Neerlandia. Jaargang 56

Na de grootkempische kultuurdagen

De pers bracht verslag over de diverse vergaderingen enz. die plaats vonden ter gelegenheid der Grootkempische Kultuurdagen te Hilvarenbeek. Over twee belangrijke spreekbeurten zullen onze leden ongetwijfeld méér willen vernemen dan een dagbladartikel vermelden kan. Wij achten het derhalve nuttig hierover uitvoerig verslag uit te bregen en maken hierbij dankbaar gebruik van de samenvatting, die ons door de sprekers werd ter beschikking gesteld.

Drs J. Scheerder uit Genk (Belg. Limb.), voorzitter van de ‘Historici Lovanienses’ spreekt over: ‘Brabant, het hart der Oude Nederlanden’.

Handelen over Brabant als hart der oude Nederlanden, is niets anders dan het belichten van een facet hunner historische gebondenheid, n.l. de bijdrage van het middeleeuwse Brabant tot de staatkundige eenmaking der Nederlanden, zijn kulturele en ekonomische betekenis voor de Nederlandse Stam. De liberale Vlaamse voorman, Julius Vuylsteke, vestigde reeds de aandacht op de historische en kulturele eenheid der Nederlanden. De juistheid van deze stelling werd voorgoed bewezen door de Utrechtse hoogleraar P. Geyl. De universiteit van Leuven en de Historici Lovanienses dragen er aanzienlijk toe bij een waarheid te onderwijzen en te verspreiden, die heden ten dage ook meer en meer wordt aanvaard.

Was, dank zij Brugge, het graafschap Vlaanderen op ekonomisch gebied het belangrijkste gewest der middeleeuwse Nederlanden, Antwerpen poogde Brugge te evenaren, zelfs te overtreffen, en slaagde hierin op het einde der 15de eeuw. In de daarop volgende decennia werd Antwerpen de ekonomische hoofdstad der Nederlanden, de grootste Europese handelsmarkt en de grootste geldmarkt ter wereld; koningen sloten hier leningen af voor millioenen gouden kronen.

[p. 10]

Ook op kultureel gebied had Brabant een grote aantrekkings- en uitstralingskracht. Het verrijkte de Nederlanden met namen als Hadewijch, Beatrijs van Nazareth, Lodewijk van Velthem, Jan van Heelu, Jan van Boendale, Ruusbroec, Jeroen Bosch, Pieter Breughel...... Leuven, de oudste universiteitsstad, waar Erasmus het beroemde Kollege der Drie Talen stichtte, was het intellektueel centrum der Nederlanden.

Even belangrijk is de staatkundige rol van Brabant. Lambert I, stichter van het Brabantse vorstenhuis, verkreeg de graafschappen Brussel en Leuven en legde aldus de grondslag van het latere hertogdom Brabant. In het begin der 12de eeuw werd het marktgraafschap geschonken aan Godfried I.

In de 13de eeuw komt Brabant tot volle ontwikkeling. Jan I verwerft Limburg, na zijn overwinning te Woeringen (1288) en zonder de vroegtijdige dood van deze hertog zou Brabant wellicht reeds in die tijd het centrum zijn geworden van een groot Nederlands rijk. Gedurende de 14de eeuw immers zijn de talrijke bewijzen te vinden van de neiging der Nederlandse gewesten, om naar elkaar toe te gaan en van de aktieve wil tot toenadering der onderscheidene bevolkingen, waartoe Brabant in aanzienlijke mate bijdroeg. Aldus werd het terrein geëffend voor de territoriale eenmaking door de hertogen van Boergondië, verwezenlijkt in de 15de eeuw.

Dr A. Commissaris, voorzitter van het Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant spreekt over: ‘Brabant, Hart der Nieuwe Nederlanden?’

Terecht schreef de Utrechtse hoogleraar Prof. F.C. Gerretson, dat de geschiedenis der Nederlanden een treurspel is, waarvan de ontknoping zich nog wachten laat, maar waarvan het Dietse Zuiden het slachtoffer werd. Behandelde Drs J. Scheerder de historische gebondenheid der oude Nederlanden, hier moet de aandacht worden gevestigd op twee rampspoedige gebeurtenissen, die in latere tijden plaats vonden en het Dietse grondgebied onmeedogend uit elkaar rukten.

Door de godsdiensttwisten en de scheuring in de 16de eeuw verarmde Zuid-Nederland geheel, zowel op ekonomisch als op kultureel gebied. De hereniging in 1815 was van korte duur. In dit rijk waren twee werkende faktoren aanwezig: Holland (en het Hollandisme), Wallonië (en het frankiljonisme) en een derde, lijdende faktor, Midden-Nederland, dat, zoals de Professoren Geyl en Gerretson en Dr A. Smits aantoonden, door Holland veeleer afgestoten werd. Het gevolg hiervan was, dat bij het oproer van de kleine Franse groep in 1830, Midden-Nederland zich niet verzette en enkel Holland een (aarzelende) weerstand bood, zodat op het aloud Nederlands gebied weer twee staten tot stand kwamen, Nederland en België.

In België maakten de franskiljons zich meester van het staatkundig en kerkelijk apparaat en oefenden een loodzware druk uit op de numeriek sterkere Nederlandse bevolking. Als afweermiddel ontstond de Vlaamse Beweging, die bij geen enkele autoriteit steun vond en er, ondanks 120 jaar hardnekkige strijd, niet in slaagde gelijkwaardigheid af te dwingen. Zo is het kenschetsend, dat de Vlaamse vooraanstaanden uit de Belgische Katholieke partij, die ¾ van haar aanhangers in Vlaanderen telt, alle strijdvaardigheid missen en gelukkig zijn als ze een brokje Vlaams recht toegeworpen krijgen, wat ze dan vieren als een schitterende overwinning. Inmiddels is de oude Dietse stad Brussel bijna geheel verfranst, wordt Vlaanderen overstroomd met franskiljonse ambtenaars en allerhande Franse manifestaties (voordrachten, jaarbeurzen, tentoonstellingen).

Als het prijs stelt op zelfbehoud zal het Nederlandse deel van België moeten strijden voor meer zeggenschap in eigen huis. Het Dietse deel van het oude hertogdom Brabant, aan beide zijden der rijksgrens, moet in deze strijd de leiding nemen, daar het reeds zoveel verloren heeft (Brussel) en zijn belangrijke centra worden bedreigd: Antwerpen (ekonomisch), Leuven (wetenschappelijk), Mechelen (kerkelijk). Een dergelijke ‘Brabantse Beweging’ zal de verslapte Vlaamse Beweging nieuw leven inblazen, kan ongetwijfeld ook in Noord-Nederland steun vinden en zou kunnen bepalen, wat er van de Benelux worden zal. Wij hebben geen tijd te verliezen! Europa staat misschien op de drempel van grote politieke gebeurtenissen; het is voor de Nederlandse stam een levensbelang een sterke, volkskrachtige eenheid te vormen.

P.D.