Universiteiten plaatst. Dit tweede colloquium, dat onder de auspiciën en met ruime steun van de Gemengde Technische Commissie ter Uitvoering van het Nederlands Belgisch Cultureel Accoord gehouden werd, was breder opgezet dan het eerste. Het heeft drie in plaats van twee dagen geduurd. Ook de oud-docenten in het Nederlands aan buitenlandse universiteiten en de ‘binnenlandse’ (Nederlandse en Belgische) hoogleraren in de neerlandistiek waren uitgenodigd. Voorts werd aansluitend aan de laatste colloquiumdag door de Kultuurraad voor Vlaanderen en de Provinciale Besturen aan de deelnemers op 12 en 13 september een excursie door Limburg, Brabant en Vlaanderen aangeboden. Tijdens de colloquiumdagen vonden er recepties, ontmoetingen met Vlaamse letterkundigen, filmvertoningen en dergelijke plaats.

Hoezeer de belangstelling der betrokkenen voor deze colloquia groeiende is, hoezeer de betreffende docenten in toenemende mate behoefte gevoelen hun werk niet meer geheel geïsoleerd op hun eenzame voorposten te vervullen, doch onderling contact en overleg op prijs stellen, blijkt als men het aantal deelnemers aan het eerste colloquium (17) met dat van thans (48) vergelijkt. Waarbij dan in één adem met het vorige vermeld moet worden, dat aan bovengenoemde drang een zienderogen vermeerderde belangstelling intra muros (binnen de muren) tegemoet komt, die zich niet alleen in de vele recente artikelen over het Nederlands onderwijs buitengaats in allerlei tijdschriften uit, maar waarvan zeer effectief het royale gebaar van de Gemengde Technische Commissie voornoemd, die aan de buitenlandse deelnemers aan dit Colloquium vergaande reis- en verblijfsfaciliteiten toestond, een welsprekend bewijs is.

Behalve de 48 docenten, die t.d. door hun dames vergezeld waren, namen een tiental binnenlandse hoogleraren aan het Colloquium deel. Voorts werd het bijgewoond door ambtenaren van de Dienst voor Internationale Culturele Betrekkingen van het Ministerie van Nationale Opvoeding en Cultuur en het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, door vertegenwoordigers van de binnenlandse en buitenlandse diensten van beide Ministeries van Buitenlandse Zaken, door waarnemers van representatieve organen of stichtingen, die de verspreiding van de Nederlandse taal en cultuur in het buitenland behartigen, en door enkele andere genodigden.

De bijeenkomsten van het Colloquium dan waren verdeeld in twee representatieve zittingen (de opening en de sluiting) en een viertal werkvergaderingen. Nadat de deelnemers zich de vorige avond hadden aangemeld, werd na een besloten morgenvergadering van de buitenlandse docenten, op 9 september om 14.00 uur het tweede Colloquium door de voorzitter, Prof. Dr. W. Thys (Universiteit te Rijsel) officiëel geopend. Deze opening werd van Belgische officiële zijde bijgewoond door Minister, Adjunct voor Buitenlandse Zaken Henri Fayat, die de deelnemers op warme wijze toesprak, en door Dr. Grijpdonck, vertegenwoordiger van Minister Janne. Als vertegenwoordiger van de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen was Drs. B.E.J.M. de Hoog aanwezig. Uit de rede van Minister Fayat moge hier worden aangetipt, dat het Nederlands als op één na meest gesproken Germaanse taal (het Engels wordt hier blijkbaar niet onder de zuiver Germaanse talen gerekend), aan buitenlandse universiteiten een veel groter belangstelling verdient dan het tot op heden ten deel valt; uit die van Prof. Thys, dat colloquia als dit in hun huidige vorm overbodig zullen zijn geworden, zodra aan alle buitenlandse universiteiten het Nederlands normaal deel zal uitmaken van het studie-programma der Germaanse talen, een doelstelling, die met kracht dient te worden nagestreefd.

