Neerlandia. Jaargang 68

[p. 114]

De emigratie van Noord-Nederlanders ná de laatste wereldoorlog

Tres Arroyos: een Nederlands Landbouwbedrijf.

De volgende statistiek geeft een overzicht van de Nederlandse emigranten naar de verschillende landen:
Land van bestemming	1946	1947	1948	1949	1950	1951	1952	1953	1954
Australië	23	95	867	1619	9268	10494	15828	7813	10906
Brazilië	40	140	135	407	281	206	281	615	578
Canada	9	2361	6899	6856	7033	18604	20653	20095	15859
Nw. Zeeland	-	8	95	101	503	3187	4575	2575	768
Rhodesië en Nyasaland^1)	-	-	-	-	-	-	-	230	140
Ver. Staten	369	2911	3128	2605	2883	2262	2634	2843	2708
Zd. Afrika	16	1062	2340	2021	1153	2588	4177	3432	3275
Ov. Landen	47	241	373	354	209	264	542	446	442
_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____
Totaal	504	6818	13837	13963	21330	37605	48690	38049	34676

Land van bestemming	1955	1956	1957	1958	1959	1960	1961	1962	1963	Totaal
Australië	13731	10959	6731	7458	8319	8060	4210	2027	1930	120338
Brazilië	447	288	200	234	230	249	239	143	186	4899
Canada	6654	7651	11724	7284	5323	5457	1799	1553	1701	147515
Nw. Zeeland	1266	1335	1065	1733	1338	1158	1375	944	594	22620
Rhodesië en Nyasaland^1)	449	356	275	583	150	93	70	74	85	2505
Ver. Staten	4012	9220	9074	3745	5332	8700	6045	6176	1572	76219
Zd. Afrika	2839	1819	1224	1956	1689	482	344	490	631	31538
Ov. Landen	233	160	128	124	108	136	73	139	87	4106
_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____	_____
Totaal	29631	31788	30421	23117	22489	24335	14155	11546	6786	409740

Wij laten hierop een enkele toelichting volgen.

Zoals uit het bovenstaande blijkt is het voornaamste immigratieland Canada. Daarna volgen Australië, de Verenigde Staten van Noord-Amerika, Zuid-Afrika en Nieuw Zeeland. Voor wat betreft immigratie in ‘groepsverband’ willen wij daaraan toevoegen Brazilië en Argentinië. Nederland heeft met Brazilië een overeenkomst gesloten betreffende emigratie en kolonisatie; de onderhandelingen hierover met Argentinië hebben nog niet tot een akkoord geleid.

Sedert 1947 was vorig jaar het aantal emigranten het geringst. In de memorie van toelichting op de begroting van het ministerie van Sociale Zaken voor het jaar 1964 werd te dien aanzien opgemerkt, dat ‘de werkgelegenheid in Nederland onveranderd goed is. De mede als gevolg hiervan in eigen land gevonden redelijke bestaansmogelijkheid heeft de neiging om zich elders te vestigen verzwakt’. Wij moeten echter voor ogen houden dat materiële redenen en ‘wij doen het voor de toekomst van de kinderen’ niet de enige motieven zijn tot emigreren. Het is gebleken, dat nagenoeg voor iedere emigrant de beweegreden daartoe weer anders ligt. Mede met het oog op de demografische problemen van Nederland stelt de minister van Sociale Zaken zich op het standpunt dat de emigratie-politiek een continu karakter dient te dragen.

1) voor 1953 was Rhodesië en Nyasaland opgenomen onder ‘overige landen’.

1) voor 1953 was Rhodesië en Nyasaland opgenomen onder ‘overige landen’.

Canada

Canada heeft door een periode van grote werkloosheid in de achterliggende jaren een moeilijke tijd doorgemaakt. Er is echter een verbetering ingetreden. De werkloosheid daalt, doch het aantal werkzoekenden is nog niet tot een aanvaardbaar niveau teruggebracht. De economie van het land ontwikkelt zich gunstig; het vertrouwen in de munteenheid is herwonnen.

Opmerkelijk is dat de immigratie in haar geheel bezien een toeneming van het aantal geschoolden en een vermindering van het aantal ongeschoolden vertoont. Dit is ongetwijfeld mede een gevolg van de politiek van de Canadese regering, volgens welke de binnenkomst van geschoolden - vooral die met een technische opleiding - werd aangemoedigd.

