Neerlandia. Jaargang 67

Uit de tijdschriften

Ons Erfdeel, driemaandelijks kultureel tijdschrift voor het behoud van de Nederlandse kultuur op plaatsen waar deze bedreigd wordt, speciaal in Frans-Vlaanderen. Redaktieadres: Huize Oranje, Menensestraat 67 te Rekkem (W.-Vl.), België.

In nummer 4 van de 6e jaargang van dit tijdschrift trok vooral onze belangstelling het artikel van K.H. Kauls te Solingen, in de rubriek ‘De Nederlanden over de wereld’, over het Nederlands onderwijs, dat hij geeft aan de Realschule in Hilen (Rijnland).

Voorts bevelen wij van harte aan kennis te nemen van een uitvoerig artikel over de Zuidafrikaanse dichteres Elisabeth Eybers, van wie een serie gedichten werden afgedrukt en in het Frans vertaald een artikel van Jozef Kempen over ‘De Friese Beweging en de Friese taal’ en een beschouwing gewijd aan ‘De hedendaagse muziek in Vlaanderen’ van Drs. W. Dehennin.

Het eerste nummer van de 7e jaargang van Ons Erfdeel (sept. 1963) steekt typografisch in een nieuw kleed, wat de aantrekkelijkheid van het blad nog verhoogt. Ter lezing bevelen wij in het byzonder aan: ‘Vier overwegingen’ van hoofdredacteur Jozef Deleu, waarin hij de grondbeginselen, waarop O.E. steunt, nog eens uitvoerig en duidelijk toelicht en voorts een zeer informatieve beschouwing van Prof. Dr. P. Brachin, hoogleraar in de Nederlandse taal- en letterkunde aan de Sorbonne, over ‘De Nederlandse letterkunde in de Romaanse taalgebieden’. De causerie, die de Frans-Vlaming Robert Victoor op de Frans-Vlaamse cultuurdag te Breda hield onder de titel, ‘Waarom ik Nederlandse onderwijs’, geeft een aardige kijk op problemen en moeilijkheden van dit onderwijs in Frans-Vlaanderen. Wouter Paap schrijft over ‘De hedendaagse muziek in Nederland’ en Prof. Dr. W. Pee over ‘het ABN in Vlaanderen’. In de vaste reeks essays over Nederlandse, Vlaamse en Zuidafrikaanse dichters, met Franse vertalingen van enkele gedichten door André Piot, worden ditmaal Pieter Buckinx en Bert Decorte behandeld, resp. door Prof. Lissens en Raymond Herreman. Over Frans-Vlaanderen zijn er voorts nog het 17e vervolg van Luc Verbeke's historische verhandeling over ‘Taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen’, een artikel van Jozef Declercq over volksvertegenwoordiger priester Lemire en het eerste stuk in een nieuwopgezette reeks van toeristische beschrijvingen van Frans-Vlaanderen door L. en F. Pittery. Jozef Deleu probeert in het Frans aan de Fransen Diets te maken, wat de Vlaamse Beweging beoogt. Verder zijn er de gewone, zeer gevarieerde rubrieken.

Ons Erfdeel is werkelijk uitgegroeid tot een prachtig tijdschrift. De kritiek in Nederlandse en Vlaamse dagbladen en tijdschriften is dan ook een eenstemmig koor vol lof, waarbij wij ons gaarne aansluiten. Voor belangstellenden kan de abonnementsprijs (f 6, - of Bfr. 100) geen beletsel zijn.

Prof. Dr. Fl. van der Mueren: ‘Vlaamse’ of ‘Nederlandse’ muziek? Jonge Muziek, driemaandelijks tijdschrift voor vernieuwde muziekliteratuur, uitgave van de ‘Halewijnstichting’ te Antwerpen, 10e jaargang nr 1/2, maart/juni 1963, 46 blz.

In dit dubbelnummer, uitgegeven ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van ‘Jonge Muziek’ tracht Prof. Dr. Fl. van der Mueren (bij onze lezers bekend als jurylid in de muziekcommissie voor het toekennen van Visser-Neerlandiaprijzen), een antwoord te vinden op de vraag of er wezenlijk een Vlaamse muziekwereld bestaat.

Hij stelt o.a. dat we voor het ‘Vlaamszijn’ van de muziek noodgedwongen de zekerste garantie moeten zoeken in de ‘onmiddellijke afkomst’ van de componist.

Terwille van de culturele eenheid kan hij meegaan met een pleidooi gehouden door drs. W. Weyler voor de naam ‘Nederlandse muziek’ en dan zo, dat Benoit en de door hem tot nieuw leven gebrachte ‘Vlaamse muziek’ in het ruimer kader van de Nederlandse muziek wordt opgenomen of geïntegreerd, zoals dat reeds is gebeurd met het ‘volkslied’ en tevens met de Vlaamse schrijvers in de Nederlandse literatuur.

