Neerlandia. Jaargang 60

[p. 39]

Ons erelid Fred. Oudschans Dentz voor het voetlicht

Met enige schroom wagen wij ons aan het schrijven van een artikel gewijd aan het leven van de heer Ondschans Dentz, die op 3 september de tachtigjarige leeftijd bereikte. Met schroom omdat over ‘het leven en werken’ van een tachtigjarige, die waarlijk niet heeft stil gezeten, zovéél is te schrijven. Men loopt de kans niet het juiste licht op de figuur van de jubilans te hebben laten vallen; er kunnen in zo'n levensbeschrijving bijzonderheden ongezegd blijven, die de heer Dentz misschien graag zag vastgelegd.

Wat echter de uitslag zij, de heer Dentz moet in elk geval op ons woord aannemen, dat deze poging om voor onze lezers een zo juist mogelijk beeld van hem te schetsen, werd ingegeven door eerbied voor zijn persoon, bewondering voor het vele, dat hij in een lang, werkzaam leven presteerde, dankbaarheid voor al wat hij gedurende zijn zestigjarig lidmaatschap aan ons Verbond schonk en waardering voor zijn grote, toegewijde liefde jegens het A.N.V.

Al jong de wereld in

Op 3 september 1876 in Leeuwarden geboren, vertrok Dentz na zijn H.B.S.-opleiding in 1896, in het bezit van een reiskas van £ 9.17.6, naar Zuid-Afrika, waar de Zuidafrikaanse Spoorweg Mij te Johannesburg zich over hem ontfermde. In de oorlogsjaren (1899-1902) werd hij tewerkgesteld in het Militair Hospitaal. Begin 1902 keerde de heer Dentz op eigen kosten via Durban naar Nederland terug. Na te hebben gewerkt bij het Openbaar Ministerie in Haarlem en na enige maanden in België de drukkerij ‘Plantijn’ van Hippoliet Meert te hebben geleid, vertrok hij eind 1902 naar Suriname.

Reeds een jaar later noopte ziekte hem naar Europa terug te keren; in die tussentijd vertoefde hij van 1904 t/m 1906 in Londen en was daarna werkzaam in het A.N.V.-archief in Dordrecht.

Van 1910-1930, toen hem eervol ontslag - onder dankbetuiging - werd verleend, bekleedde hij de functie van administrateur van het Militair Hospitaal in Paramaribo.

In 1926, toen Dentz als wachtgelden in Nederland verbleef, aanvaardde hij de benoeming tot administrateur bij het A.N.V., welke positie hij in 1932 verwisselde voor die van bestuurder van de afdeling Boekverspreiding van het Verbond, dat hem in 1946 eervol ontslag verleende. De heer Dentz vestigde zich daarna metterwoon in Kaapstad.

Nimmer rustende pen

Onze jubilaris is vooral bekend door zijn weergaloze werkzaamheid als schrijver. We zouden een bijzonder nummer van Neerlandia nodig hebben om daarvan tenvolie te kunnen getuigen.

Wáár de heer Dentz zich ook bevond: in eigen land, in België, Engeland, Zuid-Afrika, of Suriname, overal vond zijn werkzame geest onderwerpen die hem trokken en waarvoor hij belangstelling veronderstelde bij zijn lezers. Zijn zeldzame gave wees hem de weg in vele archieven; daaruit peurde hij steeds belangrijke gegevens, welke opgenomen in tijdschriften, kranten enz., aan de vergetelheid werden ontrukt. In niet minder dan 73 tijdschriften, week- en maandbladen en in 14 nederlandse dagbladen verschenen artikelen van zijn hand. Buiten deze in periodieken opgenomen artikelen verschenen nog talrijke publikaties elders.

Dentz hield zijn blik gericht op Neerlands glorie in heden en verleden; de roemrijke koloniale geschiedenis van Nederland kende hij op zijn duimpje; in de geschiedenis van dr stamverwante volkeren was hij thuis als niemand anders; de Nederlandse taal vereerde hij als een geliefde. Daarvan getuigt hij - en vaak met hartstocht - in zijn schrifturen.

