Neerlandia. Jaargang 61

[p. 76]

Indrukken en aantekeningen
over Frans- of Zuid-Vlaanderen

Het Rijsselse gebied heeft een groot aantal belangrijke figuren aan de Dietse en dus aan de Westerse cultuur geleverd. De grote vriend van Willem de Zwijger, de Villiers van Westhove. werd er geboren, evenals Molanus (Vermeulen), professor te Leuwen en de beide Moretus (Moerentorfs), stichters der Zuid-Nederlandse drukkerijbedrijven. De beroemde Rafalengius (van Re-velingen), hoogleraar te Leiden, werd te Lannoo (Lannoy) geboren.

Zoals het Kamerrijkse zijn Obrecht, Dufaai, Van Pulaer, Van Stappen, Lassus en vele andere toneelspelers heeft gekend, zo kan Dowaai (Douai) trots zijn op de beroemde schilder Bellegambe, Valencijn (Valenciennes) op Watteau (1684-1721), Mabuse (Maubeuge) op Jan Gossaert of Jan Mabuse.

Het zou ons te ver voeren, indien wij hier allen zouden willen vermelden, doch degenen, die denken, dat hiermede het gebied, dat Zuid-Vlaanderen genoemd wordt, overgaat in een van oorsprong anderstalig gebied, zal er goed aan doen, bijgaande kaart aandachtig te bezien.

Bakermat van onze cultuur

Bij het bestuderen van de plaats- en veldnamen ten westen van de Aa en ten zuiden van de Leie. zal men tot de ontdekking komen, dat wij dankbaar mogen zijn voor het pionierswerk, dat Van Ginneken, Stracke, Gantois, Van Mierlo en de Flou hebben verricht. Zij zijn het ten slotte geweest, die voor de wetenschap hebben vastgelegd, dat het Diets tot aan de Somme en nog verder reikte, dat daar de bakermat van onze cultuur zich zijn uitdrukkingsmiddelen verschafte. Het Lodewijks- en het Hildebrandslied stammen o.a. uit dat gebied (lied op de overwinning van koning Lodewijk II van Frankrijk in 881 op de Noormannen in Picardië en een uit de achtste eeuw daterend lied, dat de heldendaden van Hildebrand of Hillebrand, de vazal van Diederik van Bern (Theoderik van Verona) koning der Oostgoten, die in 493 Ravenna veroverde, bezong.

Meeste namen verfranst

Het staat intussen ook wel vast, dat er zich tussen Somme en Loire een uitgestrekt tweetalig gebied bevonden heeft. Bepaalde volksgebruiken en bouwstijlen vindt men slechts tot aan de Somme, zoals: Ommegangsreuzen, Halle-kerken, twee dicht bij elkaar gelegen grote pleinen, belforten en trapgevels.

Gothische bouwstijl vindt men hoofdza-kelijk boven de Loire, typisch Vlaamse Belforten te Bethunen, Dowaai, Sint Winoksbergen (vernietigd), Bonen, Valencijn, Kales, Abbeghem, Amiens en Atrecht, jatot in het departement Somme, hetgeen oudtijds Picardië genoemd werd.

Het gebied benoorden de Somme heeft 't meest zijn bepaald-Dietse uitingen van gewoonten en gebruiken behouden; het merendeel der plaats- en veldnamen is door het franse bestuur in de loop der jaren verfranst.

Nederlandse plaatsnamen

Hieronder volgt een lijst van plaatsnamen met de franse vertaling er achter, in zoverre de Nederlandse benaming niet meer in haar oorspronkelijke vorm door het franse bestuur gebezigd wordt:

Aerden (Ardres), Abbeghem (Abbeville), Ariën (Aire), Armentiers (Armentières), Oubenijs (Aubigny), Ouderzele (Audres-selles), Avennen (Avennes), Agenhoven, (Azincourt), Atrecht (Arras), Bapalmen (Bapaume), Bavik (Bavai), Boeschem (Bouchain), Belle (Bailleul), Bonen (Boulogne), Boorthe (Bourthes), Bovingen (Bouvines), Breewijler (Brévillers), Broek-burg (Bourbourg), Busbeke (Bousbecque), Corbey of Corvey (Corbie), Creshem (Crecy), Denhem (Denain), Dowaai (Douai), Duinkerke (Dunkerque), Dullens (Doullens), Fr(i)esenhem (Fressenneville), Grauwnes-Kaap (Cap Gris Nez), Grevelingen (Gravelines), Gwinegate (Enguinegatte), Halewijn (Halluin), Heusden (Hesdin), Houthem (Houdain), Kales (Calais), Kameren (Cambri), Kamerrijk (Cambrai), Kaste(e)l (Cateau), Laaghem (La Bassée), Lannoo (Lannoy), Leiburg (Lisbourg), Liezel (Lillers), Lumeren (Lumbres),

Voor de
BETALING UWER BIJDRAGE
voor het jaar 1958
zie bladzijde 79

Markijze (Marquize), Merghem (Merville), Millenhoven (Millencourt), Mabuse (Maubeuge), Monsterhole (Montreuil), Orchijs (Orchies), Omaars St. (St. Omer), Ouderwijk (Audruicq!), St. Paul (St. Pol), Pevelenberg (Monsen-Pévèle), Rodenaken (Aix-en-Issart), Robeek (Roubaix), Roebroek (Rubroeck), Rijs(s)el (Lille), Saksberg (Sachin), Scouden (Escaudin), Stapel (Etaples), Terwaan (Thérouanne), Torkonje (Tourcoing), Valencijn (Valenciennes), Valkenberg (Fauquembergues), Vleteren (Flêtres), Waten (Watten), St. Winoksbergen (Bergues), Kaap Witnes (Cap Blanc Nez), Witzand (Wissant), Wijlre (Villers), Wijnen (Guines) en Zandgat (Sangatte).

Tot slot de namen der landstreken (vroegere provincies), departementen en rivieren:

Vlaanderen (Flandre) nu: departement Noord (Nord);

Artezië (Artois) nu: departement Nauw van Kales (Pas de Calais);

Pikardië (Picardië) nu: departement Somme (Somme);

IJzer (Yser), Leie (Lys), Othie (Authie), Kwinte (Canche) en Schelde (Escaut).

Jaak J.H. Veltmans.

*) In 't eerste artikel moet op biz. 26 van 't vorige Neerlandia 2e kolom, 2e alinea (Bergen) vervallen.