Neerlandia. Jaargang 62

Het Zuid-Afrikaanse boek in Nederland

Prof. dr. François Malherbe, hoogleraar in het Nederlands en Zuidafrikaans aan de universiteit van Stellenbosch in Zuid-Afrika, heeft tijdens zijn bezoek aan ons land - met de opdracht de mogelijkheden te onderzoeken het Zuidafrikaanse boek in trek te brengen bij het Nederlandse publiek - meer belangstelling ondervonden voor de literatuur van zijn land, dan hij aanvankelijk had vermoed, zo vertelde hij op een persconferentie te Amsterdam.

Hij heeft gesproken met directeuren van middelbare scholen, met leraren, met directies van leeszalen en met hoogleraren. Het resultaat van die besprekingen is, dat men hoopt te komen tot de vorming van een boekendepot, dat zal worden ondergebracht bij een uitgeverij in Den Haag, met het doel van daaruit de Nederlandse boekhandel te bevoorraden en de boeken in bespreking te geven.

Prof. Malherbe heeft ook voor de microfoon van de N.C.R.V. een radiopraatje gehouden met de bedoeling het Zuidafrikaanse boek dichter bij de Nederlandse lezers te brengen.

Na een korte inleiding over de betekenis van het Zuidafrikaanse proza, dat het zuiverst tot zijn recht komt in het korte verhaal, maakten de luisteraars, geleid door de deskundige spreker, een reis door de Zuidafrikaanse literatuur.

Belangrijke schrijvers

Hij noemde als eerste zijn naamgenoot D.F. Malherbe, bekend schrijver van historische romans, hoewel spreker persoonlijk de voorkeur gaf aan zijn eigentijdse romans, o.a. Hans die Skipper, de eerste Zuidafrikaanse zeeroman.

Een kundiger romanschrijver acht hij Venter met zijn bijbelse roman ‘Man van Cirene’. Dan Langenhoven en de naar Zuid-Afrika gekomen Nederlander Jochem van Bruggen, beiden humoristen. De laatste schreef ‘Ampie’, in Nederland uitgegeven. Voorts Holmer Johanssen met ‘Die onterfdes’.

Prof. Malherbe noemde vervolgens de dierenverhalen, o.a. ‘Oerwoud en Vlakte’ van Sagiro.

Als vertegenwoordiger van de neoromantiek schoof spreker C.M. van den Heever naar voren, bekend om zijn stemmingsvolle, korte verhalen. De novelle ‘Somer’ schreef hij in de geest van Stijn Streuvels. Hij roemde de wijze, waarop Van den Heever de droefenis om de kortstondigheid van het menselijk geluk, de onverbiddelijkheid van de wet van groei, bloei en vergaan weet uit te beelden. Hij gaf daar ook een sprekend voorbeeld van ontleend aan het evengenoemde ‘Somer’.

De roman ‘Sy kom met die sekelman’ noemde spreker de ‘belijdenis in proza’, een merkwaardig openhartig dagboek, waarin het harts verlangen van een jong meisje wordt beschreven door Hettie Smit.

Naarmate de Afrikaners stadsmensen werden komt in het proza ook de stad in het proza naar voren. De beste acht hij de jonge schrijver J.S. Rabie, die in Parijs heeft gewoond. Over die wereldstad schrijft hij zeer gevoelige schetsen, waarin zijn reacties op de op hem aanstormende werkelijkheid en het uitbeelden van de ontreddering van deze tijd uitstekend tot uiting komen.

Maar het sterkst en het best zijn de schrijvers toch als zij zich bezighouden met land, volk en geschiedenis.

Op dit gebied treden naar voren: M.E.R., o.a. met ‘Drie vertellingen’ en ‘Die Gewers’, voorts de Nederlander Jan van Melle, een meester in het kort verhaal, maar ook een romanschrijver van de bovenste plank, die o.a. schreef ‘En ek is nog hy’, een der beste Zuidafrikaanse romans. Als een der voortreffelijkste korte verhalen van deze schrijver noemde spreker ‘Oom Karel neem zy geweer saam’.

De oorlogscorrespondent Uys Krige, krijgsgevangene geweest in Italië, is de man van de kleurige reisbeschrijvingen, maar ook weer van de uitmuntende korte verhalen, o.a. ‘Die doodkis’ dat in verschillende talen werd vertaald.

Elise Muller sluit de rij. Ook zij schonk aan Zuid-Afrika een bundel korte verhalen, getiteld ‘Die vrou op die Skuit’, verhalen dikwijls tegen de achtergrond van de dood, zeer innig geschreven en herinnerend aan Ina Boudier Bakker en Top Naeff.

Het leven der Naturellen

Bijzondere aandacht vroeg prof. Malherbe ook voor de literatuur, waarin de kleurling en het leven der naturellen onderwerp van de verhaalkunst is.

Wij maken kennis met de schrijvers Mikro en S.V. Petersen met zijn ‘As die son ondergaan’, en voorts de jager op groot wild, P.J. Schoeman, die de zeden en gewoonten van de Bantoes beschrijft en daarin zijn gevoel voor verwantschap met al wat leeft en zijn liefde voor de wijdere wereld tot uitdrukking brengt, o.a. in zijn ‘Op die groot spore’.

Een andere schrijver over het leven der naturellen is G.H. Fransz met zijn boek ‘Rabodutu’ en de al eerder genoemde Venter, die in ‘Swart Pelgrim’ de tragiek van de uit Johannesburg uitgeweken naturel heeft uitgebeeld, de grote ellende van de naturel in de grote stad, de aan zijn oude omgeving ontwortelde, eenvoudige, landelijke naturel, die zich niet kan aanpassen, die slachtoffer wordt van het brandende behuizingsvraagstuk, die onder communistische invloed geraakt, die de vrees leert kennen, die niet begrepen wordt, noch door blank, noch door zwart, die leeft tussen haat, misdaad en moord. Spreker stelt dit boek verre boven het bekende en veelgelezen ‘Cry the beloved Country’ van Alan Patton.

Boekendepot

Spreker meent, dat de boeken, die hij noemde, een nadere kennismaking meer dan waard zijn. Ten einde de Nederlandse lezer de weg naar het Zuidafrikaanse boek te vergemakkelijken is, zo besloot prof. Malherbe zijn radio-rede, bij de uitgevers Van Stockum in den Haag een boekverspreidingsdepôt opgericht, waarheen de beste Zuidafrikaanse boeken zullen worden gezonden en in voorraad gehouden.

Wij wekken onze leden op deze nieuwe mogelijkheden aan te grijpen om, meer dan tot nu toe, ook verdiende aandacht te schenken aan de Zuidafrikaanse literatuur. Men zal zich verbazen, hoe spoedig men thuis is in de taal dier boeken, die zo zeer verwant is met onze moedertaal.

Moge kennismaking met het Zuidafrikaanse boek ons ook weer dichter brengen tot het stamverwante land en de Zuidafrikaanse zusters en broeders.