Neerlandia. Jaargang 68

[p. 120]

De noden van een docent Nederlands in het buitenland
Nogmaals een pleidooi voor een Raad voor de Nederlandse cultuur.

Prof. dr. W. Lagerwey.

Bovenstaande titel is een wat alarmerend klinkende aankondiging van de weergave van een gesprek, dat ik had met prof. dr. Walter Lagerwey, docent Nederlands aan het Calvin College, Grand Rapids, Michigan, U.S.A. Prof. Lagerwey vertoeft momenteel voor een achttal maanden in Nederland met een tweeledige studieopdracht, ten eerste materiaal verzamelen voor een leerboek Nederlands volgens de audio-linguistische methode, bestemd voor Amerikaanse studenten - de titel van het boek zal luiden: ‘Modern Dutch: a first year college level audio-lingual course for the Dutch language’, en ten tweede een tweede editie voorbereiden van een door hem in 1961 in gestencilde vorm uitgegeven ‘Guide to Dutch Studies’, een bibliografie van de belangrijkste wetenschappelijke werken met betrekking tot Nederland, met de meeste nadruk op taal- en letterkunde. In deze tweede editie zullen ook werken met betrekking tot Vlaanderen opgenomen worden.

Calvin College

Calvin College is een in Nederlandse ogen wel bijzondere instelling. Afgaande op de namen van docenten en studenten zou men zich in een Nederlandse instelling wanen. Het is gesticht door de gereformeerde kerken in de Verenigde Staten. Zoals bekend, heeft zich in Michigan in de vorige eeuw een grote groep Nederlandse gereformeerde emigranten gevestigd. Deze zijn zich nog steeds bewust van hun Nederlandse afstamming en onderhouden kerkelijk nauwe betrekkingen met de Nederlandse gereformeerden. Theologisch is men voor een belangrijk gedeelte afgestemd op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Dat had tot voor kort o.m. tot gevolg, dat a.s. predikanten op het Calvin College verplicht waren Nederlands te leren. Deze verplichting is twee jaar geleden afgeschaft, maar Nederlands is een belangrijk keuzevak gebleven voor toekomstige theologen.

Calvin College bereidt, zoals andere colleges, voor op de eigenlijke universiteit. Het leidt voorts onderwijzers en leraren op voor het lager en middelbaar onderwijs. In de keuze die studenten kunnen maken tussen de diverse talen neemt het Nederlands vanwege de oude Nederlandse traditie nog steeds een belangrijke positie in. Behalve Amerikanen studeren er veel Canadezen van Nederlandse afstamming aan het Calvin College.

Prof. Lagerwey vertelde, dat voor deze Canadezen, wier huistaal nog vaak geheel of gedeeltelijk Nederlands was, maar die hun middelbare opleiding volkomen in het Engels hadden gekregen, de Nederlandse literatuur vaak een openbaring werd. Een opmerkelijk verschijnsel, dat hij voorts signaleerde, was, dat de tweede generatie bij wie het assimilatieproces nog niet geheel voltrokken is, na de immigratie, vrij negatief tegenover het Nederlands staat, maar dat bij de derde en vierde generatie weer een sterk groeiende belangstelling voor Nederland en het Nederlands te bespeuren is. Dat is natuurlijk mogelijk, omdat de groep Nederlandse afstammelingen vrij homogeen is, als kerkelijke groep vooral, en de kerken nog nauw contact met Nederland onderhouden. Er blijft dus een goede achtergrond voor ‘Dutch studies’ aan het Calvin College. Dat blijkt ook uit de grote belangstelling voor Nederlandse geschiedenis en cultuurgeschiedenis.

Problemen van een docent Nederlands

Met welke problemen nu heeft een docent Nederlands te kampen? Prof. Lagerwey vertelde ons, op zijn bescheiden wijze, van de zijne en van zijn behoeften, maar de meeste daarvan gelden natuurlijk ook voor zijn collega's aan andere onderwijsinstellingen en in andere landen.

Een van de grote moeilijkheden was tot dusver het ontbreken van een goede, beknopte bibliografie van Nederlandse werken en werken over Nederland. Met het oog daarop heeft prof. Lagerwey enkele jaren geleden zijn ‘Guide to Dutch Studies’ samengesteld, een gedegen stuk werk, als men in aanmerking neemt dat hij het grotendeels op eigen houtje moest doen zonder veel van de hulpbronnen, die in Nederland zelf ter beschikking staan. In feite is het beschamend voor ons, dat zo'n gids niet in Nederland (en Vlaanderen) gemaakt is. Voor de tweede editie heeft prof. Lagerwey hulp van tal van Nederlanders en Vlamingen, maar toch... onzes inziens zou zo'n gids voor buitenlanders eigenlijk hier, in opdracht van de overheid, samengesteld moeten worden. Wat de bibliografische hulpmiddelen verder betreft, voor een docent in het buitenland, die vaak een zeer breed terrein van ‘Dutch studies’ moet overzien, is het haast

[p. 121]

ondoenlijk zich goed te oriënteren bij het ontbreken van een algemeen referatentijdschrift.

