Neerlandia. Jaargang 62

Hippoliet Meert
door een Vlaming

Het is begrijpelijk dat voor velen in Noord-, en ook wel in Zuid-Nederland de naam van Hippoliet Meert hoogstens... een naam is, en zelfs minder dan dat. Meert hield immers niet van uiterlijk vertoon, werkte doorgaans in stilte, en gunde aan anderen de eer van hetgeen hij verwezenlijkte.

In die kleine, bescheiden man, zat nochtans allereerst de stof voor een geleerde. Als leraar M.O. te Ieper, later vooral te Gent, schreef hij een aantal merkwaardige studies over zuiver taalgebruik, en over de verspreiding van onze taal buiten de Nederlanden. Driemaal werd hij, op nog jeugdige leeftijd, bekroond door de Vlaamse Akademie voor Taal- en Letterkunde. Doch de strijd voor Vlaanderen, de Vlaamse Beweging, eiste hem op. Hij verzaakte aan een wetenschappelijke loopbaan, eigen kultureel genot, ontspanning en rust.

Het Algemeen Nederlands Verbond

‘Heeft de Nederlandse Taal een Toekomst?’ schreef een uitgeweken Nederlander in 1893 in een te Chicago verschijnende krant. De Vlaming Meert beantwoordde die vraag bevestigend, onder voorwaarde, dat Vlamingen, Noord-Nederlanders en Afrikaners tot samenwerking op kultureel gebied zouden besluiten, Daarom stichtte hij in 1895 te Brussel het Algemeen Nederlands Verbond, als een hechte band tussen alle stamgenoten, overal ter wereld. Een jaar later verscheen het eerste nummer van Neerlandia, door hem geleid. Het Algemeen Nederlands Verbond, waarvan wij thans het 60-jarig bestaan vieren, is in 1898 met medewerking van Meert te Dordrecht opgericht, en een voortzetting van het door hem gestichte Verbond. Met een bewonderenswaardige nederigheid meende Meert nochtans dat de Noord-Nederlander Dr. Kiewiet de Jonge beter dan hijzelf er in zou slagen, het A.N.V. uit te bouwen tot een bloeiende vereniging. Hij deed afstand van de leiding van het A.N.V., ook van de redaktie van Neerlandia, maar bleef in Vlaanderen (steeds in goede samenwerking met het A.N.V. te Dordrecht) de ziel van het A.N.V. Hoe heeft hij niet geijverd voor de zaak der Boeren! Wij denken aan zijn maandblad Transvaal, en aan de onvergetelijke bezoeken van Botha, Delarey, De Wet en andere Afrikaners in Vlaanderen.

Hippoliet Meert, het A.N.V. en de strijd voor de vernederlandsing van de rijksuniversiteit te Gent zijn niet van elkaar te scheiden. Dank zij Meert immers ijverden de Vlaamse afdelingen van het A.N.V. voor de hervorming van die Franse en verfransende rijksuniversiteit, destijds gesticht door koning Willem I. Meert was de hoogstverdienstelijke, onvervangbare oprichter en sekretaris van de Tweede Hogeschoolkommissie. Hij zorgde er voor dat het merkwaardige Verslag van Lodewijk de Raet en zijn medewerkers in veel tienduizenden exemplaren werd verspreid. Hij was de redakteur van De Vlaamse Hogeschool, een blad waarvan alléén reeds het bestaan bewees, dat kerkelijke en wereldlijke overheden zich vergisten, wanneer zij beweerden dat het Nederlands ongeschikt was voor wetenschappelijke arbeid en hoger onderwijs. Honderden grotere en kleinere volksvergaderingen werden ingericht door het sekretariaat van Meert. Ruim

[p. 31]

drieduizend Vlaamse academici ondertekenden een manifest voor de vernederlandsing der Gentse universiteit, als antwoord op een fransgezind Gents professor, die beweerde, dat enkel ‘les intellectuels de Lotenhulle et de Zoetenaaie’ (onbetekenende dorpjes) zulke eis steunden.

