Neerlandia. Jaargang 54

Uitstapjes met A.N.V.-ers

Afd. 's-Gravenhage e.o.

De Afdeling Den Haag van het A.N.V. viert dit jaar een herdenkingsfeest. De lezers hebben het kunnen lezen in Neerlandia. Als inleiding hiertoe heeft ze onder leiding van de penningmeester der Afdeling, de heer Van Oyen een aardige tocht in elkaar gezet voor een bezoek aan Gouda en Oudewater.

Zaterdag 16 September heeft die tocht plaats gehad.

Begunstigd door mooi weer, 'n zeldzaamheid tegenwoordig - reden een kleine veertig leden in opgewekte stemming naar Gouda.

De ontvangst aldaar was allervriendelijkst. De heer Mr Rijksen, die, zoals de meeste lezers wel weten zullen, o.a. de schrijver is van het prachtige boek: ‘Gespiegeld in Kerkeglas’, heette ons hartelijk welkom en verzamelde de aanwezigen in een klein zijvertrek van de St. Janskerk, dat vroeger gediend heeft als sacristie.

Op prettige manier vertelde hij daar aan ons, luisteraars, over de gebrandschilderde ramen van deze buitgengewoon mooie kerk. Het is onbegrijpelijk, dat nog niet meer Nederlanders eens een tochtje maken naar Gouda en naar deze kerk, welker lengte van 123 m., de lengte van de beroemde kathedraal van Keulen, overtreft.

Het is niet mogelijk om alles weer te geven wat de heer Rijksen aan ons heeft medegedeeld, bovendien moest hij zich zelf de uiterste beperking opleggen, om binnen de ruimte van de tijd, die voor dit bezoek was uitgetrokken, klaar te komen.

In het midden van de zestiende eeuw is deze fraaie kerk, die

[p. 9]

in laat-gothische of z.g. Zuidhollands Gothische stijl is opgetrokken, weer verrezen, na een grondige verwoesting door brand. De glorie van deze kerk zijn wel de kerkramen, die - zoals de heer Rijksen met zichtbare voldoening meedeelde - door Gouda bij elkaar gebedeld zijn.

Om ons een indruk te geven van de hoeveelheid glas, dat hiervoor heeft gediend, vertelde onze gids, dat het een oppervlakte heeft van ⅕ ha of 2000 m² en om het voor stadsmensen nog duidelijker te maken voegde hij erbij, dat wij ons daarbij moesten voorstellen een trottoir van 2 m. breed en een kilometer lang of ± 10 minuten gaans.

De restauratie van de kerk, die van 1898-1936 heeft geduurd, geschiedde onder leiding van ingenieur Schouten uit Delft.

Na al deze wat zakelijke mededelingen kwam de kunstkenner aan het woord. Rijksen, die als het ware in de sfeer van deze kerk is opgenomen en er één mee is geworden, liet ons heel duidelijk het verschil zien tussen de ramen, ontworpen en gebrandschilderd door Dirk en die van Wouter Crabeth.

Dirk herinnert meer aan de middeleeuwen, aan Van Eyck en Memlinc, Wouter is wat moderner en heeft de invloed van de Italiaanse meesters als Michel Angelo al ondergaan.

Zelfs een leek kan dit verschil, als dat hem wordt gewezen door Mr Rijksen, zien.

Een tweede verschil werd ons eveneens getoond: n.l. dat tussen het Roomse en het Protestantse deel van deze kunstschatten.

Bij een korte rondleiding, die eigenlijk veel te kort moest zijn, wees de heer Rijksen op de hem eigen vriendelijke manier allerlei kleine bijzonderheden aan, die aan ons stellig zouden zijn ontgaan zonder zijn voorlichting.

Het is duidelijk, dat hier de geschiedenis van de Nederlanden, geschreven in het broze glas, dat nochtans de eeuwen heeft getrotseerd, tot ons gezelschap sprak.

Meer dan één slaakte de verzuchting: hier langer te kunnen vertoeven, en zonder anderen stil te genieten van de schoonheld, die de gebroeders Crabeth e.a. hebben weten te toveren in dit tere materiaal en zich te kunnen verliezen in voorbije tijden, die op deze Zaterdagmiddag even, vluchtig, voor ons zijn opgedoemd.

