Neerlandia. Jaargang 64

[p. 7]

Zuid-Afrika en zijn rassenbeleid

Z. Exc. dr. F.E. GELDENHUYS

Afrika in de branding! Wij behoeven maar een dagblad op te slaan om te lezen over de snelle staatkundige ontwikkeling, welke zich in dit werelddeel voltrekt.

Vele en moeilijke vraagstukken brengt deze ontwikkeling met zich mede. Reeds sinds jaren staat ook de Unie van Zuid-Afrika, dat voor deze vraagstukken een oplossing zoekt, in het brandpunt der belangstelling. Voor hen, die in dit land niet wonen en werken, is het moeilijk een juist inzicht in de verhoudingen te verkrijgen.

Ook de redactie van Neerlandia wil zich om die reden onthouden van elk oordeel over de problemen, waarvoor onze stamverwanten daar zijn geplaatst. Des te meer stelde de redactie het daarom op prijs onlangs de tekst te hebben ontvangen van een lezing over het rassenbeleid in de Unie, uitgesproken door Z. Exc. Dr. F.E. Geldenhuys, Ambassadeur van de Unie van Zuid-Afrika hier te lande, tevens ere-lid van ons Verbond. Deze rede werd uitgesproken voor het Oud-Strijders Legioen in 's-Gravenhage.

Dit rustig en waardig betoog van een zo gezaghebbend persoon als Dr. Geldenhuys menen wij onze lezers niet te mogen onthouden. Nu volgt de rede van Dr. Geldenhuys:

U is een oudstrijderslegioen; Uw gelederen hebben in de loop der jaren Uw dierbare driekleur hoog gehouden in verschillende delen van de wereld. Uw legioen heeft niet alleen het respect afgedwongen van de vrije wereld, maar ook en vooral van de mensen in Zuid-Afrika, wie de lotgevallen van Nederland nog steeds na aan het hart liggen.

Er zijn er in uw gelederen, die in het voormalig Nederlands-Indië hun plicht op onberispelijke wijze hebben vervuld. Er zijn ook velen in uw gelederen uit de tweede wereldoorlog, wij denken vooral aan de onwrikbare Nederlandse Koopvaardij en aan de Koninklijke Nederlandse Marine Luchtvaartdienst, die zoo'n grote taak langs de kust van Zuid-Afrika hebben uitgevoerd, nl. de verdediging van de scheepvaart van de geallieerde mogendheden.

Precies zoals U in de loop der tijden, wanneer Uw belangen en Uw bestaansrechten werden getrotseerd, Uw vlag moest hooghouden en Uw rechten als zelfstandig volk moest handhaven, zo ook moeten wij in Zuid-Afrika hetzelfde doen om gevaren het hoofd te bieden, die ons bestaan als natie, maar ook U als westerse beschaving, aan de zuidpunt van Afrika, belagen.

Dijken en windmolens

Het rassenbeleid van Zuid-Afrika is te vergelijken met het dijkenbeleid van Nederland.

Het bestaan en het leven van Nederland is gebaseerd op doeltreffende winning van grond uit water, doeltreffende bouw van dijken en voorts op een vakkundig beheer over het water in de kanalen door malende windmolens om onder meer de binnenlandse wateren op peil te houden en zo de polders tegen overstroming te vrijwaren.

Zo ook is een klein percentage van de blanke Europese beschaving in Afrika en ook in Zuid-Afrika, minder dan 25% van de totale bevolking, omringd door miljoenen leden der zwarte rassen. De blanke, christelijke Europese beschaving in Zuid-Afrika heeft een geweldige strijd te voeren voor de handhaving van haar bestaan en tegen een overstroming door lagere standaarden van levenswijze.

Om ons bestaansrecht te kunnen handhaven is het nodig, dat onze westerse vrienden begrip hebben voor onze situatie. Daarom ben ik zeer verheugd aan uw verzoek te kunnen voldoen hier uw vereniging te spreken over ons rassenbeleid - of om een betere uitdrukking te gebruiken - het recept of het schema voor een aparte ontwikkeling, waardoor de harmonie, het naast elkaar bestaan en de onderlinge samenwerking tussen de verschillende uiteenlopende rassen in Zuid-Afrika tot stand komt en wordt gewaarborgd.