In het algemeen is de positie van de Nederlandse immigranten bevredigend te noemen. Niet alleen op economisch gebied, doch ook op cultureel terrein drukt de integratie van de Nederlandse emigranten haar stempel op de Canadese samenleving. Steeds meer Nederlanders worden aan universiteiten en andere instellingen voor wetenschappelijk onderzoek verbonden. De emigranten hebben een eigen weekblad ‘De Nederlandse Courant voor Canada’.

Niettemin schijnen de Nederlanders in Canada in het

[p. 115]

algemeen weinig behoefte te voelen om eigen Nederlandse cultuur en volkskarakter te bewaren. Verenigingen, opgericht om contact te leggen tussen allen van Nederlandse oorsprong, hebben weinig levensvatbaarheid.

Vermelding verdient het vruchtbare contact dat bestaat tussen de emigratie-organen in Nederland en de Canadian Netherlands Immigration Council, het overkoepelend orgaan van de Nederlandse kerkelijke organisaties.

Australië

Australië biedt een beeld van gestadige ontwikkeling, dat vertrouwen geeft voor de toekomst. Immigratie is een belangrijk onderdeel van het nationaal programma voor de economische ontwikkeling. Sinds 1945 kent Australië een afzonderlijke minister voor de immigratie.

Wat de Nederlandse immigranten betreft valt het op dat de belangstelling voor een ‘eigen’ verenigingsleven afneemt. Dit is o.a. in Nieuw Zuid Wales het geval. Daarentegen krijgt de in 1961 opgerichte Catholic Dutch Migrants Association grotere bekendheid. In Victoria zijn slechts enkele Nederlandse verenigingen. In Zuid-Australië (buiten Adelaide) hebben verscheidene verenigingen van Nederlanders opgehouden te bestaan. In Kingston (Tasmanië), waar sprake is van groepsmigratie, wordt wel een druk eigen verenigingsleven geconstateerd, hoofdzakelijk op kerkelijke grondslag. De aldaar opgerichte eigen school volgt het Australische leerprogramma. Nederlands onderwijs wordt niet gegeven.

Nieuw Zeeland

De nabije toekomst van Nieuw Zeeland is bepaald rooskleurig te noemen. De werkgelegenheid is onverminderd gunstig. Nederlandse emigranten kunnen hier zonder moeite werk vinden. Niettemin vertoonde vorig jaar het aantal emigranten, dat naar Nieuw Zeeland is vertrokken, een sterke daling.

Het merendeel der Nederlanders toont voorkeur te hebben voor Auckland en Christchurch, kleinere aantallen wonen in Dunedin en Invercargill.

Wat de culturele integratie betreft, doet zich het verheugende verschijnsel voor dat jonge Nederlandse emigranten in toenemende mate universitair onderwijs gaan volgen, soms als ‘part-time’ student. Verscheidene Nederlandse studenten legden in 1962 met eervolle vermelding hun examens af en bewezen daarmee dat de uitstekende indruk die de jongeren van Nederlandse huize in Nieuw Zeeland maken niet alleen geldt de ‘prille’ jeugd die de lagere en middelbare school bezoekt.

Evenals in Australië, blijken ook in Nieuw Zeeland de Nederlandse emigranten zich, naarmate zij langer in Nieuw Zeeland zijn, liever bij Nieuwzeelandse clubs en verenigingen aan te sluiten dan lid te blijven van Nederlandse clubs; deze laatste leiden over het algemeen dan ook een noodlijdend bestaan.

De Verenigde Staten van Noord-Amerika

Amerika is van oudsher het immigratieland, ook voor Nederlanders. Aan de emigratie naar de Verenigde Staten als zodanig zijn geen bepaalde economische problemen verbonden. De moeilijkheden met Indonesië na 1957 hebben ertoe geleid dat in Amerika onder de werking van de Pastore-Walter act en het Refugee Relief Programma een bijzonder immigratie-quotum voor Nederlanders uit Indonesië werd vastgesteld. De uitvoering van dit programma, dat op 30 juni 1962 is beëindigd, was een uitgesproken succes. In totaal emigreerden na 1955 rond 25000 personen uit Indonesië naar Amerika. Grote medewerking werd daarbij ondervonden van de Church World Service, de National Catholic Welfare Conference en de Christian Reformed Resettlement Service, alsmede van de Nederlandse emigratiedienst in Washington.