Hierna gaf de secretaris een kort overzicht van de activiteiten der Werkcommissie gedurende de afgelopen drie jaren, waarvan naast velerlei bijzondere handreikingen aan afzonderlijke docenten¹⁾, hier te noemen zijn de samenstelling van een uitgebreid verslag van het eerste Colloquium (110 bladzijden), die van een sindsdien zes maal vernieuwde en aangevulde lijst van de docenten met hun ambtelijke en particuliere adressen, het verzamelen van de noodzakelijke gegevens door het rondzenden van vragenlijsten aan onze docenten, de uitgave van een halfjaarlijks contact- en inlichtingenblad ‘Neerlandica extra Muros’, die van een ‘Liber Memorialis’ betreffende het Nederlands universitair onderwijs in het buitenland, het aanleggen van een ‘Centrale Verzameling’ van publikaties op het gebied der neerlandistiek van buitenlandse neerlandisten, de inrichting van een ‘Reizende Tentoonstelling’, de indiening in samenwerking met het Algemeen Nederlands Verbond en de Kultuurraad voor Vlaanderen van een rekest bij de Minis-

1) volgens onze laatste gegevens zijn er dit thans 138, waarvan 69 in Zuid-Afrika, 57 in Europa en 12 in andere landen; zij doceren Nederlands aan 44 Europese universiteiten, 16 Zuidafrikaanse en 9 in de overige landen. Van de docenten zijn er 96 buitenlanders (waarvan 68 Zuidafrikanen), 33 Nederlanders en 9 Belgen.

[p. 155]

ters van Onderwijs van Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen aangaande de wenselijkheid van de invoering van Nederlands onderwijs aan de middelbare scholen in het langgestrekte aan Nederland en Vlaanderen grenzende gebied van de Bondsrepubliek Duitsland, welk rekest door een twaalftal Nederlandse en Belgische culturele organisaties en door 16 hoogleraren in de neerlandistiek aan Belgische en Nederlandse universiteiten werd ondersteund, en ten slotte de voorbereiding van een tweede Colloquium.

Tentoonstelling

Onmiddellijk na de officiële opening had er een tweede opening plaats en wel die van de tentoonstelling ‘Neerlandica extra Muros’. Deze bestond uit een drietal inzendingen nl.

1e. de eerste serie van de bovengenoemde ‘Reizende Tentoonstelling’, die, samengesteld in nauw contact met het Letterkundig Museum en Documentatie-centrum te 's-Gravenhage en het Archief en Museum voor het Vlaams Cultuurleven te Antwerpen, een zestigtal prachtige foto's in groot en kleiner formaat van de dichters van ‘Tachtig’ in Holland en van ‘Van Nu en Straks’ in Vlaanderen, van hun handschriften, eerste uitgaven enz. liet zien. Drs. G. Borgers, Conservator van eerstgenoemd instituut, vertelde hierbij het een en ander over de totstandkoming van deze eerste serie, die door verscheidene andere zal worden gevolgd.

De bedoeling is, dat de docenten Nederlands in den vreemde, naar mate dit in hun onderwijsprogram past, zulke pakketten in bruikleen kunnen bestellen en er, aangevuld met materiaal uit hun eigen instituutsbibliotheek, een tentoonstelling uit kunnen opbouwen.

2e. De eveneens reeds genoemde ‘Centrale Verzameling’, die bezig is tot een werkelijk unieke collectie uit te groeien en hier voor het eerst in deze besloten kring getoond werd.

3e. Een hoeveelheid leermateriaal, waaronder prachtige kunsthistorische, letterkundige en filologische uitgaven, ingezonden door de Ministeries van Nationale Opvoeding en Cultuur en van Buitenlandse Zaken, t.d. specimina van de boekwerken, die de Directie voor Culturele betrekkingen regelmatig aan onze docenten en andere instanties in het buitenland ten geschenke zendt.

Ook enkele uitgevers hadden een aantal van hun uitgaven ter beschikking gesteld.

In de genoemde vier werkvergaderingen werden achtereenvolgens de volgende onderwerpen ter discussie gesteld:

a)	de leermiddelen van de docent Nederlands aan een buitenlandse universiteit, dus: grammatica's, tekstboeken, woordenboeken, bloemlezingen, audio-visueel leermateriaal enz.
b)	de Nederlandse bibliotheek aan een buitenlandse universiteit: boeken, tijdschriften, problemen in verband met aankoop, schenkingen, voorzieningen door openbare instanties in Nederland en Vlaanderen.
c)	de status van de hoogleraar of lector in de neerlandistiek aan een buitenlandse universiteit.
d)	de buitenlandse student in de neerlandistiek: studiereizen, studiebeurzen vakantiecursussen, werk- en woongelegenheid.