Rassentoestand in Zuid-Afrika

Het onderwerp, dat ik nu ga behandelen is groot, ingewikkeld en heeft allerlei aspecten. In mijn uiteenzetting kan slechts op bepaalde algemene punten de aandacht worden gevestigd.¹⁾

Het algemene ideaal, streven, beleid, het recept beoogt een vreedzaam naast elkaar bestaan, de ontwikkeling en onderlinge samenwerking onder de verschillende rassen-bestanddelen van de bevolking te verzekeren en te bevorderen. Elk ras moet de gelegenheid hebben voor een zelfstandige en eigensoortige ontwikkeling.

Voor de Bantoes (zwarte rassen of stammen) is door de wetgeving een beleid of recept aanvaard, waardoor de zelfstandigheid der Bantoe-volken of Bantoe-rassen mettertijd kan verwezenlijkt worden. In die richting zal de Europese of blanke bevolking op alle manieren meehelpen als leiders en voogden, niet alleen administratief, maar ook financieel en opvoedkundig.

Dit beleid stemt in grote mate overeen met wat elders in Afrika plaats vindt, waar onafhankelijke, zelfstandige zwarte staten zich bezig zijn te ontwikkelen.

Binnen de grenzen van de Unie van Zuid-Afrika wonen 14½ miljoen mensen. Daaronder zijn 3 miljoen blanken, 9½ miljoen Bantoes en 1¼ miljoen kleurlingen en bijna een half miljoen Aziaten of zoals U hen zoudt noemen Brits-Indiërs.

De blanken stammen af van de meest democratische en hardwerkende volken van West-Europa. Uw volk heeft daartoe het grootste deel bijgedragen. Zestig procent van blank Zuid-Afrika spreekt Afrikaans en veertig procent Engels.

De Bantoes, die ook als immigranten in Zuid-Afrika dienen te worden beschouwd, zijn verdeeld in verschillende groepen en stammen; onder hen worden niet minder dan negen verschillende talen gesproken.

1) Aan het publiek werd de ‘Zuidafrikaanse Vraagbaak’ met allerlei bijzonderheden over Zuid-Afrika uitgereikt; voorts werden rolprenten vertoond met voorstellingen over de aard, gewoonte en bedrijvigheden van de verschillende rassen en wat wordt verricht om hun levensomstandigheden te verbeteren. De bedoeling was de aanwezigen een beter en duidelijker indruk te geven van de geaardheid van de bevolking, de op te lossen moeilijkheden en de maatregelen, die daartoe worden toegepast.

[p. 8]

De trek van de Blanken noordwaarts en van de Bantoes zuidwaarts betekende, dat vroeg of laat de een de ander zou ontmoeten en zij elkaar zouden beïnvloeden.

Dit samentreffen vond plaats in 1770, toen de kolonie Kaap de Goede Hoop nog onder de Nederlandse driekleur stond.

Dat contact heeft zich in het grootste gedeelte van Zuid-Afrika ontwikkeld tot een blijvend contact.

De Blanken van Zuid-Afrika zowel als een deel van de Bantoes zijn thans bevolkingsgroepen van hetzelfde vaderland. Wij vormen een bevolkingsgroep, die geen ander thuisland heeft en de geschiedenis heeft ons erfgenamen gemaakt van verschillende thuislanden in hetzelfde gebied in het werelddeel Afrika.

Omdat de Europeaan de drager was van een meer dynamische kultuur dan de Bantoes, is de heersende invloed overweldigend in één bepaalde richting gegaan en wel van de Blanke naar de Bantoe. Hoewel aanvankelijk het contact zuiver geografisch moest worden gezien, is dit naderhand ook doorgedrongen tot materiële en andere gebieden.

Stamhoofden roeiden Bantoestammen uit

Voordat de blanken in de gebieden van Natal en in de bijna onbevolkte gebieden van de Oranje Vrijstaat en Transvaal waren binnengetrokken, was het maatschappelijk leven van de meeste Bantoestammen feitelijk totaal ontwricht door het wanbeleid van de eigen stamhoofden, dat op uitroeiing was gericht.

Na de oorlogen van Shaka, Moshesh en Dingaan werd de totale Bantoe-bevolking geschat op één miljoen. Onder de bescherming van de Blanken is hun aantal weer opgelopen tot 9 miljoen en dat binnen een tijd van minder dan anderhalve eeuw.

Tussen Blank en Zwart vonden óók oorlogen plaats, meestal om moord- en strooptochten van de Bantoes te straffen, maar de Blanken hebben hun nooit de woongebieden afgenomen of hen uit hun woongebieden verjaagd.

