Neerlandia. Jaargang 68

[p. 24]

Voorstellen en suggesties ter bevordering van het Nederlands in Duitsland
Hans Combecher

De Duitse vereniging van leraren die zich inzetten voor de verbetering van de positie van het Nederlands in Duitsland is nog maar een kleine groep. Haar pl.m. 20 leden wonen verspreid over een gebied dat niet veel kleiner is dan heel Noord-Nederland. Toch zal dit groepje in staat zijn het een en ander te bereiken, als het zijn inspanningen beter leert coördineren met die van het A.N.V. Werd er tot nog toe vooral informatief gewerkt - en dit werk zal zeker doorgaan -, langzamerhand lijkt de tijd rijp voor een aanpak van onze taak op een iets grotere schaal. Als men ervan uitgaat dat het Nederlands zijn positie binnen E.E.G.-verband moet handhaven en verbeteren, en als men weet hoe bedreigd deze numeriek kleinste taal reeds nu is, dan zal men ook niet te bang mogen zijn, enkele grootscheepse acties op touw te zetten. Laat ik meteen zo'n actie eens mogen voorstellen, waarbij het initiatief zou moeten uitgaan van het A.N.V. en waarvoor wij onze volle medewerking willen toezeggen:

1e) Voorstel: ieder jaar nodigt het A.N.V. een aantal leraren van het Duitse V.H.M.O. en M.U.L.O. uit, om vakantiekursussen voor Nederlandse taal- en kultuurkunde in het Nederlandse taalgebied te volgen. Een kleine bijdrage mag van de deelnemers gevraagd worden, maar het moet toch echt een aantrekkelijke uitnodiging blijven. Als het even kan, organiseert men de kursussen in samenwerking met een Nederlandstalige universiteit (men vergete niet, dat ook een Duitse leraar van het M.U.L.O. ten minste drie jaar aan een universiteit moet hebben gestudeerd, voor hij met zijn pedagogische vakopleiding mag beginnen).

Na ongeveer drie kursussen gevolgd te hebben wordt een deelnemer, die tussentijds ijverig aan de verbetering van zijn Nederlands en de bijbehorende kennis gewerkt heeft, toegelaten tot een soort ‘colloquium doctum’. Slaagt hij, dan ontvangt hij een getuigschrift waarin verklaard wordt dat de desbetreffende in staat wordt geacht om Nederlands als bijvak in Duitsland te onderwijzen. Het is meer dan waarschijnlijk dat de Duitse onderwijsinstanties dit getuigschrift zullen erkennen, als er o.a. de handtekening van een hoogleraar op staat. Om versplintering te voorkomen zou men om te beginnen alleen maar jongere leraren uit gebieden vragen die vroeger sterk door de Nederlanden beïnvloed werden, dus uit de streek tussen Bonn, Aken en Emmerik, uit het graafschap Bentheim, de buurt van Emden en verder uit overige plaatsen langs de grens.

Wat wint men er mee? Allereerst een kader van docenten, die reeds geschoold zijn in pedagogiek, didaktiek en methodiek. Wie ons Duitsers enigszins kent, weet dat wij dolgraag iets aan anderen leren, een eigenschap (of, soms, een onhebbelijkheid) die wij hoogstwaarschijnlijk o.a. aan de Lutherse nadruk op ‘de leer’ te danken hebben. Een aanzienlijke groep van Duitse docenten met de onderwijsbevoegdheid voor Nederlands in een bepaald gebied betekent dus meteen het bezit van een kader van ontwikkelde en zeer toegewijde mensen, die hun verworven kennis en inzicht met veel energie en overtuigingskracht zullen trachten door te geven. Omdat deze mensen iedere dag voor de klas staan, hebben zij daartoe ruimschoots gelegenheid. Zij zullen ook uit zich zelf proberen om overal kursussen Nederlands aan de plaatselijke volkshogescholen in te richten. Doordat de vakantiekursussen aangeboden worden door Noord en Zuid samen, ontvangen de deelnemers meteen ook het juiste beeld van de gehele Nederlandse taalgemeenschap.

Onze vereniging zal meehelpen door de juiste deelnemers uit te zoeken en hun adressen op te sporen. Wij zouden ook als hulpdocenten tijdens de kursussen kunnen optreden, want wij kennen - wellicht beter dan wie ook - de fonetische moeilijkheden die een Duitser t.o.v. het Nederlands heeft te overwinnen, en verder weten wij uit eigen ervaring welke waandenkbeelden over de Nederlanden en hun taal bij een Duitser aanwezig plegen te zijn. Voorts kunnen wij de geslaagde kursisten bij het werk van onze vereniging betrekken en voor hun aanvullende scholing zorg dragen.

Een voorlopige beperking tot de grensgebieden met sterke historische kultuurinvloeden uit de Nederlanden

[p. 25]

waarborgt voor de kursisten overal de nodige aanknoping. Zij kunnen hun leerlingen, en op den duur de hele bevolking, trots maken op hun Nederlands verleden en zodoende deze gebieden in hun middelaarsfunctie helpen herstellen.

