Neerlandia. Jaargang 67

[p. 147]

Publikaties

Boekbesprekingen

Luc. Delafortrie: Joris van Severen en de Nederlanden. Een levensbeeld. Zulte, Oranjeuitgaven, 1963. 8^o. 272 blz. + 12 blz. foto's. Ingen. Bfr. 125; geb. Bfr. 165.

Joris van Severen, leider van het Verdinaso, de enige autoritaire beweging in de vooroorlogse Nederlanden met een werkelijk eigen stijl, was - het kon moeilijk anders - een sterk omstreden persoonlijkheid. Opmerkelijk is, dat hij nog steeds de geesten weet te boeien. Enkele jaren geleden beschreef J. van Berckel het tragische levenseinde van Van Severen, Arthur de Bruyne publiceerde in 1961 een uitvoerige biografie (evenals het hier besproken werk uitgegeven door de Oranjeuitgaven te Zulte; door mij gerecenseerd in ‘Neerlandia’ van sept. 1961), Hugo Claus en Piet van Aken werden door de persoon van de Dinasoleider geïnspireerd tot het schrijven van een roman. Van Akens ‘De verraders’ is een indringende psychologische schets, geschreven door iemand, die als socialist toch weinig affiniteit met het Verdinaso kon velen. Van Aken geeft in zijn hoofdfiguur De Boodt een overtuigend portret van Van Severen.

Het Verdinaso was uitsluitend de schepping van Van Severen. Hij kon er de vorm aan geven die hij wilde. En die vorm veranderde nogal eens van 1931 tot 1940. Van fervent anti-Belgisch en Diets evolueerde het tot een Beneluxconceptie avant la lettre, waarvan een Belgisch patriottisme in feite het hoofdbestanddeel vormde. Het tekent de greep, die Van Severen op het gros van zijn volgelingen had, dat zij hem in heel die evolutie gevolgd zijn. Kenmerkend ook was de ontwikkeling van het Verdinaso als autoritaire beweging. Het was als zodanig een uiting van de ‘revolutie van rechts’ in de jaren dertig. Maar terwijl andere autoritaire bewegingen in de loop van hun bestaan steeds meer de zuigkracht van het Duitse nationaal-socialisme en het Italiaanse fascisme ondergingen, distancieerde het Verdinaso zich daarvan meer en meer. Was b.v. de Nederlandse NSB aanvankelijk niet anti-semitisch, met het naderen van de oorlog werd ze steeds verder in anti-semitische richting gedreven. Bij het Verdinaso zien we het omgekeerde: Aanvankelijk in zijn publieke uitingen haast rabiaat antisemitisch, was dit antisemitisme op het einde van de jaren dertig volkomen naar de achtergrond verdwenen, zoals het aanvankelijke ‘hoera-fascisme’ van het Verdinaso plaats maakte voor een eigen stijl, zeer gedisciplineerd weliswaar, maar met steeds minder vertoon van hemden, laarzen en ronkend proza. Een verdere toenadering tot het democratische bestel zou zeker niet uitgesloten zijn geweest.

Het boek van Delafortrie, oud-medewerker van Van Severen, thans als journalist werkzaam bij ‘De Standaard’, is vooral belangrijk, waar het deze evolutie - op overtuigende wijze - schetst, al is hij m.i. geneigd de invloed, die Van Severen uitoefende in toonaangevende Belgische politieke kringen, en de nawerking van zijn ideeën bij de tot standkoming van Benelux te overschatten. Hoe opmerkelijk ook, het Verdinaso is per slot van rekening nooit meer geweest dan een randverschijnsel in de Belgische politiek, een episode zonder grote nawerking - ook niet in negatieve zin, want wat er in de Vlaamse Beweging nog aanwezig is aan onverteerde resten van vooroorlogse autoritaire Vlaams-nationalistische stromingen gaat nauwelijks op het Verdinaso terug. Alleen de figuur van Van Severen kan ons, als historisch fenomeen, nog boeien.