De helft van de Nederlandse emigranten woont in Californië. Hierna volgen New York en Michigan. In totaal wonen op het ogenblik ruim 56000 Nederlanders in de Verenigde staten. In Michigan bevinden zich de meeste ‘Amerikanen van Nederlandse afkomst’.

In gebieden, waar voornamelijk door de emigratie onder de Pastore-Walter act concentraties van Nederlanders voorkomen, zijn nieuwe Nederlandse verenigingen ontstaan of reeds bestaande tot grotere bedrijvigheid gekomen. In Los Angelos is tussen de daar gevestigde Nederlandse verenigingen een drang tot samengaan merkbaar.

Zuid-Afrika

In de jaren 1960-1961 werd de immigratie geremd door politieke spanningen, waardoor in die jaren ook het aantal vertrekkenden uit Nederland een dieptepunt bereikte. Sindsdien loopt het immigratiecijfer weer op. In het algemeen is de groei van de belangstelling in Europa voor emigratie naar Zuid-Afrika voor een deel toe te schrijven aan de intensieve immigratie-politiek van de Zuid-Afrikaanse regering. Aan de andere kant hangt de beantwoording van de vraag of deze maatregelen blijvend succes zullen hebben, vooral af van de politieke en de sociale ontwikkeling in de Republiek.

Op verenigingsgebied valt een voortdurende activiteit van de in Zuid-Afrika gevestigde Nederlanders waar te nemen, zowel op het terrein van de onderlinge steunverlening als op het brede gebied van de ontspanning.

Brazilië

Zoals hiervoor reeds is opgemerkt kenmerkt Brazilië zich door het feit dat zich daar niet minder dan acht Nederlandse groepsmigraties hebben gevestigd. In ‘Neerlandia’ is herhaaldelijk geschreven over Nederlandse agrarische vestigingen in Paraná en Sao Paulo. De laatste maal was dit in het septembernummer 1963 van ‘Neerlandia’, mede in verband met het zeer interessante proefschrift van dr. W. van der Mast ‘Praktijk en patroon van de recente Nederlandse groepsmigraties’. De resultaten, die

[p. 116]

op de landbouwnederzettingen werden behaald zijn zeer bevredigend. Wij vermelden in het kort de volgende groeperingen.

Staat Sao Paulo: (de meest ontwikkelde staat in Brazilië).

Groepsmigratie ‘Holambra’ I

Groepsmigratie ‘Holambra’ II sinds 1961,

organisatorisch zijn zij in de Rooms-Katholieke kerk van Brazilië opgenomen. Men heeft een eigen verenigingsleven in een Nederlandse sfeer.

Staat Paraná:

Groepsmigratie Carambei, oudste Nederlandse groep: 115 gezinnen (600 personen), beoefenen landbouw en veeteelt. In 1957 stelde de Nederlandse regering een landbouwconsulent aan. Er is een Nederlandse school, die over twee gebouwen beschikt. Er is een goed contact tussen Nederlandse en Braziliaanse leerkrachten. Ouderen en jongeren spreken onder elkaar Nederlands. Groespmigratie Castrolanda, een gesloten Nederlandse groep; ook hier willen de ouderen dat de jeugd kennis zal blijven nemen van de Nederlandse cultuurwaarden. Aan de in wezen Braziliaanse staatsschool is Nederlands onderwijs toegevoegd. Men heeft ontwikkeling en ontspanning in eigen kerkelijk gedragen verenigingsleven.

Groepsmigratie Monte Alegre, een op zichzelf staande gemeenschap met een eigen protestants-christelijke school, waar in aanvulling op staatsonderwijs Nederlands wordt gegeven.

In 1959 is de basis gelegd voor een vervolg groepsmigratie, nabij het dorp Arapoti. De immigranten hebben een eigen christelijke school, 's morgens zijn de lessen in het Portugees, 's middags in het Nederlands. Er is een onderwijzer uit Nederland benoemd. Vorig jaar werd er een nieuwe zeer moderne zuivelfabriek geopend.