Men mag zeggen, dat er door de deelnemers aan deze discussies en door de leiding hard aan gewerkt is de besprekingen, die soms zeer levendig waren - om niet te zeggen, dat het er soms heet toe ging -, in nuttige

Opening van het Colloquium van Hoogleraren en lectoren Neerlandistiek aan buitenlandse universiteiten te Brussel in het Paleis voor Kongressen op woensdag 9 september 1964.
V ln.r. Dr. M. Grypdonck, afgevaardigde van Z.Exc. Minister R.A. van Elslande; Prof. Dr. W. Thys, voorzitter van de Werkcommissie; Prof. mr H Fayat, Minister-adj. van Buitenlandse Zaken, D.J.F. de Man, afgevaardigde van de Ambassadeur van Nederland, Drs B.J.E.M. de Hoog, Chef van de Afd. Internat. cult betrekkingen Min. O.K. en W.; Drs. F.P. Thomassen, adj.-directeur van NUFFIC.

Tentoonstelling ‘Neerlandica extra Muros’, na de opening op 9 september 1964.
Op de voorgrond vl.n.r.: Drs. B.J.E.M. de Hoog, Chef v.d. Afdeling Internationale Culturele Betrekkingen van het Ministerie van O.K. en W.; Dr. M. Grypdonck, afgevaardigde van Z.Exc. Minister R.A. van Elslande; Mej. Dr. A. Hübner, lector in het Nederlands aan de Universiteit te Hamburg; Dr. J.M. Jalink, Secretaris van de Werkcommissie, oud-lector in het Nederlands te Bonn.

[p. 156]

banen te leiden. Aan het slot vonden ze hun neerslag in een tiental resoluties, die men hieronder vindt afgedrukt.

Referaten

Voorts werden in elke werkvergadering twee referaten van ca. 20 minuten gehouden, die meestal wel met de bedoeling van het Colloquium in het algemeen, doch niet noodzakelijk met het discussiethema dat aan de orde was verband hielden. Zonder aan het belang van de andere voordrachten te kort te willen doen, moet ik hier in het bijzonder melding maken van Prof. Dr. Th. Weevers' (Universiteit te Londen) beschouwingen over ‘Problemen die zich voordoen bij het behandelen van Nederlandse poëzie’, Prof. M. Shibusawa's (Universiteit te Tokio) lezing over ‘Het Nederlands onderwijs in Japan’, Dr. J. Smits (Universiteit te Melbourne) rede over ‘De betekenis van het vak Nederlands temidden der andere universitaire talenvakken’ en Prof. Dr. R.K.J.E. Antonissens (Universiteit te Grahamstown) ‘Vergelijkende beschouwingen over de spellingsystemen van het Nederlands en het Afrikaans, n.a.v. de nieuwe uitgave van de Woordenlijs en spelreëls der Suid-Afrikaanse Akademie’. Men zal de teksten der referaten in extenso en een samenvatting der discussies in het binnenkort uit te geven verslag van het Colloquium kunnen nalezen.

De slotzitting, die evenals de opening, weer door verschillende autoriteiten en genodigden en ook door de dames der docenten werd bijgewoond en derhalve in een zaal van grote afmetingen moest worden gehouden, vertoonde een zwaarder belast programma dan deze laatste. Na een samenvatting van de resultaten van het Colloquium door de voorzitter der Werkcommissie volgden toespraken door Mr. H.J. Schölvinck, secretaris-generaal van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, als vertegenwoordiger van de Nederlandse Minister van Onderwijs, en door Dr. Grijpdonck als plaatsvervanger van de Minister van Nationale Opvoeding en Cultuur, die beide de intense en warme belangstelling tot uiting brachten, waarmee de beide regeringen het werk van de buitenlandse docenten in de neerlandistiek volgen.

Hierna volgde voor de pauze een voordracht van Prof. Dr. K. Heeroma (Directeur van het Nedersaksisch Instituut van de Universiteit te Groningen) over ‘Het tekort van de neerlandistiek’, die zozeer de problematiek van het universitair Nederlands onderwijs in den vreemde in de kern raakte, dat ik er hier een paar woorden van wil zeggen.