Het veelszins voortreffelijke blad Delta geeft wel inlichtingen over literatuur, maar zolang er aan de werkelijk dringende behoefte aan een Nederlands algemeen referatentijdschrift, zoals het Franse ‘Bulletin critique du Livre français’ of het door The British Council uitgegeven ‘British Booknews’, niet voldaan is, zou Delta wellicht wat meer systematisch, in een aparte rubriek, inlichtingen kunnen geven over belangrijke recente publikaties in Nederland en Vlaanderen.

Bezwaarlijk voor het onderwijs is het feitelijk ontbreken van beknopte, eenvoudige bloemlezingen van Nederlandse literatuur, die ingesteld zijn op buitenlanders.

W. Shetter heeft vorig jaar met een uitgave van modern proza een goed begin gemaakt. Enkele andere werken zijn voor beginnelingen eigenlijk te moeilijk.

Er zijn te weinig grammofoonplaten van gesproken Nederlands. Voor zijn nieuwe lesmethode verzamelt prof. Lagerwey met zijn bandrecorder zelf materiaal, hij krijgt van diverse instellingen en personen zeer goede medewerking, maar ook hier is het - nogmaals, voor ons vrij beschamende - euvel, dat hij het allemaal zelf moet doen en zelf moet uitvissen, waar hij voor bepaalde zaken terecht kan. Hij ondervindt veel bijstand van de werkcommissie voor hoogleraren en lectoren Nederlands in het buitenland, Nuffic (Netherlands University Foundation For International Coöperation), van de Wereldomroep, sedert kort van de Kultuurraad voor Vlaanderen, en van een aantal personen, maar er is geen centrale instelling waarbij docenten in het buitenland voor hun problemen en met hun vragen a.h.w. automatisch terecht kunnen komen. Om enkele praktische voorbeelden te noemen: er zou eenmaal per maand een geluidsband gemaakt moeten worden van actuele zaken over Nederland, welke buitenlanders, die Nederlands studeren, kunnen interesseren en waardoor ze in hun studie geholpen worden. Wie kan dit doen? De Netherlands Information Service te New York doet goed werk, maar dit is niet afgestemd, kan ook niet afgestemd zijn, op de behoeften van hen, die Nederlands studeren. Er zijn prachtige Nederlandse documentaires, maar het is moeilijk om ze voor onderwijsdoeleinden te pakken te krijgen. Geluidsbanden worden voor de V.S. gemaakt in 't Engels, voor algemene informatie over Nederland, maar voor 't onderwijs van het Nederlands is er behoefte aan Nederlandstalige geluidsbanden, van lezingen, klankbeelden, van literaire bloemlezingen, korte verhalen. Deze zouden centraal aangemaakt moeten worden en aan de docenten Nederlands in het buitenland rondgestuurd, b.v. een gedichtenbundel van 40 à 50 gedichten mét een grammofoonplaat. Wat er aan literaire grammofoonplaten bestaat, is bestemd voor Nederlandse consumptie. Voor het onderwijs van het Frans en het Duits in het buitenland bestaan er hele lijsten van dergelijke platen.

Hetzelfde geldt voor de boekenvoorziening. Sedert kort kunnen docenten Nederlands van het departement van O.K. en W. een aanvullend krediet van f 250, - per jaar krijgen, het Belgische ministerie en de Kon. Vlaamse Academie doen wat, maar dit alles is nog maar een heel bescheiden begin, zeker als men het vergelijkt met de omvangrijke boekenzendingen, die docenten Duits en Frans in Amerika krijgen. En daarbij moet men voor ogen houden, dat universiteitsbibliotheken in Amerika eerder geneigd zullen zijn behoorlijke collecties van Duitse en Franse boeken aan te leggen dan Nederlandse collecties. Docenten Nederlands hebben dus in feite méér steun van buitenaf nodig dan hun collega's voor Frans, Duits (en elders Engels). Het omgekeerde is thans nog het geval.

Het voorgaande geeft de indruk, dat prof. Lagerwey een klaaglitanie liet horen. Niets is minder waar; hij is vol lof over de hulp, die hij allerwege in Nederland en Vlaanderen bij zijn werk ontvangt. Maar duidelijk blijkt, dat er een centrale dienst ontbreekt, die in de behoeften van de docenten Nederlands in het buitenland kan voorzien, die doet voor het Nederlands wat een British Council, een Goethe Institut, een Alliance Française doen voor de Engelse, Duitse en Franse cultuur.

Bovengenoemde voorbeelden uit de praktijk mogen de vraag ondersteunen die de heer Kits Nieuwenkamp aan het einde van zijn beschouwingen in de twee vorige afleveringen van Neerlandia stelde: Wanneer een algemeen Nederlands equivalent, een Raad voor de Nederlandse cultuur, van de Alliance Française, de British Council en het Goethe Institut?

W