Neerlandia. Jaargang 64

De Nederlandse immigrant in Australië
(Van onze medewerker, Jan D. Rempt, journalist te Sydney)

Geslaagde immigranten

In de afgelopen maanden heb ik tal van Nederlandse immigranten bezocht, die hier al een jaar of tien, althans minstens vijf jaar, woonachtig zijn. Het viel me op, welk een groot verschil er bestaat in levensomstandigheden, waarin zij thans verkeren en hoe die waren ten tijde van hun aankomst. Al deze ‘nieuwkomers’ zijn volledig ingeburgerd. De één heeft wat meer materieel bezit dan de ander en de omstandigheden, waarin zij - elk geval op zichzelf bezien - verkeren, mogen verschillend zijn, er was niet één gezin, waar reden tot klagen bestond, noch wat de materiële zijde, noch wat hun sociaal leven betrof.

Zij heten ‘geslaagde immigranten’ en met wie hunner ik ook sprak, zij allen, zowel de man als de vrouw, vertelden (zonder dat ik er naar vroeg), dat zij ‘in Holland nooit in dezelfde periode, waarin zij in Australië woonden, zouden hebben bereikt wat zij thans hebben’.

En waaruit bestaat dat ‘succes’ dan wel? In de eerste plaats een huis, dat in alle opzichten groter, ruimer, lichter, gezelliger en mooier is dan wat zij in Nederland hadden of konden hebben. Hier in Australië wonen zij niet, zoals in Nederland, op etages, met misschien een balkonnetje van een bij twee meter; hebben geen buren beneden of boven zich; zitten niet beklemd tussen andere huizen, maar hebben een stuk grond van gemiddeld 50 bij 160 voet, en deze grond strekt zich om het gehele huis heen uit; het huis zelf beslaat een oppervlakte van 10 tot 13 ‘square’ (ong. vierk. meter). Veelal is er een garage bij.

Geen woningnood

De woningproblemen, die vele landgenoten hadden in Nederland en welke, vooral bij de jongeren onder hen, niet spoedig hadden kunnen worden opgelost, zijn in Australië niet zo groot of onoverkomelijk gebleken als zij gedacht of gevreesd hadden. Integendeel, als er een woningprobleem in Holland was, dan werd het voor de betrokkene in Australië opgelost. In de eerste jaren van hun verblijf hebben deze immigranten zich moeten behelpen, eerst in een kamp, daarna in een schuur, of een garage, in één enkele kamer of met samenwoning in een meestal niet al te modern of al te schoon huis, maar na een jaar of vijf, en in elk geval binnen tien jaar, konden zij zich de trotse eigenaars noemen van een geheel nieuw, modern huis.

Velen - en zeker degenen, die hier al langer dan een jaar of vijf zijn - hebben een auto, de één omdat hij een vervoermiddel nodig had voor zijn werk, nog vóór dat een huis werd gekocht, de ander pas nàdat het huis er was en de financiële omstandigheden verbeterden. (De mogelijkheid om een huis te huren, bestaat in Australië vrijwel niet, met uitzondering van - in de laatste paar jaar - West-Australië). Vrijwel alle immigrantengezinnen, die ik in de laatste tijd bezocht, hebben een TV-toestel.

Moet men nu op grond van dit materiëel bezit verklaren, dat ‘dus’ hun emigratie is geslaagd?

Ja en neen.

Ja, omdat het gezinsleven pas dan tot z'n recht kan komen, wanneer men de beschikking heeft over een huis en de nodige inrichting (hetgeen in Australië ook inhoudt: een ijskast, fornuis, veelal een wasmachine, radio en TV).

Aanpassing noodzakelijk

Neen, omdat naast het materiële bezit het sociale leven óók een rol speelt en zij niet altijd in dit opzicht voor honderd procent tevreden zijn.

Merkwaardig is echter, dat zij, die hier zo'n tien jaar wonen, ook dáárin bevrediging hebben gevonden, m.a.w. zij hebben zich ‘aangepast’ of ‘geassimileerd’. Als ik afzie van het geestelijk leven in de kerkgemeenschap, waartoe men behoort, dan is het sociale leven in Australië een belangrijke factor in de beoordeling van het feit of een immigrant ‘geslaagd’ kan worden genoemd, d.w.z. voelt hij zich deel van de gemeenschap, waarin hij leeft, ja of neen?