Wees Prof. Heeroma in zijn bekend geworden rede tijdens de cultuurdagen te Bentheim vier jaar geleden op een duidelijk tekort in de Duitse germanistiek nl. de verwaarlozing van de wetenschappelijke bestudering van het Nederlands - welk betoog hij zelf sinds de oprichting van drie ordinariaten in de neerlandistiek aan Duitse universiteiten nu als verouderd beschouwt - thans wees hij een tekort aan in de neerlandistiek, die hij ervan beschuldigde de mogelijkheden van internationale contacten met de scandinavistiek, anglistiek en Duitse germanistiek, die sinds lang bestaan, te hebben verwaarloosd door in haar dialectologie, taalbeschrijving en literatuurgeschiedenis de aanrakingspunten met deze germanistische wetenschappen niet te hebben benut. Ik kan hier op dit grootscheepse, van wijde blik getuigende betoog niet nader ingaan, doch zou ieder, die zich voor de belangen van de neerlandistiek, niet slechts als wetenschap van binnen de enge landsgrenzen, doch als een van internationale orde - en daarmee als reëel verkoopbaar exportartikel - interesseert, willen aanraden deze rede in het binnenkort te publiceren colloquiumverslag te bestuderen. Nog slechts dit: Prof. Heeroma spreekt aan het einde van zijn rede de wens uit, dat er op het door hem gesignaleerde tekort een antwoord moge worden gegeven, dat zijn betoog binnen enkele jaren volkomen zal doen verouderen. Welnu, zou dit antwoord niet in de eerste plaats te verwachten zijn van de zijde der drie nieuwe leerstoelen in Nordrhein-Westfalen en met name - onder de bezielende leiding van de daar benoemde hoogleraar - van het met niet zo geringe middelen opgezette of op te zetten Nederlands instituut te Keulen? Welk middel zou trouwens geschikter zijn dan dit om de neerlandistiek in de internationale germanistische wereld het gezag te verschaffen, waarop zij - dan zeker - recht heeft?

Na de pauze spraken Prof. Dr. E.H. Kossmann, opvolger van Prof. P. Geyl en Prof. G.J. Renier op de leerstoel voor Nederlandse geschiedenis en instellingen aan de Universiteit te Londen, en Prof. Dr. P. Brachin van de Sorbonne, respectievelijk over ‘De studie van het Noord-Nederlands nationalisme’ en ‘J.A. Alberdingk Thijm als literatuurhistoricus’, waarna de voorzitter het Colloquium sloot met een dankwoord aan allen die tot het welslagen ervan hadden meegewerkt.

Wat de boven reeds aangeduide bijzondere recepties en manifestaties betreft, moet hier vooral gewezen worden op de ontvangst op het stadhuis op de eerste colloquiumdag, op receptie en diner door de Goeverneur en de Bestendige Deputatie van de Provincie Brabant in het Instituut Emile Gryson te Anderlecht op de laatste avond aangeboden, doch niet minder op de zeer welkome ontmoeting met Vlaamse letterkundigen in het ‘Rood Klooster’ in het Zoniënwoud op de heerlijke zomeravond van donderdag 10 september, die, getuige de tot diep in de avond voortdurende geanimeerde gesprekken, door beide kampen van taal- en literatuurbeoefenaars zeer op prijs werd gesteld. Een genot van hoge orde vormde voor dit gezelschap van vakspecialisten eveneens een bezoek aan de kostbare Van Hulthem-tentoonstelling in de handschriftenafdeling van de Koninklijke Bibliotheek in de namiddag van diezelfde dag.

Al met al een druk bezet programma, waarop de door de Kultuurraad voor Vlaanderen en de Provinciale Besturen aangeboden en gefinancierde excursie van de beide volgende dagen, 12 en 13 september, een welkome ontspanning vormden.

[p. 157]

Resoluties.

Hier volgen thans de op de laatste werkvergadering aangenomen resoluties:

Het 2e Colloquium van Hoogleraren en Lectoren in de neerlandistiek aan buitenlandse Universiteiten, van 9 tot 11 september 1964 te Brussel bijeen, gevoelt de behoefte aan een duidelijk, zo mogelijk gemeenschappelijk beleid van de Belgische en de Nederlandse regeringen ten aanzien van het onderwijs in de neerlandistiek in het buitenland en beveelt de instelling aan van een centrale commissie van deskundigen die beide regeringen op dit punt van advies kan dienen.

De docenten neerlandistiek in het buitenland, overtuigd als zij zijn van het belang der verbreiding van de nederlandse cultuur, zijn vanzelfsprekend bereid naar vermogen mede te werken aan de versterking en uitbreiding van het onderwijs in de neerlandistiek in het buitenland. Dit laatste kan onder meer bereikt worden door op ruime schaal lectoraten met het buitenland uit te wisselen.

Sterker nog dan zijn binnenlandse collega's, ondervindt de buitenlandse neerlandist de nadelen van het ontbreken van een bibliografisch apparaat op het gebied van zijn vak. Het Colloquium spreekt de wens uit dat op korte termijn met de opbouw hiervan een begin wordt gemaakt. De buitenlandse neerlandisten zijn gaarne bereid hieraan actief mede te werken.

De docenten neerlandistiek in het buitenland gevoelen de behoefte aan een centraal contact-orgaan, dat bemiddeling kan verlenen bij het aanschaffen van antiquarische studiewerken.