De groepsmigraties in de staat Paraná dragen - uitgezonderd de kleine vestiging Tronco, die Rooms-Katholiek is - een protestants-christelijke signatuur. Tussen de groepsmigraties Carambei, Castrolanda en Arapoti is een vriendschappelijk particulier verkeer.

In de staat Rio Grande do Sul is een Nederlandse vestiging nabij het stadje Nao Me Toque. Alle Nederlanders werken als zelfstandigen. Zij behoren tot de Rooms-Katholieke kerk. Men heeft een eigen Nederlandse bibliotheek.

De betekenis van deze Nederlandse emigratie naar Latijns-Amerika schuilt niet zo zeer in de kwantiteit, maar in de kwaliteit. De vestigingen werden in het najaar van 1961 in de Amerikaanse Senaat een voorbeeld van hulpverlening aan ontwikkelingsgebieden genoemd. Helaas is de economische situatie van Brazilië ernstig te noemen. Buiten vermelde groepsmigraties is een groot aantal Nederlanders werkzaam in de miljoenenstad Sao Paulo. Zij zijn voor het grootste deel verenigd in de bloeiende Nederlandse vereniging aldaar (opgericht in 1927). De emigratie van Nederlandse stadsemigranten, die enkele jaren geleden nog in het teken van de belangstelling stond, had in het vorig jaar weinig betekenis meer.

Argentinië

Van de landen in Zuid-Amerika is Argentinië het hoogst ontwikkeld. Argentinië heeft echter sinds de laatste wereldoorlog met zo grote problemen te kampen, dat velen zijn gaan twijfelen aan de toekomst van het land. Gelukkig is er onder de bevolking een groeiend besef dat de regering de economische ontwikkeling moet versnellen door middel van een duidelijk omlijnd programma.

In Tres Arroyos, 500 km ten zuiden van de stad Buenos Aires, is een Nederlandse groepsmigratie met agrarische bedrijven, bestaande uit ruim 400 zielen. Deze Nederlandse emigranten zijn aangesloten bij de gereformeerde Kerk. Er heerst in de kolonie een Nederlandse sfeer, maar het Spaans werkt meer en meer door. Er is een schoolvereniging met eigen protestants lager onderwijs (Argentijns en Nederlands programma). Hoofd van de school is sinds 1938 de uit Nederland aangetrokken heer C.L.F. Slebos, die tevens voorzitter van de Oranjevereniging is.

In Mar del Plata, 400 km ten zuiden van Buenos Aires, is eveneens een Nederlands sprekende gemeenschap, bestaande uit een honderd families, vooral Zuid-Nederlanders, van wie het grootste gedeelte vissers zijn of bij de visverwerking zijn betrokken.

Bovenstaande gegevens zijn hoofdzakelijk ontleend aan publikaties van de Nederlandse Emigratiedienst, aan het jaarverslag 1963 van de Christelijke Emigratie Centrale en aan het vorig jaar verschenen proefschrift van dr. W. van der Mast ‘Praktijk en patroon van recente Nederlandse groepsmigraties’. Zij willen geenszins aanspraak maken op volledigheid. Er zijn in tal van landen concentraties van geëmigreerde Nederlanders, naast de vele emigranten die op zich zelf een nieuw bestaan in den vreemde hebben gezocht. Binnenkort hopen wij wat te vertellen over het leven van onze landgenoten, die in de loop der jaren naar Frankrijk zijn geëmigreerd en daar het boerenbedrijf uitoefenen.

De door de emigratie ontstane betrekkingen met de ontvangende landen moeten zoveel mogelijk worden benut voor de verdere ontwikkeling van de economische, culturele en geestelijke contacten met die landen. Anderzijds moet er naar worden gestreefd de belangstelling van geemigreerde landgenoten voor hun moederland levendig te houden.

Tot de organisaties, die het contact willen onderhouden met groepen van Nederlanders, die zich naar taal en gewoonten verbonden blijven voelen met het land van herkomst, behoort het Algemeen Nederlands Verbond. Het heeft hiervoor naar samenwerking gezocht met de Zuidnederlandse vereniging ‘België in de Wereld’.

B.C.