2e) Iets wat wij meteen kunnen doen: bij deze verzoeken wij alle Nederlandstaligen van langs de grens, die door hun ontwikkeling en door hun kennis van het Duits zich in staat achten Nederlands aan Duitsers te kunnen leren, hun adres aan ons te willen doorgeven. Wij zullen dan trachten, een geschikte taak voor hen te vinden aan de overkant van de grens. Het bezit van een eigen vervoermiddel zal wel overal noodzakelijk zijn waar geen openbaar vervoer - zoals bij Aken - steeds ter beschikking staat. Meestal gaat het om niet meer dan twee lesuren per week. Herhaaldelijk weten wij, als wij er door Duitse instanties naar gevraagd worden, geen docenten te noemen. Misschien kunnen, door bemiddeling van het A.N.V., de kranten van de Nederlandse grensstreken deze oproep overnemen. Adressen en verdere gegevens graag aan: Studienrat Hans Combecher, Arnoldus Janssenstraat 31, Steijl a.d. Maas (L.) Nederland.

3e) Kan het A.N.V. de Noord- en Zuidnederlandse uitgeversverenigingen benaderen en hun vragen hun boeken ook in de Duitse grensstrook door de plaatselijke boekhandel te laten aanbieden? Nederlandse boeken - die men tot nog toe daar nergens ziet - moeten natuurlijk samen met de beste leer- en woordenboeken geëtaleerd worden.

4e) Zou er achter te komen zijn, welke Nederlandstalige gemeenten en steden een permanente verbinding met Duitse steden onderhouden? Zo ja, wil men de Nederlandstalige gemeenten dan eens verzoeken, hun Duitse partners naar de stand van het Nederlandse onderwijs in hun gemeente te vragen? Als de vraag bij ieder kontakt herhaald wordt, zal dat zeker baten; er is immers een konkreet nut met het leren van het Nederlands verbonden, omdat geregeld uitwisseling tussen de partners plaats heeft.

5e) Bestaan er reeds plannen, om regelmatig Nederlandse taallessen voor Duitsers via de omroep uit te zenden? Behalve door taallessen zouden Nederlandstalige radiostations ook door uitzendingen in de Duitse taal de grensgebieden op hun vroegere verbondenheid met de Nederlandse kultuur kunnen wijzen. Wij zijn van mening dat er met inzet van alle middelen naar gestreefd moet worden, de Duitse grensstrook haar eervolle taak van middelaar tussen de Duitse en Nederlandse kulturen te doen beseffen.

6e) Wanneer begint men ermee in Duitse steden van de grensstrook Nederlandse kultuurcentra op te bouwen, liefst in verbinding met de leerstoel voor Nederlands van de plaatselijke universiteit? (Dus in Keulen en Münster, later ook aan de nieuwe universiteit te Bochum). Is het overigens bekend dat de Technische Hogeschool te Aken nog niet eens een Nederlands lectoraat rijk is? En er studeren ieder jaar pl.m. 150 Nederlanders! Ligt hier misschien een taak voor een Vlaming, die in Aken belangstelling voor de verbinding met Zuid-Nederland wekt?

7e) Hier nog een advies: wij raden de Nederlandse kultuurpropaganda in Duitsland ten zeerste aan, eens enkele grote dichters van Noord en Zuid duidelijk op de voorgrond te plaatsen. Telkens weer hoor ik van mijn landgenoten dat zij niet aan het bestaan van een Nederlandse literatuur kunnen geloven, omdat zij van geen enkele dichter ook maar de naam kennen. Misschien wordt er eens een boekje aangeboden, waarin de beste Duitse vertalingen van grote Nederlandse verskunst naast de oorspronkelijke tekst zijn opgenomen. Er moet toch munt te slaan zijn uit het feit dat zulke eminente dichters als Rilke en George op een meesterlijke manier uit het Nederlands vertaald hebben. Ook wil ik in dit verband wijzen op de nuttige rol, die de gedichten van Marsman kunnen spelen. Door zijn verwantschap met het Duitse expressionisme vindt zijn werk makkelijk ingang bij het Duitse publiek. Ik heb deze ervaring herhaaldelijk opgedaan bij mijn toespraken.

8e) Onze vereniging zal, op haar beurt, proberen in de loop van het volgende jaar aan de onderwijsinstellingen van de Duitse grensstrook een lijst van boeken te sturen, die de grondslag van een Nederlandse schoolbibliotheek kunnen vormen. Wij denken vooral aan leer- en woordenboeken, een grammofoonplaat voor de juiste uitspraak en enkele pocketuitgaven van Nederlandse meesterwerken. De hele lijst moet voor pl.m. 30 DM. aan te schaffen zijn.

9e) Zou men de Noord- en Zuidnederlandse televisie er toe kunnen overhalen, af en toe eens een soort taalwedstrijd op het scherm te brengen, waarin buitenlanders optreden, die het Nederlands als vreemde taal hebben geleerd? Dit zal ongetwijfeld stimulerend werken en bovendien de aandacht van het Nederlandstalige publiek op de noodzaak en het reëel bereikbare sukses van kulturele uitstraling vestigen.

Tenslotte nog dit: als de Noord-Nederlanders ootmoedig genoeg zijn, om zich, een enkele keer, door een Duitser van advies te laten dienen, zou ik hun willen aanraden erop te letten, dat de - allerbegrijpelijkste - animositeit tegen een minder soort geslaagde exemplaren van mijn volk niet automatisch op de volgende generaties wordt overgebracht. Wij beginnen namelijk te merken, dat er verzet groeiende is bij jonge Duitsers tegen een taal, wier sprekers schijnbaar principieel (en zonder veel onderscheid) anti-Duitse gevoelens plegen te koesteren.