Mac Leod, De Raet en veel anderen hebben het grootste aandeel in de strijd voor hoger onderwijs in de volkstaal. Maar even belangrijk is het stille werk, door Hippoliet Meert geleverd.

Meert was een wroeter, een pluizer, die ook het kleine werk niet beneden zijn waardigheid achtte, die schoolbiljetjes opstelde, maar evengoed argumenten leverde aan volksredenaars en parlementaire debaters. Niet in het minst de drie zgn. ‘kraaiende hanen’: Van Cauwelaert, Franck, Huysmans (vooraanstaande ‘flaminganten’ uit de drie politieke partijen) maakten gebruik van het door hem verzamelde bewijsmateriaal.

Meert was ook slagvaardig. De litterairschitterende, anti-Vlaamse Lettre au Roi van de Waalse politicus Jules Destrée werd door Meert beantwoord. Waar Destrée betoogde dat er geen Belgen bestonden, doch alleen Walen, Vlamingen en ‘halfbloeden’, kwam Meert niet in verzet. Doch de op-geen-enkele-ernstige basis steunende beweringen nopens het Vlaamse ‘imperialisme’ en de zgn. minderwaardige positie van de Walen in België, werden door Meert weerlegd in de taal van feiten, cijfers en statistieken. Zijn antwoord werd in meer dan honderdduizend exemplaren verpreid, in het Nederlands en het Frans. Terloops worde aangestipt, dat Destrée, later minister en staatsminister, met officiële eer werd begraven en voor een paar jaar plechtig herdacht in aanwezigheid van H.M. Koningin Elizabeth van België.

Volksopbeuring

Op ieder terrein waar Vlaamse belangen moesten verdedigd worden, was Meert bedrijvig. Hij ijverde voor de vernederlandsing van het rijksmiddelbaar onderwijs, richtte schoolreizen in naar Nederland (vóór 1941), was medestichter van of medewerker aan volksbibliotheken, ziekenkassen, muziekfeesten, en droomde van een grote Vlaamse toeristische vereniging.

Ook poogde hij de Vlaamse arbeiders in het Walenland sociaal en kultureel te helpen, en zette in artikels en polemieken het verband tussen Vlaamse en sociale beweging uiteen.

Tot het aktivisme (de onder de Duitse bezetting voortgezette Vlaamse Beweging, in 1914-1918) is Meert slechts na pijnlijk aarzelen toegetreden. Bij de vernederlandsing der Gentse universiteit, in 1916, op bevel van de bezetter, aanvaardde hij een professoraat. Hij werd ook direkteur-generaal voor het middelbaar onderwijs in het ‘Vlaamse’ ministerie van openbaar onderwijs. Mede op zijn initiatief kwam Volksopbeuring tot stand, met het doel de geestelijke en stoffelijke nood van de Vlamingen in het bezette gebied en van de Vlaamse soldaten in Duitse krijgsgevangenschap te lenigen. Als tegenhanger van het Croix Rouge de Belgique heeft Volksopbeuring (waaraan ook de naam verbonden is van de industrieel en letterkundige Leo Meert, een neef van Hippoliet) vee! goeds verricht. Dit was o.m. mogelijk dank zij de morele en financiële steun van vooraanstaande Noord-Nederlanders.

Na 1918 werd Hippoliet Meert bij verstek tot twintig jaar dwangarbeid veroordeeld. Hij leefde toen, in grote armoede, in Hannover. In 1924 kon hij zich eindelijk, naar zijn hartewens, in Nederland vestigen. Hij stierf echter nog datzelfde jaar, volkomen uitgeput, in een kliniek te Middelburg.

Zijn begrafenis te Gent was een ophefmakende gebeurtenis.

Zijn jongere Gentse vriend Karel van der Cruyssen, gewezen officier van het Belgisch IJzerleger, op dat ogenblik novice bij de Trappisten, - later de bekende abt van Orval, bevriend met het Hof - schreef bij de dood van de vrijzinnige Meert: ‘Zij die hem veroordelen, weten niet hoe hij vrij was van alle eigenbelang, hoe hij in alles alléén zijn ideaal voor ogen had, en er ook alles voor veil had’.

Arthur de Bruyne