Neerlandia. Jaargang 55

De Benelux-gedachte en de ‘vergeten hoek’

- ‘Enkele weken geleden stapten we met een vriend te Duinkerke in den trein voor Kassel, en, Vlaamsch sprekend, zetten we ons in een afdeeling, waar zich reeds drie vrouwtjes bevonden.

Een moedertje, ouderwetsch, maar deftig gekleed, een type, zooals je ook te Westkapelle of te Sluis ontmoet, keek ons aan en zei, bijna verheugd: ‘De heeren hên hulder Vlaamsch ook nog niet vergeten.’ -

‘Vlaamsch vergeten! Wij spreken het altijd’, antwoordden we. En we overdreven wel eenigszins; 't was wellicht uit wraak over den hoon onze taal hier in Frankrijk aangedaan, toen we voortgingen: ‘Bij ons is 't al Vlaamsch! In de scholen, op de rechtbanken, in de winkels, 't is Vlaamsch!’ -

Zoo schreef de bekende journalist Abraham Hans in het alleraardigste boekje ‘Fransch-Vlaanderen en Zeeuwsch-Vlaanderen. Reisindrukken’. (Gent, 1913. Uitgave van het Julius Vuylsteke-fonds, no. 9.) -

Sedert dien zijn er alweer twee wereldoorlogen over West-Europa en over het Westland, de streek van Duinkerke - Kassel - Belle - Hasebroek - St-Winoxbergen, heengegaan. En de namen dier goede vaderlanders, die zich vóór 1914 en nà 1918 het lot van onze verwaarloosde volksgenooten daarginds plachten aan te trekken: Henri Blanckaert (1827-1899), Dr Johan Winkler (zie ‘De Tijdspiegel’, 1886, dl II), Dr B. Allaeys (Antwerpen), Mr W.J L. van Es (overl. 1943; een man, die van de schoud'ren af en opwaarts, uitstak boven gansch het volk), e.a., deze namen, die wij altoos in eere moeten houden, zullen eens, hopen we, nog in onze studieboeken genoemd staan, als die van menig politiek Hansworst reeds lang in liet vergeetboek zal zijn opgeschreven!

Het is, meen ik, tot het Nederlandsche (staats-)volk nog in onvoldoende mate doorgedrongen, dat Nederland, het rijk in Europa, sedert het prijsgeven van de souvereiniteit over het voorm. Ned.-Indië, ongeveer weer staat daar, waar het, historisch bezien, stond bij

[p. 6]

het uitbreken van den 80-jarigen oorlog. - ‘Omnis comparatio claudicat’, daarom spreek ik van ‘ongeveer’. - En men bezint zich dan ook - terecht, geloof ik - op de vraag, of het Nederlandsche, of Dietsche, volk niet weer moet aanknoopen dáar, waar eens aan Vader Willem, na de Pacificatie van Gent, en de Unie van Brussel, de koorden van zijn ‘Benelux’-politiek zijn ontglipt. Men kan dit niet zonder meer ‘de Bourgondische gedachte’ noemen.

Reeds vóór den 2den wereldoorlog is deze nieuwe ‘Benelux-gedachte’ - de naam nog niet - gerijpt, en het was een Waalsche graaf, Charles Albert comte d'Aspremont Linden, die uitriep: ‘Je sens Pays-Bas! Il faut penser, parler, agir: Pays-Bas, Pays-Bas, Pays-Bas!’ - Let wel: hij riep niet uit: ‘Il faut penser, parler, agir: Grande-Belgique, thiois, bourguignon!’, want dan zou hij wartaal gesproken hebben. Hij zei: ‘Je sens Pays-Bas’, dat zijn: de Nederlanden, de landen van herwaerts over, les pays de par deça, - kortom: de Benelux-landen.

In deze landen spreekt de overgroote meerderheid van het volk Nederlandsch, een minderheid Fransch, en een nòg kleinere minderheid Duitsch. (In Luxemburg voornamelijk.) Wat het volk in Eupen, 's-GravenVoeren, Tudderen, Hillensberg en Elten spreekt, is natuurlijk geen Hoogduitsch en zal na een paar generatiën Nederlandsch kunnen worden.

Als de Benelux-gedachte rijpt, en als we ons niet laten overdonderen door ‘het zwaar gepantserd aplomb der brallende nasalen van de Fransche culture latine’, zooals Mr L.J.C. van Gorkum eens in ‘De Tijd’ schreef, dan komen wij, Noord-Nederlanders, óók weer in onmiddellijk contact met onze te lang vergeten en vermuilezelde broederen uit de Westhoek, - en kunnen wij allicht iets méér voor hen doen dan thans. (thans: vrijwel niets.) -

Ik moge thans eindigen met het overschrijven van een dichtje van mijn hand, geplaatst in het Octobernummer 1927 van de ‘Mercure de Flandre - De Torrewachter’ (Rijssel), opgedragen aan den Vlaamschen dichter Marcel Janssen, geestelijke.

Stil geluk

O, sta mij toe, dat ik, uit 't verre Noorden,
U, wakk're dichter, hiervoor hulde bied,
Dat gij, in onze taal, in zoete accoorden,
Uw volksgenooten voorgaat, in uw lied.

Uw woorden troffen mij, en deden in mij wellen
Een stil geluk, als om iets ouds en teers;
't Was een gevoel, niet makk'lijk te vertellen,
't Was als een stille vlam in donker, van een keers.

't Was, of ik, na veel wachten, lange waken,
Iets, dat 'k verloren waande, plots zag staan,
En stil bleef toezien vóór het te genaken.

En 'k vònd iets weer: 'k vond U, mijn lang-verguisde sprake,

Gesproten uit het hart van leerling van De Swaen;
En 'k weet het nu: Zij zal niet meer vergaan!

Dr H.P. SCHAAP

Op uitdrukkelijk verlangen van de schrijver zijn beide bovenstaande artikelen geplaatst in de spelling ‘De Vries en Te Winkel’.