Reeds bij de ‘geslaagde immigrant’, die hier langer dan vijf jaar is, heeft zich gedurende die periode een verandering voorgedaan in zijn waardering voor het Australische sociale leven. In de eerste jaren miste hij het ‘aanloopje bij de

[p. 61]

buren’, zoals hij dat in Nederland gewend was. De Australiër is, door de bank genomen, niet gesteld op zo'n ‘aanloopje’, en de Hollanders wonen niet altijd om het hoekje van de deur (want in Australië is alles even groot en even ver als dat het in Nederland klein en dichtbij is). Moeder-de-vrouw miste vooral het ‘kopje koffie’ bij de buurvrouw. Ook de in Nederland zo gewaardeerde zondagmiddagwandeling is er in Australië niet. Nu ja, men kan gaan wandelen, maar een ‘blokje om’ behoort hier niet tot de gewoonten vanwege de verre afstanden, tenzij men het wandelen omzet in ‘bush walking’, een geliefkoosde bezigheid van de Australiër, doch die een hele dag in beslag neemt.

Andere levenswijze

Dan is er in de zomer het gemis van de ‘zomertijd’, waardoor de avonden - op zichzelf valt de duisternis toch al snel - langer zijn, d.w.z. het is vroeger donker; en men gaat ook vroeger naar bed dan in Nederland, want men moet vroeger uit de veren: vooral in de buitenwijken en dorpen ziet men 's avonds na 9 uur zelden nog licht in de huizen branden. Men gaat meestal omstreeks negen uur naar bed en waar dit niet het geval is, ziet men evenmin licht branden, want de ramen zijn - door blinden en rolgordijnen gesloten, ook overdag (om het scherpe licht van de zon buiten te houden). Voor vele immigranten zag Australië er in de eerste maanden van hun verblijf in hun nieuwe vaderland uit als een ‘land met huizen zonder bewoners’; in Australië zit men niet in de kamer vóór aan straat om te kijken wie er langs gaat. In de oudere Australische huizen is de kamer aan de straatzijde de slaapkamer; men woont achter. In de nieuwe huizen is dikwijls ook de woonkamer aan de straatzijde (en de slaapkamer ernaast), maar de blinden zijn in beide kamers gesloten, zowel 's nachts als overdag.

Door de lange afstanden, die men moet reizen van en naar het werk, blijft er weinig of geen tijd over om op een weekdag na thuiskomst nog iets buitenshuis te doen, waarvoor men daglicht nodig heeft. De pas aangekomen immigrant mist de lange zomeravonden in Nederland, maar er staat tegenover, dat de wintermaanden bij lange na niet die donkere dagen met zich brengen als in het oude vaderland. Dat Kerstmis valt in een periode, waarin de temperatuur meer om en nabij 100 graden F ligt, hoger dan hem wel lief is, valt hem ‘koud’ (!) op het lijf, maar na een paar jaar is hij ook daaraan gewend en verliezen de oudvaderlandse liederen, waarin van koude en vorst, van sneeuw en warm haardvuur wordt gezongen, hun betekenis - al blijft de herinnering eraan bewaard.

Australië is, om met De Genestets woorden te spreken, GEEN ‘land van mest en mist, van viezen, kouden regen’, GEEN ‘doorsijperd stukske grond, vol killen dauw en damp’; het is ook zeer beslist NIET ‘vol jicht en parapluies, vol kiespijn en vol kramp’. Het is veel eerder Isaäc da Costa's ‘vaderland, waar de zon ontwaakt’. De Genestets boutade is, wat Nederland betreft, verouderd, wanneer hij zucht dat het aan de zee ontwoekerd land ondoorwaadbare wegen’ heeft en ‘vol vuns, onpeilbaar slijk’ is. Zijn ontboezeming past veel beter op Australië, want ontelbaar zijn de ongeplaveide, ruwe zandwegen, vanwaar in de zomerse wind het stof hoog opwaait en die in de regentijd tot ware modderpoelen worden en dikwijls onbegaanbaar zijn. Ook daaraan moet de Nederlandse immigrant, ondanks zijn historisch verleden, wennen als een stuk ervaring in een pioniersland. Van hem wordt trouwens verwacht, dat hij - met de honderdduizenden andere immigranten - zijn schouders zet onder de ontplooiïng en ontwikkeling van Australië. Zonder de ‘nieuwe burgers’ zou Australië er niet aan kunnen denken het wegennet binnen redelijke tijd op peil te brengen.

