Neerlandia. Jaargang 61

De Zuidafrikaanse Unievlag

Van 1928 (het jaar, waarin de vlag van de Zuidafrikaanse Unie werd vastgesteld) tot 1957 heeft de Union Jack naast de Unievlag gewaaid om de associatie van de Unie met de andere leden van de Statenbond aan te duiden. In het maart-april-nummer van Neerlandia van dit jaar maakten we melding van de afkondiging in de Zuidafrikaanse staatscourant van de wet, waarin bepaald werd, dat Zuid-Afrika nog maar één officiële vlag heeft, nl. het Zuidafrikaanse oranje-wit-blauw. De Union Jack behoefde er niet meer naast te waaien.

Voor ons ligt nu een boekje, geschreven door een verbondslid, de heer C. Pama te Kaapstad, die een en ander vertelt over de oorsprong, de betekenis en het gebruik van de vlag.

De oudste vlag, die op het Kasteel aan de Tafelbaai heeft gewaaid, noemt de heer Pama de ‘Van Riebeeckvlag’, de oranje-wit-blauwe vlag, die Van Riebeeck ook op de Drommedaris voerde tijdens zijn tocht naar de Kaap.

Leeuw te lastig

Pama brengt dan in herinnering, dat volgens de nieuwste opvattingen het Nederlandse rood-wit-blauw is voortgekomen uit de Zeeuwse vlag, de vlag met de rode leeuw, opduikend uit de zee, voorgesteld door witte en blauwe dwarsbalken. De leeuw - geen gemakkelijke figuur op een vlag - heeft men later vervangen door een rode baan en zo zou dan de rood-wit-blauwe vlag zijn geboren. Uit liefde voor de Prins van Oranje hebben de Watergeuzen - aldus de heer Pama - de rode baan vervangen door een oranje baan. Deze vlag heeft bij het ontzet van Alkmaar in 1574 reeds dienst gedaan. In de loop der tijden moest in Nederland om praktische redenen (op schepen was het oranje minder goed te onderscheiden) het oranje wijken voor het rood.

Met de komst van de Engelsen aan de Kaap ging het zo, dat in de Boeren-republieken de rood-wit-blauwe vlag en in het Engelse gebied de Union Jack woei.

De in Natal met de grote trek aangekomen Voortrekkers hebben de vlag een nieuwe vorm gegeven door het wit in een puntvorm (punt naar de stok toe) tussen de rode en blauwe baan te voegen. Deze vlag werd het eerst gehesen op 24 december 1839, maar reeds in 1842 veroverden de Engelsen dit gebied en werd de Natalse vlag gestreken.

Aan Oranje-Vrijstaat heeft Koning Willem III, op verzoek van de eerste staats-president J.P. Hofman, een vlag geschonken, welke op 28 februari 1856 als nationale vlag werd aangenomen en die tot 1902 bleef wapperen. In deze vlag kwamen weer oranjebanen voor.

Transvaalse vierkleur

Voor Transvaal werd bij besluit van de Committee-Raad van 13 februari 1858 de vlag vastgesteld, welke bestond uit banen in de kleuren rood, wit en blauw, horizontaal, even breed boven elkander en een groene baan rechtop, langs de stok. Dit was dus de Transvaalse vierkleur, die al eerder door het volk als nationale vlag was aanvaard, hetgeen o.a. blijkt uit het hijsen van deze vlag bij de ‘inswering’ van de eerste president, Martinus Wessel Pretorius, op 6 januari 1857.

Volgens paragraaf 8 van de Vlagwet komen in de witte middenbaan naast elkaar en van gelijke grootte de vroegere vlag van Oranje-Vrijstaat, de Union Jack en de vroegere Transvaalse vierkleurige vlag voor.

Op 31 mei 1928 iverd deze Unievlag over het gehele land gehesen. De Britse gouverneur-generaad, de graaf van Athlone, heeft toen, onder het bulderen der kanonnen. gelui der klokken en trompetgeschal, het sein gegeven om de nieuwe Unievlag samen met de Union Jack hoog boven het parlementsgebouw te hijsen.

Thans waait de Unievlag, zonder de Union Jack er naast, over de Unie van Zuid-Afrika.