Het beeld dat Delafortrie van Van Severen schetst verschilt niet zo veel van dat wat uit De Bruyne's biografie oprijst. Het is persoonlijker, omdat de schrijver tevens rekenschap aflegt van wat Van Severen voor hem betekend heeft, en wat voor blijvende waarde er in diens ideeën en in zijn voorbeeld schuilt. Daarom is het slot van het boek gewijd aan de huidige problematiek van de integratie der Nederlanden. Het streven van culturele integratie, zoals dat belichaamd is in de bekende nota van de gemengde commissie ter uitvoering van het Ned.-Belg. cultureel accoord, ziet de schrijver als de juiste methode. Voor Delafortrie is er een natuurlijke lijn van Van Severens visie naar het huidige integratiestreven. Voor hem persoonlijk zal dit wel zo zijn. Objectief bekeken is er echter van een dergelijk verband geen sprake.

De uitgave van het boek is goed verzorgd.

W.

Frans van Cauwelaert. Een levensbeeld gevestigd op persoonlijke getuigenissen en eigen werk. Keuze samengesteld, ingeleid en biografisch verantwoord door Dr. Rob. Roemans en Dr. Hilda van Assche. Hasselt, Heideland, 1963. 8^o. 188 blz. + 20 blz. foto's. Bfr. 25 of f 1.80. (Vlaamse Pockets, 85).

Het bekende bibliografenduo Roemans en mej. van Assche stelde enige jaren geleden een bloemlezing samen van geschriften en redevoeringen van Camille Huysmans (Vlaamse Pockets, 36). Op dezelfde wijze zijn ze te werk gegaan om een beeld van Frans van Cauwelaert te schetsen, die immers een politieke loopbaan heeft gekend, haast parallel aan die van Huysmans (burgemeester van Antwerpen. minister, kamervoorzitter), ook al behoorden ze tot twee verschillende politieke partijen.

De bundel begint met een memoriam van de hand van Huysmans. Het boekje geeft een levendig beeld van de persoon, die Van Cauwelaert was en van wat hij nagestreefd heeft. Hoewel niemand zal ontkennen, dat hij een staatsman van formaat is geweest, bestaat er in Vlaamsgezinde kring, ook na zijn dood, groot verschil van mening over zijn optreden als voorman van de katholieke Vlaamsgezinden. Velen (laatstelijk nog Mr. H. Borginon in een artikel in ‘De Maand’) verwijten hem, dat hij niet aan de hooggespannen verwachtingen voldaan heeft, die hij in zijn jongere jaren als leider van de katholiek-Vlaamse studentenbeweging en als jong parlementariër opgewekt heeft. Hoe dit ook zij, uit de hier besproken bundel blijkt in ieder geval overduidelijk, dat Vlaamse motieven altijd in zeer hoge mate bepalend zijn geweest voor Van Cauwelaerts politieke optreden. Een bloemlezing van geschriften, hoe instructief ze ook is, geeft natuurlijk maar een eenzijdig beeld van een persoon. Het is te hopen, dat een historicus zich binnenkort geroepen zal voelen om een doorwrochte biografie van Van Cauwelaert te schrijven.

W.

Zeven gewesten in expansie. Uitgave van BRES (Benelux Regionale Economische Samenwerking; secretariaat BRES: Economische Raad voor Vlaanderen, Shell Building 333, Brussel), 1963. 8^o. 20 blz., met uitslaande kaart van het Beneluxmiddengebied.