De wereld is niet blind gebleven voor deze bijzondere werkzaamheid van de heer Dentz. In 1937 werd hij benoemd tot ridder in de orde van Oranje-Nassau. Hij werd toegelaten als lid tot de Mij. der Nederlandse Letterkunde, van het Historisch Genootschap, van de Oudheidkundige Bond in Amsterdam; hij was corr. lid van het Kon. Instituut voor de taal-, land- en volkenkunde van Ned.-Indië, lid van het hoofdbestuur van de Kon. Ver. ‘Oost en West’, lid van het Kon. Genootschap voor geslacht- en wapenkunde.

‘Oost en West’ verleende hem de zilveren erepenning; zo deed ook het Alg. Ned. Verbond, dat daarbij een oorkonde uitreikte; namens het volk van Zuid-Afrika ontving Dentz van de Nasionale Vrouemonument Dommissie een oorkonde; in 1953 benoemde het A.N.V., hem tot erelid, zo ook de Maatschappij der Ned. Letterkunde te Leiden in 1954, hij ontving een huldeblijk van de ex-gijzelaars te St. Michielsgestel uit erkentelijkheid voor het vele, dat hij in de oorlogsjaren had gedaan door het geregeld zenden van boeken en tijdschriften.

Overal trad hij naar voren, wanneer hij meende, dat er iets gedaan moest worden. In Nederland stichtte hij de commissie voor het oorlogsmuseum te Bloenifontein; aan talrijke tentoonstellingen, vooral in Zuid-Afrika, gaf hij zijn stuwende kracht.

De heer Dentz was een aarts-verzathelaar. Een museum zou men kunnen vullen met al wat hij in de loop van tientallen jaren vergaarde. Met grote vrijgevigheid heeft hij het grootste deel weggeschonken, o.a. aan het Koloniaal Instituut te Amsterdam, aan het Nederlands Post-museum, de Kon. Bibliotheek, het Gemeentearchief en het Oranje-Nassau museum in Den Haag, het Spoorwegmuseum in Utrecht en aan vele particulieren.

Dentz en het A.N.V.

In Neerlandia van 1897, dat toen nog in Gent verscheen, dus nog vóór de tot standkoming van de vereniging volgens het Nederlands recht, verzorgde Dentz, die toen dus al A.N.V.-lid was, een vaste rubriek over de Taalzuivering.

In 1896 was hij met Leyds, Louw, Temmers en De Vries mede-oprichter van de groep Zuid-Afrika van 't A.N.V. en ook van de tak-Johannesburg.

In zijn Londense tijd was Dentz vertegenwoordiger van het A.N.V., daarna in Paramaribo secretaris van het A.N.V. Voor goed teruggekeerd in Nederland diende hij het A.N.V, van 1926 tot 1946.

Als bestuurder van de Boekverspreiding verzond hij honderden en honderden kisten boeken naar Nederlandse nederzettingen in den vreemde.

Met grote zorg wijdde hij zich aan de stamboekerij op het hoofdkantoor.

Er is, naar we menen, wel geen jaargang van Neerlandia of Dentz schreef er artikelen in.

Tijdens zijn Kaapstadse jaren - en dat is nu ook al weer tien jaren -, ging er bijna geen week voorbij, of er kwam een brief van Dentz, waardoor men op het hoofdkantoor de gang van zaken in Zuid-Afrika nauwkeurig kon volgen. Enveloppen vol knipsels uit de grote Zuidafrikaanse dagbladen zendt hij ons geregeld toe. Zelfs toen hij in 1955 ernstig werd gekweld door een oogaandoening, welke operatief ingrijpen noodzakelijk maakte, wist hij van geen ophouden.

Wij zouden zo kunnen doorgaan, maar we moeten eindigen, hoewel we bekennen, dat de helft nog niet gezegd is.

Fred, Oudschans Dentz, tachtig jaren oud, zestig jaren lid van het A.N.V., lid van zijn A.N.V., altijd levend en werkend als een man, in ivie de geest van het Verbond leeft (zoals onze voorzitter het zei bij de 75ste verjaardag) is voor ons een figuur. die altijd een ereplaats zal behouden in de annalen van het Verbond, en in de harten van hen, die hem hebben gekend en hem hebben leren waarderen.

Hulde, welgemeende, hartelijke hulde aan de jubilaris Fred. Oudschans Dentz.

Zij hem nog een heerlijke levensavond gegeven!