Neerlandia. Jaargang 62

[p. 20]

Indrukken en aantekeningen over Frans- of Zuid-Vlaanderen

IN BRETAGNE, werd sinds de twaalfde eeuw het Bretoens van de lijn Pontorson-Antrain-Rennes-dal van de Vilaine-La Roche (boven St. Nazaire) teruggedrongen door het frans tot de lijn Plouha-Vannes; dit gebeurde ook met het Nederlands, dat op het ogenblik in grote trekken gesproken wordt van boven Duinkerke, langs deze stad heen in zuidelijke richting, verder van de lijn Zuidkote-Broekburg-Waten naar het Oosten toe. In totaal zijn er nog 68 volledig Nederlandstalige gemeentes in het departement Noord. Gezien het feit, dat de grotere gemeentes voor het grootste deel verfranst zijn, zou men de algemene taaltoestand het best kunnen vergelijken met die in de Unie van Suid-Afrika, waar vooral het platteland Afrikaanssprekend is en de Afrikaanssprekenden en Engelssprekenden geografisch niet gescheiden leven en een taal- of Kultuur-grens niet vastgesteld kan worden.

Plaatsnamen

Zo neemt de dichtheid der Nederlands-sprekenden in Zuid-Vlaanderen sterker af naar het Zuiden, dan naar het Oosten, terwijl deze dichtheid het grootst is in de z.g.n. Westhoek, het gebied tussen Noordzee, Aa, Leie en de Belgisch-Franse Staatsgrens, en dus afneemt tot aan de grens uit de Xe-XIe eeuw. Boven deze grens treffen we dan ook een merendeel van Nederfrankische plaatsnamen aan, waarvan de -hem-namen het grootste deel uitmaken, naast -broek, -dal, -burg, -zele en anderen. Meestal worden zij nog steeds in hun oorspronkelijke Nederlandse vorm gebruikt, ofschoon hier en daar gedeeltelijk verfranst. Dit laatste geldt zeker voor de meeste grotere plaatsen en steden. Onder de Taalgrens is de oorspronkelijke benaming als plaats- en veld-namen haast niet meer in gebruik.

Over de positie van het Nederlands in Noord-Frankrijk, lazen we in de Nieuwe Rotterdamse Courant van 15 februari 1958 het volgende: ‘De heer Garthoff (verslaggever bij de V.A.R.A.) bracht uitvoerig verslag uit over de jongste wederwaardigheden bij het voorbereiden van een reportage voor de Ned. Radio Unie uit Hazebroek op 31 augustus 1958’. Hieruit blijkt o.a., dat de Heer Garthoff in deze stad van 15.000 inwoners niemand kon vinden, die het Nederlands thuis als voertaal bezigde, behalve een leraar-Nederlands van de Middelbare school aldaar. De N.R. Crt. haalt dan nog de lezing van Professor Pée aan, die pas in druk verschenen is, over ‘Anderhalve eeuw taalgrensverschuivingen en taaltoestand in Frans-Vlaanderen’, waarin deze vrij sombere voorspellingen laat horen ten aanzien van het Nederlands in Frankrijk. De Heer Garthoff blijkt de toestand dan nog pessimistischer te zien dan ieder ander.

Wij zouden hier liever pastoor E. Rommelaere uit Bissezele, midden in de Westhoek, aan het woord laten, die in het K.S.A.-blad ‘Hernieuwen’ (april-mei '55) schrijft: ‘Zouden er thans minder mensen zijn, die Vlaams kennen dan 50 jaar terug? Veronderstel dat ons antwoord JA is, spreken zij minder Vlaams?’

De jeugd spreekt Frans

LATEN WIJ om te beginnen bekennen, dat er een geweldige verandering waar te nemen is. Het schijnt inderdaad onbetwistbaar, dat de kinderen in het algemeen in het frans opgevoed worden, in die zin, dat de ouders met hen thuis slechts frans spreken ... Zij kennen dus geen Vlaams? Neen, juist zoals een Parijse kleuter ... Maar, merk goed op, deze onwetendheid zal niet lang duren. Inderdaad, de kinderen horen en beluisteren, de gesprekken hetzij van de ouders onder elkaar, hetzij van geburen en vrienden. Welnu, de ouders spreken in hun dagelijkse omgang voor drie vierde van de tijd, niets anders dan VLAAMS.