De BRES-groep, waarin de Economisch-Technologische Instituten van de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Nederlands-Limburg en de Economische Raden van de provincies Oost- en West-Vlaanderen, Antwerpen en Belgisch-Limburg samenwerken, heeft een brochure uitgegeven, die een overzicht geeft van de ontwikkeling en het economisch potentieel van het Benelux-middengebied. In de eerste brochure, door BRES uitgegeven, ‘Zeven gewesten rond een verdwijnende grens’. (Mr. W. Melis schreef naar aanleiding hiervan een uitvoerige beschouwing in ‘Neerlandia’ van juni '62), werd er de nadruk opgelegd, dat het wegnemen van de belemmering die de landsgrens in economisch opzicht nog steeds vormt, belangrijk is voor een verdere industriële expansie van de grensgebieden. In korte, overzichtelijke, hoofdstukjes worden in de 2e brochure behandeld: de toename van de bevolking in het verleden, de groei van de beroepsbevolking in de toekomst, de arbeidsreserve, het technisch onderwijs, de industriële structuur, infrastructuur en industrieterreinen, overheidsmaatregelen in Neder-

[p. 148]

land en België, de centra van industriële expansie. Een duidelijke kaart geeft een overzicht van de spoorverbindingen en autowegen. Deze zeer instructieve brochure kan besteld worden bij het secretariaat van de BRES (zie hierboven) en bij de betrokken regionaal-economische instituten.

W.

Dr. W. van der Mast: Praktijk en patroon van recente Nederlandse groepsmigraties. Academisch proefschrift. P. Noordhoff n.v. Groningen, 1963, 564 blz. Prijs f 37,50.

Een gedocumenteerd, aantrekkelijk geschreven, met talrijke tekeningen en fraaie foto's verlucht proefschrift, door drs. W. van der Mast op 12 juli jl. verdedigd ter verkrijging van de graad van doctor in de Economische wetenschappen aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Promotor was Prof. Dr. G. Kuiper Hzn.

Het onderzoek van dr. Van der Mast had als uitgangspunt de door hem geschetste situatie van de migratie, waarbij hij duidt op:

1.	de vraag hoe een immer toenemende bevolking in bepaalde landen mag blijven rekenen op een daarmee evenredig stijgende werkgelegenheid en de daarbij soulaas brengende emigratie;
2.	de noodzaak in de jongere immigratielanden een actief immagratiebeleid te voeren, wil men zich politiek en economisch handhaven; daarbij stelt hij de immigratieplicht in rijke gebieden tegenover hen, die in moeilijke omstandigheden verkeren;
3.	de omstandigheid dat in het huidige bestel de bij emigratie en immigratie belanghebbende staten - en niet de betrokken immigrant - zich bezighouden met de mogelijkheden voor migratie, de voorwaarden waaronder kan worden gemigreerd en de financiering van de migratie;
4.	de dalende emigratie tengevolge van de steeds toenemende economische welvaart.

Uit deze zeer belangwekkende studie noemen wij enkele hoofdstukken: doeleinden van migratie, emigratie-bereidheid, vormen van migratie, problematiek van de integratie. Hierop volgt een beschrijving - en een zeer nauwkeurige beschrijving - van de recente Nederlandse groepsmigraties: Australië, Brazilië met de voor het A.N.V. zo bekende groepen te Carambeí en Castrolanda, Argentinië met Tres Arroyos en de kolonies van Nederlandse boeren in Frankrijk.

In Deel III geeft dr. van der Mast zijn conclusies over de praktijk van de groepsmigratie en beleidsvragen, alsmede een suggestie voor een gewijzigde vorm van groepsmigreren, welke interlinked migratie wordt genoemd (hoofdstuk 25).

Onder interlinked migratie verstaat dr. Van der Mast: een interactie tussen migranten en de ontvangende bevolking, het geven van gelijke vestigingskansen binnen het territoir van de groep aan de autochtonen, die in het groepsondernemen waren te bedenken, waardoor integratie aanmerkelijk zal worden bevorderd.

Gebrek aan plaatsruimte weerhoudt ons meer aandacht aan dit proefschrift te schenken, hoe belangrijk deze studie ook is, vooral waar het gaat om gebieden, waarmede het Verbond reeds decennia hartelijke betrekkingen onderhoudt.

dK.