H.J. Demoen: Jeroom Leuridan. Recht en trouw. Zulte, Oranje uitgave, 1963. 8o. 469 blz. (waarvan 43 blz. fascimiles van brieven en andere documenten) ± 50 fotoblz. Ingen. 250 Bfr.; geb. 350 Bfr. (een hoofdstuk, ‘Jeroom Leuridan in het Parlement’, van Arthur de Bruyne).
Jeroom Leuridan was een Vlaams-nationalistisch voorman uit West Vlaanderen in de periode van 1918 tot 1945. Hij was een figuur, met wiens opvattingen, ja, met wiens hele geestelijke structuur een wat nuchter ingesteld persoon bijzonder weinig affiniteit kan voelen. Ik meen me door mijn studie toch vrij goed ingeleefd te hebben in de wereld van het vooroorlogse Vlaams-nationalisme, maar een persoon als Leuridan blijft me toch altijd vreemd, ook na lezing van dit boek. Dit neemt niet weg, dat men respect kan hebben voor de integriteit, de moed, het idealisme, de beginselvastheid en het doorzettingsvermogen, allemaal kwaliteiten, die de mens Leuridan kenmerkten, kwaliteiten, die op een kritiek ogenblik voor een politicus belangrijker kunnen zijn dan politiek inzicht en politieke handigheid. Leuridan, gouwleider van het V.N.V. in West-Vlaanderen, tijdens de oorlog met het V.N.V. in de collaboratie terechtgekomen, heeft niettemin geweigerd zijn opvattingen aan te passen aan de politiek van de bezetter. De Duitsers verboden iedere propaganda voor de Dietse gedachte. Waar anderen dit slikten, heeft het Leuridan in conflict, bij wijlen scherp conflict met de bezettende overheid gebracht, zodat hem vanaf 1943 zelfs een spreekverbod opgelegd werd.
De autoritaire oriëntering van het Vlaamsnationalisme en de daarop volgende collaboratie in de oorlog hebben de politieke macht van de Vlaamse Beweging na de oorlog voor 10 à 15 jaar lamgelegd. Die autoritaire oriëntering is in de beginjaren dertig mede bevorderd door de sterilisering van het Vlaams-nationalisme als actief op de Belgische politiek inwerkende factor, wat weer voortsproot uit de felle onderlinge onenigheid tussen federalisten en de predikers door dik en dun van een irreële groot-nederlandse staat. Leuridan was één van die laatsten. Zijn politieke opvattingen en zijn politiek optreden hebben dan ook een weinig positieve uitwerking gehad, tenzij dan op het laatst, toen zijn onbuigzaamheid sommigen onder zijn volgelingen weerhouden heeft van een verdere collaboratie met de bezetter.
Zoals gezegd als mens kan hij respect afdwingen. Hij groeide op in de onvervalste blauwvoet romantiek van de Westvlaamse collegeleerlingen, was in de oorlog frontsoldaat en werd ernstig gewond op het einde van de oorlog; student te Leuven stond hij volop in de Vlaamsnationalistische actie en hij koos een onzekere politieke toekomst boven een verzekerd bestaan als leraar, hij ontzag zich in niets. Parlementslid sedert 1929 weigerde hij zich aan te passen aan wat de dagelijkse politiek scheen te vereisen; hij was tot het uiterste consequent in zijn integraal-grootnederlandse opvattingen; ik sprak al over zijn houding tijdens de oorlog, en tenslotte komt hij in 1945, een lichamelijk wrak, aan een tragisch einde in de gevangenis; het is geen alledaags leven geweest.
Dit boek van Demoen is geen kritische biografie, het heeft meer het karakter van piëteitsvolle herinnering van een vriend; als zodanig kan het boeien. De auteur heeft een berg materiaal verzameld en daaruit komt de figuur van Leuridan goed naar voren. Belangwekkend zijn ook tal van documenten, die achter in het werk zijn opgenomen (o.a. een bijzonder onomwonden brief, die hij in 1943 schreef aan de bezettingsoverheid). De uitgave van het boek is goed verzorgd.
W.
Auteursrechtelijk beschermd