Zij beroepen zich slechts op het frans, wanneer hun een Vlaamse term ontsnapt. Deze term is dan gewoonlijk een technische of abstracte term, zodat ge op elk ogenblik zinnen kunt horen, die beginnen in het Vlaams, voortgaan in het frans ... om te eindigen in het Vlaams ... of omgekeerd. Dat heeft ook zijn eigen ‘charme’ (?)

Een halve eeuw geleden

HET WARE VERKEERD te denken, dat het 50 jaar geleden heel anders was. Men sprak wel hoofdzakelijk Vlaams, maar toen, juist zoals thans, was het versierd met franse woorden en begrippen, om de eenvoudige reden, dat vroeger, juist zoals thans, niemand die abstrakte begrippen en termen kende. Niemand maakte studie van de Vlaamse taal.

Men zou hier beter kunnen zeggen: ‘dat niemand in de gelegenheid geweest is, de Vlaamse of Nederlandse taal te bestuderen’, want zeer nadrukkelijk dienen wij vast te stellen, dat men in Nederlands-Frankrijk sinds 1863 niet in de gelegenheid werd gesteld, om, uitgaande van het dialekt, het Alg. Beschaafd Nederlands te leren spreken, lezen en schrijven, waardoor deze oorspronkelijk Nederlandse fransen zouden hebben kunnen aansluiten bij het grote geheel van op het ogenblik ongeveer 19 miljoen Nederlands- of diets-sprekenden, dat nog steeds uitgebreid zou kunnen worden tot ± 25 miljoen, dus nog altijd enige miljoenen meer dan Noorwegen, Finland, Denemarken en Zweden bij elkaar.

‘Schoon Vlaams’

De mensen in Zuid-Vlaanderen hebben alles wat zij sinds die tijd ten opzichte van het Vlaams geleerd hebben door de Katechismus en de Kerk verworven. In vergelijking met hen worden de mensen uit West-Vlaanderen - die nochtans een dialekt spreken, sterk verwant aan het Zuid-Vlaams - geacht ‘ schoon Vlaams’ of A.B.N. te spreken.

Volgens officiële franse gegevens wordt het aantal Vlaams sprekenden geschat op 200.000, van officieuze, beter ingelichte bronnen op ongeveer 400.000; hierbij staat echter vast, dat het merendeel geen Nederlands meer kan lezen of schrijven.

Franse misstap

Vergelijkingen met een denationaliserende politiek, door bepaalde landen in de wereld gevoerd, richten onze blik naar het franse rijk. In Europa vormen hierin de Basken, Bretoenen, Zuid-Vlamingen, Italianen, Lotharingers, Normandiërs, Occitanen en Katalanen even zo vele minderheden, die door de sterk centraliserende franse staatsmacht niet tot hun recht komen.

Wat óns hierbij na aan het hart ligt, is het volgende: bij de wet van 11 januari 1956 (51-46) werd niet alleen voor Zuid-Vlaanderen, maar voor het gehele franse rijk het onderwijs in het Nederlands, ook in zijn elementairste vormen verboden; het betreffende wetsvoorstel werd in 1950 met grote meerderheid van stemmen in de Nationale Vergadering aangenomen.

De motivering van dit verbod: ‘car eet idiome reprèsente une culture, traditionellement hostile à la nôtre’, is een belediging voor alle Nederlands sprekenden en in het bijzonder voor de Nederlandse staat.

Vijandige politiek

Met deze wet kwam de (franse) aap uit de (franse) mouw en werd officieel bevestigd, dat van Hendrik II af tot en met de vierde republiek Frankrijk een politiek heeft bedreven, vijandig aan Nederland en vooral aan de Nederlandse cultuur, met het gevolg, dat er van de 1.600.000 zielen in de Noordwesthoek van Frankrijk thans maar 400.000 zijn, die hun moedertaal kunnen spreken, de een goed, de ander heel matig.

Jaak J.H. Veltmans.

Laet ons gezamentlyke Nederlanders,
schoon wy van sta et geschijden zyn,
ons ten minsten in de Nederlandse konsten
aanzien als vaderlanders en gebroeders.
Laet ons gezamenderhand ons gevoegzaem Nederduytsch handhaven, eeren en versieren.

Joannes Chrvsostomus Verlooy
(1746-1797)