Neerlandia. Jaargang 63

Indrukken en aantekeningen over Frans- en Zuid-Vlaanderen¹⁾
V

Het is logisch, dat de wet 51-46 van 11 januari 1951 zijn voorgeschiedenis heeft en in dit kadet is het daarom wel op zijn plaats, te moeten vaststellen en betreuren, wat zich alzo heeft afgespeeld, voordat deze wet in de tweede zitting door de Assemblée Nationale op 22 december 1950 werd aangenomen.

Vooreerst dienen wij dan vast te stellen, dat de officieuze onderdruk~ king van alle talen der minderheden binnen het Franse grondgebied voor het eerst officieel bekrachtiging vond in een wet van 28 maart 1882, waarbij verduidelijkt wordt, dat bij het geven van lager onderwijs alleen van de Franse taal gebruik mag worden gemaakt.

Deze wet verbiedt dus in Bretagne het geven van lager onderwijs in het Bretoens en door middel van het Bretoens, in Zuid-Vlaanderen, het onderwijs van het Nederlands, door middel van het Nederlands. Sinds de officiële bekrachtiging van haar denationaliseringspolitiek onder het mom van ‘Liberté, Egalité, Fraternité’, was er, vooral in de betreffende gewesten, een sterke reactie te bespeuren. Door de ‘British League’ werd herhaaldelijk getracht tussen beide te komen ten gunste van het Bretoens, maar het is vooral te danken aan de gedeputeerden Marty, Herve e.a., dat er een wetsontwerp werd ingediend: ‘relative à l'enseignement des langues et dialectes locaux’ en in eerste lezing in stemming kwam op 31 december 1949. Art. 1 hiervan luidt, dat de ‘conseil supérieur de l'education nationale C.S.E.N.’ belast zal worden dié middelen te zoeken, die op de beste wijze de studie van de lokale talen en dialecten kunnen bevorderen in die streken, waar zij gebruik el ijk zijn.

Art. 10 bepaalt de maatregelen, die genomen zullen moeten worden in de ‘Zones d'influence du breton, du basque, du catalan et de la langue occitane’. Van een andere taal is dus geen sprake, ofschoon de mogelijkheden hiertoe bestonden volgens art. 12: "De maatregelen te nemen volgens deze wet zullen, na advies van de C.S.E.N. uitgebreid kunnen worden tot elke andere taal of dialect, die hem ‘paraîtraient en mériter le bénéfice’. Toen kwamen alle anti-Nederlandse krachten in het geweer: de ‘Figaro’, ‘l'Aurore’, ‘Le Monde’, ‘Le Parisien Libéré’, ‘Paroles Françhises’ reageerden even heftig als de ‘Alliance Française’, de ‘Académie Française’ en de heren Duhamel, Blancpain, Dauzat, Plisnier en anderen. Het toppunt hierbij vormt wel de verklaring van de toenmalige minister van Onderwijs, Yvon Delbos, die het wèl eens was met de talen, genoemd in artikel 10, maar niet met het Nederlands, ‘car cet idiome représente une culture, traditionnellement hostile à la nôtre’!!

De tekst van het wetsvoorstel werd in deze zin geamendeerd, dat artikel 12 geheel geschrapt is en dat bij art. 1 ‘dans le cadre’ werd ingelast, zodat het artikel nu luidt de ‘de C.S.E.N. in het kader en vanaf het moment van publikatie dezer wet, belast zal worden.... enz.’, waarbij dit kader nader omschreven wordt door art. 10 en alleen sprake is van het Bretoens, Baskisch, Katalaans en Occitaans en de mogelijkheid tot uitbreiding tot het Nederlands, het Italiaans en andere talen hiermede feitelijk niet meer bestaat.

1) Het 4de artikel van de heer Veltmans verscheen in het maartnummer-1958.

Het opnemen van bovenstaand artikel heeft enige tijd op zich laten wachten, daar noch de schrijver, noch officiële instanties ons konden inlichten, in welk schriftelijk stuk hevestiging is te vinden voor de in bovenstaand artikel opgenomen opmerking welke minister Delbos tenopzichte van de Nederlandse taal zou hebben geuit. Hoewel deze hevestiging nog niet werd verkregen willen we niet langer de plaatsing uitstellen. Twee foto's met dit artikel ons toegezonden kunnen pas in het volgend Neerlandia-nummer worden afgedrukt. Red.

Protesten

In Zuid-Vlaanderen werd op felle wijze tegen deze wet, die op 11 januari 1951 werd bekrachtigd, geprotesteerd. In dagen weekbladen door het ‘Vlaams Komitee van Frankrijk’, door de bekende Duinkerkse journalist Ak Salignon en vele anderen werden protest-nota's en -artikelen geschreven, het volk werd wakker geschud, doch de beruchte wet is niet ongedaan gemaakt of veranderd in een voor het Nederlands gunstiger zin. In het kader van Euromarkt, Euro torn en N.A.V.O. doet Frankrijk een beroep op onze Europese solidariteit, doch wij behoeven het ons heus niet te laten welgevallen, dat onze taal door een maatregel van de Franse Staat eenvoudig verboden is.

Op 10 december 1948 werd in de algemene vergadering der Verenigde Naties de ‘Universele verklaring van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden’ aangenomen en geproclameerd, doch niet ondertekend door Frankrijk en Oostenrijk.

Geen Nederlandse steun

‘De Nieuwe Limburger’ (Maastricht) van 15 nov. '557 tekent aan: ‘"En niemand in Nederland kwam in beweging (na de publikatie van de wet). Niemand dacht eraan een gepaste tegenmaatregel uit te vaardigen. De “Alliance Française” werd ook in Nederland geen haarbreed in de weg gelegd. Maar onze Vlaamse Zuiderburen begonnen zich af te vragen, of ze in hun moeilijke en zware taalstrijd konden rekenen op de natuurlijke bondgenoten. De ministers in Den Haag antwoordden bevestigend, doch spraken Belgische vertegenwoordigers toe in het Frans. In Brussel toonden ze opnieuw hun bedrevenheid in de Franse taal en maar weinigen vonden het gewenst te wijzen op deze zoveelste slag, toegebracht op beide kaken van de Vlamingen, in België en Noord-Frankrijk. Deze “Fransen” zijn erg trots op hun taal, hetgeen de nog altijd Vlaamssprekende burgemeester van Duinkerken gaarne wil onderschrijven.’

Even verder gaat het blad voort: ‘Maar zolang het Nederlandse Consulaat-Generaal te Parijs brieven aan in Frankrijk wonende Nederlanders schrijft in de Franse taal, betwijfelen wij, of het klimaat rijp is voor onze taalverdediging’.

Het maandblad ‘Onze Taal’ schrijft o.m.: ‘,Het prestige van het Nederlands als Europese cultuurtaal in het naar een-heid groeiende Europa is met de Frans-Vlaamse kwestie gemoeid’ en het gaat even in op de trieste gang van zaken na de Tweede Wereldoorlog.

De schrijver herinnert aan de opleving van het Nederlands na de Eerste Wereldoorlog, maar na de tweede wordt de Z.-Vlaamse Beweging verboden en vervolgd. Een weergaloze verdachtmaking volgt. Ofschoon de rechtbank te Rijssel de Beweging van separatisme en samenwerking met de vijand moet vrij spreken, ontlaadt zich van de zijde der Franse ambtenaren een onbegrensde afkeer van alles wat Zuid-Vlaams kan zijn

J. VELTMANS.

(Wordt voortgezet)