Neerlandia. Jaargang 62

[p. 39]

Terugblik

Waarschijnlijk ben ik het oudste lid van het Algemeen Nederlands Verbond, althans de laatste van de vijf stichters, die het A.N.V. op Zuid- Afrika's bodem hebben gegrondvest. Het is mij daarom een behoefte het Verbond bij zijn zestig jarig jubileum geluk te wensen, maar bovendien innig dank te zeggen voor al het geluk, dat het mij gegeven heeft in mijn lange leven, gewijd aan de beginselen van het Algemeen Nederlands Verbond, waar ik ook heb gewoond, zij het in Transvaal, in België, in Suriname, Engeland, Nederland of aan de Kaap de Goede Hoop.

Fred. Oudschans Dentz, Kaapstad

Het Algemeen Nederlands Verbond heeft mijn leven gevuld; het heeft mij de richting gegeven, die ik gaan moest en het heeft mij veel vriendschap gegeven. Dankbaar denk ik terug aan de betekenis, welke het voor mij in zestig jaren heeft gehad en nog heeft.

Weinig had ik in dat eerste begin kunnen denken, dat het A.N.V. zou uitgroeien tot een wereldorganisatie, die de stormen van twee wereldoorlogen en de beproevingen van de vijfjarige onderdrukking zou doorstaan. Daardoor is wel het bewijs geleverd van zijn levensvatbaarheid en zijn innerlijke kracht en daardoor is de behoefte bevredigd van zo velen van Nederlandse stam tot samenwerking, aansluiting, waar zij zich ter wereld ook bevonden.

Een zeer voornaam doel van het A.N.V. is de Nederlandse taal te handhaven en te beveiligen. Als dat bereikt wordt, sluit het al het andere in. Dan althans staat voor alle Nederlanders op elk gebied de gehele Nederlandse stam open; Nederland is dan groter en invloedrijker geworden dan het was; zijn taalgebied is zijn krachtmeter.

Hoe is nu het verloop geweest gedurende de zestig jaren, die achter ons liggen en die ik als lid van het A.N.V. geheel heb meegemaakt?

In België, waar de Nederlandse taal maar zwak werd gesteund, heeft de groei van het Vlaams dan toch geleid tot de erkenning van het Nederlands als officiële taal, dat nu de taal van 6 millioen Vlamingen is. Een door een gemengde commissie van Nederlandse en Belgische deskundigen samengestelde woordenlijst der Nederlandse taal, in 1954 uitgegeven, maakt de bekroning uit van een streven om overeenstemming te bereiken tussen het taalgebruik in Nederland en ons stamverwante gebied in België.

Wat België won, verloor Zuid-Afrika.

Toen wij het eerste zaad van het Algemeen Nederlands Verbond in Transvaal strooiden, was het Nederlands de ambtelijke taal der republieken. Bij de stichting van de Unie van Zuid-Afrika in 1910, bepaalde artikel 137 van de Zuidafrika-wet 1909, dat de Engelse, alsmede de ‘Hollandse’ taal de officiële talen van de Unie zouden zijn, totdat een wijziging van de Grondwet in 1926 vaststelde, dat in het woord ‘Hollands’ het ‘Afrikaans’ was inbegrepen. Daarmede - al was het niet officieel - werd de Nederlandse taal feitelijk buiten werking gesteld en werd het Afrikaans de officiële taal van de Unie.

Men mag het met generaal Smuts betreuren, die bij de eerste-steenlegging van de bibliotheek van het nieuwe universiteitsgebouw te Pretoria op 11 oktober 1937 o.m. zei: ‘Ek betreur dit egter dat Hollands al so gou iets vreemds vir die Afrikaner geword het. Ek dink ons het die land byna 'n on- diens bewys deur so snel weg te stap van die stamtaal waar die terselfder tyd een van die grootste bronne van kennis en literatuur is. Hollands is vandag byna iets vreemd in ons land. Dit is verkeerd om die geestesbande wat ons aan ouer bande bind so gou af te sny’.

De evolutie was niet tegen te houden en het Nederlands is nu zodanig afgebrokkeld, dat het tot het verleden behoort. Het is, behoudens een enkele uitzondering, uit de kerk verdwenen en wordt maar matig onderwezen. Als huistaal is het geheel verdwenen. In 1933 viel het laatste bolwerk door de sluiting van de Hoogere Oosteind school te Pretoria. Van spreektaal is het Afrikaans thans schrijftaal geworden.

Ik weet niet of dr. R.A. Kollewijn een vooruitziende blik heeft gehad toen hij in

[p. 40]

digde spelling begon en of hij daarbij toen ook aan het Afrikaans heeft gedacht. Na een half dozijn spellingswijzigingen is dan eindelijk na meer dan een halve eeuw de thans geldende vereenvoudigde spelling van onze taal tot stand gekomen. Is men daar met het oog op het Afrikaans niet te laat mee geweest? De geschiedenis zal het leren.

Het oudste geschrift van de afdeling Zuid-Afrika: Een brief van staatssecretaris Reitz aan de heer Fred. Oudschans Dentz over de voorbereiding van het eerste A.N.V.-congres in Zuid-Afrika.

Het oudere geslacht van Afrikaners verstaat nog de Nederlandse taal door opvoeding in de vorige eeuw. Voor het jonge geslacht is het Nederlands een vreemde taal geworden. Er blijft dus over in Zuid-Afrika het stambelang.

Het A.N.V. heeft voor dat stambelang steeds een open hart gehad. Het staat open voor allen van Nederlandse afkomst tot welke nationaliteit zij ook mogen behoren. Schuilt daarin echter ook niet een gevaar?

In de oude Engelse Kaapkolonie gaf het op 18 januari 1893 onthulde taalmonument te Burgersdorp blijk van de erkenning van de toen gebruikte Nederlandse taal in ‘Raad, kantoor en schoollokaal’; thans is de Afrikaanse taal een taal geworden voor het grootste deel aan het Nederlands ontleend, een dochtertaal dus. Hieraan moet meer aandacht besteed worden. En gewezen moet worden op de rijke schat van het Nederlands, door ruim 17 millioen mensen gesproken, dat te hunner beschikking is, een taal waarin wetenschap, cultuur, letterkunde en hogere geestesbelangen hun eigen Afrikaans kunnen voeden en volmaken. Daaruit kan geput worden. Er blijft een rijk veld over voor het A.N.V.

Voor het grote aantal immigranten van Nederland, wonende in alle oorden der wereld, blijven taal en afkomst in de eerste geslachten de band. die allen bindt. Het A.N.V. heeft een taak gekregen, zo geweldig als nooit voorzien is. Het is onmisbaar geworden. Stam en taal blijven gehandhaafd, waaronder het Afrikaans.

Kaapstad Z.A.

Fred Oudschans Dentz