Verdere studies zullen z.i. hebben vast te stellen wat Nederland en Vlaanderen op dit gebied gemeenschappelijk bezitten en welke verschillen er zijn.

dK.

Ons Pretoriase lid Dr. Jan Ploeger is wel bijzonder actief. In vier verschillende Zuidafrikaanse tijdschriften kwamen onlangs artikelen van zijn hand voor.

Een lang artikel (bl. 8-19) van hem verscheen in het juninummer van het voortreffelijke ‘Tijdskrif vir kuns en kultuur, Lantern’, over koningin Wilhelmina. Het is verlucht met veel foto's, ook van documenten. Daaronder komt een foto voor van de brief, die de directeur van het kabinet der Koningin, de heer F.J. Vegelin, 13 september 1900 aan de minister van buitenlandse zaken te 's-Gravenhage schreef. Van Koningin Wilhelmina heeft hij daarbij, zoals in deze brief

[p. 149]

staat, machtiging ontvangen, om ‘aan de heer President der Zuid-Afrikaanse republiek een oorlogsschip aan te bieden ten behoeve van zijne reis naar Nederland’. In het zesde Bulletin van de Stigting Simon van der Stel (voor behoud van oude gebouwen), april, schrijft Dr. Ploeger over het eiland Ceilon tijdens het tijdperk van de V.O.C. en daarna.

Aan Nieuws uit Zuid-Afrika van 1 augustus droeg hij een artikel bij over de Kaapkolonie als deel van de Bataafse republiek.

En tenslotte ontvingen wij van hem een overdruk van een artikel in die Hertzog-Annale. getiteld ‘Die lotgevalle van mej. Wytske Sybrandi, 'n Nederlandse onderwyseres en verpleegster, in die Zuid-Afrikaanse republiek’ (1899-1900).

P.K.

D.M.: ‘De taalpolitieke crisis en haar verdere gevolgen’; Telemachus: ‘De spanning tussen de taalgroepen: Een sociologische toenadering’, De Maand, juni-juli 1963 (6e jrg., nr 6).

Wederom wijdt De Maand belangwekkende beschouwingen aan het nationaliteiten-vraagstuk in België. Het eerste artikel is een ontleding van de huidige politieke crisis en de achtergronden daarvan in het verleden (koningskwestie, schoolstrijd en Kongocrisis). Schrijver ziet twee mogelijke ontwikkelingen in de toekomst, a) een federalisering van de CVP als gevolg van het Vlaamse radicalisme van de Vlaamse CVP-groep, waardoor deze onttrokken zal worden aan de conservatieve invloed van de Waalse CVP'ers en tegelijk sociaal meer vooruitstrevend zal worden, wat weer de Vlaamse socialisten zal beïnvloeden, b) andermaal een scherpe scheiding tussen Vlaamse christen-democraten en Vlaamse socialisten, met een verschuiving naar rechts als gevolg.

De sociologische ontleding door Telemachus brengt enkele nieuwe gezichtspunten naar voren, vooral waar hij het verschijnsel signaleert, dat Vlaamse intellectuelen in het Brusselse niet meer verfransen en dat voor het eerst in Brussel's geschiedenis het Nederlands een onderdeel van het proces van verstedelijking vormt. Een interessant verschijnsel, maar één dat toch nog te zeer beperkt is tot een dunne intellectuele bovenlaag om een tegenwicht van betekenis in de schaal te leggen tegen de massale verfransing aan de basis. Schrijver hecht m.i. te weinig belang aan de ontplooïng van de Vlaamse machtspositie buiten Brussel, de Vlaamse agitatie, als factor voor de uitbouw van de Vlaamse stellingen in Brussel, al merkt hij terecht op, dat marsen op Brussel weinig directe uitwerking hebben voor de positie van de Vlamingen in Brussel.

W.

‘Toerisme en A.B.N.’ Nu nog, juli 1963. In Nu Nog, het orgaan van de Vereniging voor Beschaafde Omgangstaal, is een samenvatting opgenomen van de rede, uitgesproken op de openingsvergadering van de A.B.N.-week-1963 te Oostende, door Dr. N. Vanhove, wetenschappelijk medewerker van de Westvlaamse Economische Raad. De titel van die rede luidt: ‘Toerisme en A.B.N.’.

Daar er in de toeristenmaanden regelmatig contact is tussen landgenoten van beide cultuurgemeenschappen acht Dr. Vanhove het van het hoogste belang dat de Nederlandstalige Belgen hun taalgenoten in het A.B.N. te woord staan.