Met het mildere klimaat gaat de immigrant zich langzamerhand ook aanpassen aan de gemakkelijke kleding, waarmee de Australiër het voorbeeld geeft. Met de grotere uitgestrektheden komen ook lossere opvattingen inzake wat-mag-en-niet-mag, wat-hoort-en-niet-hoort. Wie in Nederland gewend was - en wie was dat niet? - op zondag z'n beste pak aan te trekken (binnenshuis en buitenshuis), die doet hier spoedig het tegenovergestelde (behalve wanneer hij ter kerke gaat). Het oudste goed is het best geschikt, zowel op zaterdag als zondag, want ‘rond het huis’ vallen heel wat karweitjes te doen (en ìn huis niet minder). Wie er tijd voor heeft om er op uit te trekken, wil zo weinig mogelijk ballast hebben en niet gehinderd worden in z'n bewegingen door mooie kleren. Het zondagse pak is nu eenmaal niet geschikt om er mee aan het strand te liggen (de zomer duurt hier van drie tot vijf maanden) of in het bos (vrijwel het hele jaar door als recreatiegebied gebruikt) te wandelen, van de pick-nick te genieten, of vlees of sausijsjes te braden op de barbeque (open vuur in het veld).

Geen keurslijf van vormelijkheden

Pick-nicken en barbequ-ën zijn Australische gewoonten, die Nederlandse immigranten eerst met een vreemd oog bekijken, maar spoedig navolgen, want veel meer dan in Nederland wordt hier van de natuur genoten. De Australiër is een ‘buitenmens’, dank zij het klimaat; de Nederlander is een ‘binnenmens’. Om zich ‘aan te passen’, moet hij zich geheel omschakelen. Dit geldt ook voor maatschappelijke opvattingen: de Australiër wil niet gehinderd worden door conventies uit het oude Europa. Het afnemen van de hoed bij wijze van groet (behalve tegenover dames), beschouwt hij als een overdreven en serviele geste. Klasse-verschillen (zo ze er al zijn) erkent hij niet. In een land, waar een geschoold vakman een zelfde materiële positie kan bezitten als een leraar of professor en waar mooie huizen en prachtige auto's zeker niet tot de voorrechten van een bepaalde klasse behoren, is geen plaats voor gewichtigdoenerij op grond van vermeende ‘betere positie’.

Pas wanneer de Nederlandse immigrant zich heeft aangepast aan de gewoonten van het Australische volk, zoals zij zich openbaren in het dagelijkse leven - bijv. de gemakkelijke omgang, ook met superieuren in het bedrijf, het noemen van elkander, hoe kort men elkaar ook kent, bij de voornaam, in plaats van de achternaam, waardoor een vriendschappelijker omgang wordt bevorderd - pas dan kan men zeggen, dat hij een geslaagde immigrant is. Hoe verwonderlijk het ook moge klinken - omdat de Nederlander van huis uit geslotener en stijfkoppiger is dan de zuiderling - het is gebleken, dat de ‘geslaagde immigranten’ juist die Nederlanders zijn, die begrip tonen voor deze verhoudingen. Zij beseffen, dat in dit land, waar de arbeider de toon aangeeft - en de meeste immigranten uit Nederland behoren tot de arbeidersklasse, de handwerkman en de kleine middenstand - geen ruimte is voor opvattingen, welke gebaseerd zijn op verhoudingen, die - historisch gegroeid in Nederland - in Australië onbekend zijn.