Invloed westerse beschaving

Dank zij de invloed van de Blanken en hun westerse beschaving hebben in de economische belangen en het maatschappelijk en godsdienstig leven van de Bantoes veranderingen op grote schaal plaats gevonden.

De snelle en geweldige economische ontwikkeling in de gebieden der Blanken heeft ook in de Bantoegebieden de ontwikkeling bevorderd. De Bantoebevolking sloeg langzaam drie richtingen in. Een groep is naar de steden getrokken, waar, door de economische opbloei, een ontzaglijke vraag naar arbeidskrachten ontstaan was; een andere groep begaf zich naar de landbouwgebieden der Blanken en een derde groep bleef achter in hun traditionele gebieden.

De grote meerderheid van de Bantoes in de steden komt oorspronkelijk uit de Bantoegebieden in de Unie, maar ook uit de drie Britse protectoraten, die aan de Unie grenzen.

De Bantoegebieden voor de Bantoes

Het beleid in de Unie is er steeds op gericht geweest de Bantoegebieden als een tehuis voor de Bantoes te behouden. Toch nam de trek van Bantoes naar de gebieden der Blanken toe, terwijl geen Blanke het recht heeft zich in welk gebied ook van de Bantoes te vestigen.

De overheid heeft de Bantoes altijd beschouwd als tijdelijke bewoners in de steden der Blanken, waar zij worden toegelaten als arbeidskrachten; daarbij heeft ook steeds voor ogen gestaan hun aantal in de steden te beperken, met de bedoeling te eniger tijd langzaam en op basis van vrijwilligheid dat aantal te verminderen. De Unie-regering streeft er verder naar voor de Bantoes, die binnen de steden verblijven, goed opgezette woonwijken te bouwen, hetgeen zeer nodig was, omdat het binnenstromen van duizenden Bantoes aanvankelijk heeft geleid tot slechte en ongezonde woontoestanden.

Tussen 1952 en 1959 zijn in de steden niet minder dan 100.000 huizen tot een waarde van 300 miljoen gulden gebouwd voor de Bantoes. De bedoeling is tegen 1962 het vraagstuk der Bantoeachterbuurten tot oplossing te hebben gebracht.

Nieuwbouw voor naturellen in Chesterville, nabij Durban

Verdere hulp aan de Bantoes

Ook op het gebied van het ziekenhuiswezen, de opvoeding en het maatschappelijke leven van de Bantoes is veel en belangrijk werk door de overheid verricht. De kosten voor de maatschappelijke en gezondheidsdiensten bedragen ongeveer 160 miljoen gulden per jaar. Elke Bantoe geniet kosteloze ziekenhuisverpleging en behandeling. In 1954 heeft de Staat niet minder dan 30 miljoen uitgekeerd aan pensioen voor blinden en aan ouderdomspensioen.

Onderwijs

Er zijn nu 8000 scholen voor Bantoes tegen 3000 in 1920. 25.000 Bantoe-onderwijzers geven onderwijs aan 1.250.000 Bantoeleerlingen, dat is de helft van de schoolgaande jeugd. Als in het huidige tempo wordt doorgegaan zal in 1963 elk Bantoekind schoolonderwijs genieten.

Ontwikkeling der Bantoes naar eigen aard

Het hoofd-thema van mijn lezing luidt: afzonderlijke ontwikkeling van de Bantoes, rekening houdende met hun eigen aard. Daarbij speelt de grondpolitiek een belangrijke rol, nl. de voorschriften op het gebied van aankoop en bezit van grond.

Het aan de Bantoes toegewezen gebied, dat behoort tot de beste landbouwstreken in Zuid-Afrika, beslaat ongeveer vijf maal de oppervlakte van Nederland. Blanken mogen geen grond in dat gebied kopen of bezitten en omgekeerd mag de Bantoe geen grond bezitten in de gebieden der Blanken. Wonen Bantoes in gebieden der Blanken, dan mogen ze daar wel een huis bezitten, maar niet de grond.

Soms oefent men kritiek uit op het feit, dat de Bantoe geen grondeigenaar mag zijn in de gebieden der Blanken. Maar men bedenke, dat, bij het openstellen van àlle gebieden, het niet lang zou duren, of de economisch sterkere Blanken zouden alle grond bezitten en de Bantoe zou totaal onteigend zijn.