Tot besluit van zijn rede stelde spreker dat de stimulans tot waardering van de eigen taal en bevordering van het A.B.N. in het kader van het toerisme dient uit te gaan van de openbare besturen, de V.V.V.'s, verenigingen van hotelhouders, andere toeristische organisaties en instellingen en niet het minst van de leerlingen van hotelscholen en andere studenten, die gedurende de vakantieperiode aan de kust werkzaam zijn. Een inspanning van allen, die bij het toeristenverkeer zijn betrokken om het A.B.N. ingang te doen vinden, zal een hoger ontwikkelde volkscultuur tot gevolg hebben de vakantiegangers beïnvloeden en ook een beter financieel rendement geven.

dK.

‘Zuid-Vlaanderennummer’ Ons Heem, tweemaandelijks tijdschrift van het Verbond voor Heemkunde, jg. XVII, 4. (Prijs van dit speciale nummer Bfr. 25,-; te bestellen door storting op postrek. nr. 495981, Verbond voor Heemkunde, St. Martens-Latem).

Dit speciale nummer. gewijd aan Zuid- of Frans-Vlaanderen, opent met een belangwekkend - zij het soms wat stekelig tegenover Vlamingen uit België - relaas over verleden en heden van de taalbeweging in Frans-Vlaanderen, getiteld ‘Verweer en verzet in Zuid-Vlaanderen’, door een zich achter het pseudoniem Memor verschuilend Zuid-Vlaming. Dr. Jan Klaas handelt over ‘Vlaams bewustzijn in Zuid-Vlaamse opschriften’. ‘De stenen spreken en de muren hebben een stem. Ze verkondigen de fierheid van de Zuid-Vlaming tot het volk der Nederlanden te behoren’, aldus de Zuid-Vlaming Dr. Klaas.

J.M. Gantois schrijft over ‘werkelijkheid en namen’, waarbij hij o.m. de Nederlandse benamingen van Noord-Franse steden en streken behandelt. Dit stuk wordt gevolgd door een lijst van Zuid-Vlaamse plaatsnamen, in het Nederlands en in de verfranste vorm en een historische bijdrage van J. Noterdaeme over ‘Jakob van Maerlant en de Kasselberg’. Verder bevat dit nummer nog enkele kleinere bijdragen en een kaart van Noord-Frankrijk met Nederlandse benamingen.

De uitgave van dit speciale nummer van Ons Heem was een goed initiatief.

W.

Mgr. A. Janssen: ‘Taalwetten en gewetensplicht’, De Belleman, Orgaan van het Davidsfonds, 32e jaargang, 1963 nr. 2.

Mgr. A. Janssen, algemeen voorzitter van het Davidsfonds, professor em. van de Katholieke Universiteit te Leuven, vertegenwoordiger van het Davidsfonds in de Bestendige Commissie ter voorbereiding van de Nederlandse Congressen, komt in zijn artikel over de ‘taalwetten en gewetensplicht’ tot de volgende conclusies:

Iedere staatsburger, die zich aan de plicht van gehoorzaamheid aan de door het wettige gezag uitgevaardigde wetten - dus ook de taalwetten - onttrekt, bedrijft een zedelijk slechte daad.

Het is nodig dat de jeugd wordt opgeleid en gevormd in de taal van de volksgemeenschap waarvan het kind deel uitmaakt, opdat de jonge mens niet van zijn volk vervreemdt.

De wetten op het gebruik der talen in gerechtszaken, leger en bestuurszaken dienen een waarborg te geven dat een burger niet geoordeeld en gevonnist wordt in een taal, die hij niet verstaat, in het leger onderricht en bevelen ontvangt in een vreemde taal, bij contacten met de openbare besturen niet te woord kan worden gestaan door de beambten, die zijn taal spreken.

De staat heeft de plicht de nationale goederen te beschermen, te bewaren en te bevorderen. Hij moet de nodige waarborgen scheppen, opdat de volksgemeenschap, die in zijn schoot leeft, zich behoorlijk kan ontplooien op stoffelijk, geestelijk en cultureel gebied.

Die ontplooiing wordt in de huidige toestanden gehinderd door het bestaan van een sociale taalgrens, die een kloof vormt tussen de verschillende lagen der bevolking, door de economische en morele overheersing van een met superioriteitscomplex behepte volksvreemde groep en haar aanspraak op een gepriviligeerde machtspositie.

De in de administratie en het bedrijfs-leven heersende toestanden op taalgebied zijn een van de grootste oorzaken van de achteruitstelling van vele Vlamingen. Bij het invoeren van de taalwetgeving is de wetgever helemaal in zijn recht en kwijt hij zich van een essentieelste zending.

Indien vooraanstaande en vooral officieel aangestelde personen weigeren te gehoorzamen aan een wet, omdat deze hun niet aanstaat, bestaat er groot gevaar dat aan de eerbied voor de wet in het algemeen bij de massa van het volk afbreuk wordt gedaan.

Tenslotte stelt Mgr. Janssen de vraag of het bij de grondwetsherziening niet wenselijk zou zijn dat aandacht wordt geschonken, ja, dat wordt uitgegaan, van het bestaan van verscheiden volksgemeenschappen?

dK.