Het Colloquium juicht de bijeenkomsten van docenten per taalgebied, zoals die tot dusver in verschillende landen zijn gehouden, toe en acht het wenselijk dat soortgelijke bijeenkomsten ook in andere landen worden aangemoedigd.

Bij de besprekingen van het Colloquium is sterk de wenselijkheid naar voren gekomen, dat bij wijziging der pensioenwetten rekening zal worden gehouden met de bijzondere positie van de docenten neerlandistiek in het buitenland.

Het Colloquium acht het van belang dat er, naast de bestaande zomercursussen, een nederlandstalige cursus in Nederlandse taal en cultuur wordt gehouden, beurtelings in België en in Nederland, liefst in de maand augustus.

Het Colloquium is van mening dat, gezien de nauwe verwantschap tussen het Nederlands en het Afrikaans, de Nederlands-Belgische en Zuidafrikaanse spellingcommissies voortaan in onderlinge verstandhouding behoren te werken en dat deze spellingcommissies behoren te zorgen voor de grootst mogelijke uniformiteit tussen de spellingsystemen van het Nederlands en het Afrikaans.

Het Colloquium spreekt zijn bijzondere dank uit aan de Belgische en Nederlandse regeringen voor de steun die het Tweede Colloquium heeft mogelijk gemaakt.

Het Colloquium spreekt zijn dank uit voor de door de Werkcommissie verrichte arbeid en draagt de commissie op haar werkzaamheden, waaronder de voorbereiding van een volgend colloquium, voort te zetten, rekening houdend met hetgeen op de huidige bijeenkomst is besproken en machtigt de commissie zelf daarvoor de nodige organisatorische maatregelen te treffen.

Excursie

De ‘uitstap’ voerde ons gezelschap onder leiding van Mr. J. Fleerackers en Drs. J. Smeesters van de Kultuurraad voor Vlaanderen, per autobus via Leuven, St. Truiden en Hasselt naar het Openluchtmuseum te Bokrijk, ein ‘gefundenes Fressen’ vooral voor de folkloristen onder ons, en dat met intense belangstelling werd bekeken. Zelfs werd op de schepenbank en in de nabijheid van de schandpaal op het driehoekig met gras begroeide dorpsplein onder oude eiken een terechtzitting in oud-Germaanse of oud-Nederlandse stijl onder leiding van de conservator-baljuw Dr. Wijns bijgewoond.

's Middags werd naar Antwerpen verder gereden, waar onder leiding van de HH. Schmook, oud-conservator, en Dr. E. Willekens, conservator, vooral aan het Archief en Museum voor het Vlaams Cultuurleven aandacht werd besteed.

De volgende dag (zondag) te Gent werden wij door de goede zorgen van de K.R.V. weer aan een andere ter plaatse deskundige gids, ditmaal Prof. em. Dr. de Keyser, toevertrouwd, onder wiens leiding wij de St. Baafs Kathedraal en het Belfort bezichtigden en een leerzame wandeling door de stad maakten.

Te Brugge, waar het gezelschap in de namiddag het eind van zijn tocht bereikte, hadden wij geen hulp van buitenaf meer nodig, daar collega Lic. J.L. de Meester (Universiteit Freiburg i. Br.), een geboren Bruggeling, in staat was ons langs Minne- en Galgewater, het Stadhuis met de Heilig Bloedkapel, Begijnhof, Memling- en Gruuthuse-Meseum, St. Janshospitaal en O.L. Vrouwkerk te leiden, al werd ontstaan en inhoud van het Guido Gezelle-Museum ons nog weer door een aparte deskundige uitgelegd.

Tussen al de bezichtigingen en bezoeken van deze excursie waren recepties, lunches en diners ingelast, die het gezelschap door de Provinciale Besturen van Limburg, Antwerpen, Oost- en West-Vlaanderen werden aangeboden. En al namen deze zeer rijke onthalen soms wat veel van de toegemeten tijd in beslag, toch kan het voor onze buitenlandse docenten van dichterbij en veraf niet anders dan hartverwarmend geweest zijn zo in letterlijke zin aan den lijve te ondervinden, met welk een gulheid niet slechts de landelijke overheid te Brussel, doch ook de gewestelijke besturen van het Vlaamse land de gelegenheid van dit Colloquium aangrepen om van hun hartelijk medeleven met de verspreiding van de Nederlandse cultuur in de wereld en hun sympathie voor hen, die dit werk met toewijding jaar in jaar uit volbrengen, blijk te geven.