Aan Blanken zullen geen nieuwe vergunningen voor het drijven van handel in de Bantoegebieden meer worden afgegeven. Alleen Bantoes mogen handel drijven in hun gebieden en in de woonbuurten voor Bantoes in de steden der Blanken.

Op het reizen en trekken van Bantoes naar de gebieden der Blanken wordt regelmatig controle uitgeoefend. Zou een dergelijke controle uitblijven, dan zouden de steden overstroomd worden door Bantoes, die bovendien voor 't grootste deel werkloos zouden zijn, daargelaten de dan onvermijdelijke onhoudbare toestanden op huisvestingsgebied, de problemen op het gebied der hygiëne en de sociale toestanden.

Dezelfde controle is overigens van toepassing op het reizen en trekken van Blanken naar de Bantoegebieden.

Vooruitgang in alle richtingen

De overheid bevordert de economische ontwikkeling in de Bantoegebieden zoveel mogelijk, opdat die gebieden een werkelijk

[p. 9]

Kroonstad-Middelbare school voor Bantoes, waar 450 leerlingen onderwijs ontvangen in handelskennis en de gewone schoolvakken

tehuis zullen zijn voor de bevolking. Eenzelfde beleid vindt men op het gebied van de landbouw en de nijverheid, alsmede bij het streven van de Staat naar uiteindelijk zelfbestuur voor de Bantoes.

De Unieregering verschaft kosteloos onderwijs op de lagere scholen, de kweek- en technische scholen, de vakscholen en universiteiten. Binnenkort zullen de Bantoes hun eigen scholen en universiteiten kunnen bezoeken, zodat zij een geëigende opleiding kunnen volgen, die hen in staat zal stellen hun volk te dienen met het oogmerk, dat de Bantoebevolking door de Bantoe tot hoger peil wordt opgeheven.

Voor Bantoes staan verschillende posten in overheidsdiensten open; zij kunnen cursussen volgen om zich te bekwamen in bestuurs- en administratie-aangelegenheden.

Een op deze wijze doorgevoerde ontwikkeling brengt mee, dat de Bantoe zijn capaciteiten op elk gebied zal kunnen inzetten, van de hem toekomende rechten zal kunnen genieten en daarop zal kunnen verder bouwen.

Naar zelfbestuur

Aan de Bantoe-overheden worden meer en meer rechten toegestaan, opdat eenmaal aan hen zelfbestuur kan worden toevertrouwd.

De bijzondere ontwikkeling van de Bantoebevolking, rekening houdende met hun eigen aard, verschaft aan de snel toenemende miljoenenbevolking der Bantoes de gelegenheid als zelfstandige, afzonderlijke staten en volken zich te ontwikkelen binnen hun eigen gebied in Zuid-Afrika.

Zoals reeds werd opgemerkt, bestaan er in Zuid-Afrika minstens negen grote taalgroepen onder de Bantoes, verspreid in verschillende delen van het land. Aan vier of vijf van die groepen is reeds vergunning verleend om als afzonderlijke eenheden in grote mate zich te organiseren, zich te ontwikkelen en te regeren.

Dank zij het gevoerde beleid en het streven naar afzonderlijke ontwikkeling of eigensoortige ontwikkeling, worden de mogelijkheden van wrijving uit de weg geruimd en wordt een harmonische samenleving gewaarborgd in een land, waarop verschillende rassen aanspraak maken.

Voor de Blanken neemt dit beleid de dreiging weg, dat zij uiteindelijk door de Bantoes, met hun groter zielental, op politiek gebied zouden worden overheerst. En voor de Bantoes neemt het de dreiging weg steeds door de economisch sterkere Blanken te worden overschaduwd.

De meerderheid van de Europese of blanke bevolking in Zuid-Afrika is er van overtuigd, dat deze methode tot het voeren van een afzonderlijk en eigensoortig beleid, tot een zegen zal worden voor de Blanken, maar ook voor de Bantoes.

Al deze aangewende pogingen kunnen we noemen een groot experiment. Ontvangt Zuid-Afrika hierbij de zo nodige ondersteuning van de overige wereld, dan zal niet alleen de Christelijke beschaving in Zuid-Afrika, maar ook die in andere landen gehandhaafd kunnen worden.^*)

*) Deze lezing, die in het Afrikaans werd uitgesproken, is in Nederlandse tekst in Neerlandia opgenomen. De ambassade van de Unie van Zuid-Afrika heeft daarbij haar medewerking verleend.