Neerlandia. Jaargang 67

[p. 26]

Het verschijnsel, dat Noord-Nederlanders en Vlamingen bij elke mogelijke gelegenheid de onderlinge verschillen en elkaars hebbelijkheden breed uitmeten, is niet onbekend. Van Haegendoren heeft eens opgemerkt, dat dit het beste bewijs is voor hun verbondenheid: Een vrouw roept immers ook niet tot een vreemde man, dat zijn das scheef zit? Het staat wel vast, dat we ten opzichte van elkaar bijzonder kritisch zijn. Hieronder willen we, zonder commentaar - dat laten we liever aan de lezer over - een aantal citaten weergeven, die in hun strekking nogal tegen elkaar indruisen. Ze zijn ontleend aan een beschouwing van Marcel van de Velde ‘Gedachten van een thuisgekeerde Vlaming’, in het Nieuw Vlaams Tijdschrift (15e jg. 2e reeks), en aan een interview met Prof. Dr. E.J. Leemans, verschenen in het dagblad ‘De Tijd’ van 12 januari 1963.

Van de Velde is een Vlaming, die 40 jaar in Nederland gewoond heeft en enkele jaren geleden naar Vlaanderen teruggekeerd is. Prof. Leemans, 35 jaar oud, is een Vlaming, die een paar jaar geleden tot hoogleraar in de sociologie werd benoemd aan de katholieke universiteit te Nijmegen. Het zijn dus weliswaar uitlatingen van twee Vlamingen, maar het is toch niet te veel gezegd dat Van de Velde vanuit een Noord-Nederlands perspectief de zaken beschouwt.

Liefste
Je das zit scheef

Van de Velde: ‘...Het leven in België maakt op de thuisgekeerde een chaotische indruk, zeker vergeleken met het leven in Nederland... De ondervinding heeft mij geleerd, dat de Nederlandse Staat een ordelijke staat is. Zij is werkelijk democratisch, tot in de vorstelijke familie toe. België voelt niet democratisch aan. Vlaanderen is nog sterk beheerst door een onbehaaglijkaandoend standsgevoel. ...Op de thuiskeerder maakt de belgische samenleving een integraal-materialistische indruk. In Nederland heb ik nimmer een materialistische indruk van de bevolking gekregen. Eerder het tegenovergestelde... Ondanks de mercantiele eigenschappen van veel Nederlanders (de Hollanders in het bijzonder) krijgt men nimmer die grof-materialistische indruk, die de Vlaamse gemiddelde mens zo sterk eigen blijkt te zijn. De Nederlandse mens is verstandelijk bepaald. De Vlaamse mens emotioneel. In België valt het denken zwaar. De atmosfeer werkt tegen. De roomsheid enerzijds, het materialisme anderzijds, het eeuwige geharrewar tussen de Vlamingen onderling, de traditioneelgeworden ruggegraatloosheid van de overgrote meerderheid der Vlaamse bevolking... zijn factoren die Vlaams-België ontsieren...

Na vier jaar verblijf in België zeg ik: de roomsheid kweekt slaafse gehoorzaamheid, unfaire mensen. Vlaanderen ontbeert protestantisme. Wanneer een volksmassa door de school van het protestantisme gegaan is, ook al heeft ze dat protestantisme later losgelaten, dan nog blijkt, dat deze massa voor altijd gewetensvol is gemaakt. Het rooms-katholicisme, dat heus zeer bepaalde verdiensten heeft, is pedagogisch foutief voor de Zuidnederlandse mens gebleken... De katholieke emancipatie in het Noorden heeft geleid tot een volkomen gelijkberechtigdheid van de rooms-katholieke Nederlander... Socialisme en katholicisme verstaan in Nederland de kunst van samenwerken, dank zij de protestantse eigenschappen, uit de voorbije eeuwen geërfd, want de Nederlandse katholiek heeft zijn tol betaald aan het calvinisme, zowel als aan iedere Nederlandse geestesstroming...’

Leemans wil eigenlijk geen vergelijkingen trekken en hij zegt in feite evenveel kritiek op België als op Nederland te hebben. Van het laatste blijkt in het zeer uitvoerige interview ook zijdelings wel een en ander, maar het accent ligt volkomen op zijn ontevredenheid met het Noorden. Maar, laten wij hem aan het woord: Z.i. zijn er markante verschillen tussen de Nederlandse en de Belgische mentaliteit: ‘Te veel om vooralsnog in Groot-Nederland te kunnen geloven. België is veel meer op het zuiden georiënteerd. In het gewoonste en het geringste zit al een verschil. Voor mijn gevoel is de omgang in Nederland voor een deel gemechaniseerd. Ik heb moeten leren wat ik moest zeggen als er iemand op visite kwam - visite dat is al zo iets - met een bosje bloemen. O wat enig! moet je roepen, met stemverheffing. Bij ons lach je maar eens. Je doet gewoon, je ontvangt in je hemdsmouwen en je pantoffels... Jullie vinden over het algemeen dat jullie het verrekte goed doen. Als ik hier met de vakbeweging ga praten, vinden ze dat ze minstens 25 jaar vooruit zijn op de Belgische en Franse vakbeweging... Zo'n mars van 100.000 Vlamingen naar Brussel, vinden jullie waanzin. Vanuit jullie geheiligde standpunt heb je gelijk: het is verspilling van energie, van geld, het schept chaotische toestanden. Maar dat vinden wij niet zo belangrijk als de inzet. Voor ons is die mars een logische gevolgtrekking vanuit ons geloof in de idee. Maar jullie geloven niet, jullie marchanderen altijd, daarom zal Nederland ook nooit een heilige voortbrengen, tenzij een on-Nederlandse... Wij Belgen vinden Nederlanders warhoofden. Nederlanders kunnen niet systematisch denken. Ze denken empirisch. Een Nederlander denkt van beneden naar boven en als hij onderweg toevallig een idee kan construeren, is dat meegenomen. Zuiderlingen denken van boven naar beneden, dat is ook niet goed, dat zie je wel aan de vierde Franse republiek...

...De arbeidsvrede in Nederland is slechts schijn. Staking hè, dat vinden jullie een onfatsoenlijk woord. Men heeft hier de normen zo gesteld alsof staking iets immoreels zou zijn. Jullie kruideniers zijn altijd op het economische bedacht... Maar ik zeg: jullie kunnen niet meer dan dat, alleen maar rekenen... Jullie economie is een godheid. Het na-oorlogse sociale welzijn in Nederland is uitsluitend door de economie bepaald...

Het totale rechtsbewustzijn van de mensen is hier zwaar in de verdrukking gekomen. Je zult eens zien wat er straks allemaal naar boven komt borrelen aan onderdrukte verlangens... de Nederlandse neiging tot paternalisme is voor een goed deel de oorzaak van het verdrongen rechtsbewustzijn...’

De dassen zitten toch wel erg scheef.

Reacties op het bovenstaande worden door de redactie van ‘Neerlandia’ gaarne ingewacht.