Dit mocht evenwel thans niet het geval zijn.

Na een hartelijke dank aan Mr Rijksen verlieten wij, zij het schoorvoetend, dit bedehuis, dat Nederlands geschiedenis in luisterrijke vorm bewaart.

Iedere Nederlander moet deze glazen zien.

En zeker ieder lid van het A.N.V.

* _* *

Van Gouda ging het naar Oudewater.

Hier werd het gezelschap ontvangen door de Secretaris der Gemeente, tevens Voorzitter van V.V.V. en lid van het A.N.V., de heer Den Boer.

Het A.N.V. heeft op deze Zaterdag wel kennis gemaakt met vrienden. Want de heer Den Boer is de vriendelijkheid en de hulpvaardigheid zelf. Met grote kennis van zaken, vertelde hij in 't kort de geschiedenis van Oudewater. Zijn strijd in vroeger tijd, maar ook zijn steeds weer uitkomen boven de onrust van oorlog, brand en vernieling.

Het raadhuis zelf is oud. Nog immer wordt eraan gerestaureerd. Moderne dingen, die helemaal niet aangepast zijn aan het oude, zullen verdwijnen en vervangen moeten worden door andere. De heer Den Boer heeft nog veel wensen. In de oude raadzaal, voorheen de plaats, waar de schepenen vergaderden, hing een prachtig schilderstuk van Oudewater geschilderd door Stoop.

Na dit bezoek, geleidde de heer Den Boer ons door het stadje, met z'n leuke grachtjes, en z'n fraaie oude geveltjes. Hij was onuitputtelijk in het aanwijzen en het vertellen; toonde ons de plek, waar de bekende Leidse Hoogleraar Arminius heeft gewoond en voerde ons via een kaaspakhuis, in oorspronkelijke vorm gerestaureerd, natuurlijk naar de Heksenwaag. Dit is wel de glorie van de heer Den Boer, waarover hij niet moede wordt te vertellen en te schrijven. Hoeveel nationale en internationale gezelschappen heeft hij al op deze wijze ingeleid in de geschiedenis van Oudewater. Wij komen op dit gebouw in een volgend nummer van Neerlandia terug.

Natuurlijk moesten vele dames van het gezelschap gewogen worden ...... en, mag ik het verklappen?, ook enkele heren. Allen kregen een officieel certificaat door de heer Den Boer ingevuld en ondertekend. En - met een gerust hart gingen dezen naar Den Haag terug. Niemand te licht. Geen heks. Trouwens het gezelschap mocht er zijn. Ik meen zelfs gezien te hebben, dat iemands gewicht de 100 kilo overschreed.

Namen noem ik natuurlijk niet. Vanzelf.

Ons genoeglijk tochtje werd besloten met een even samenzijn in het aan het raadhuis grenzend hotel. Het kopje thee en het gebakje smaakten goed. De heer Van Oyen had voldoening van zijn werk. Hem en de heer Den Boer werd dank gebracht onder opmerking, dat een plaats als Oudewater, dat zo vaak bezocht wordt door gezelschappen van mensen, die belangstellen in de Nederlandse geschiedenis, toch wel een bloeiende afdeling van het A.N.V. zou kunnen vormen. Daar is dan het wachten op.

En onze hoop is daarbij gevestigd op de voorzitter van V.V.V., de heer Den Boer, die op het gebied van organiseren het klappen van de zweep kent.

En als alle leden van het A.N.V., die aan het uitstapje deelnamen, ieder ook eens een nieuw lid aanbrachten?

Dan steeg het aantal al weer met veertig. Laten we ons best eens doen.

Ik heb de indruk, dat de stemming onder het gezelschap er wel was en dat ik dus het beste er van hopen mag.

De afdeling Den Haag heeft een goed begin gemaakt. Het halve werk zegt men.

Dat betekent, dat het jubileumfeest op 17 October in Pulchri Studio, zal klinken als een klok. Denk er om, Haagse leden, de zaal moet vol zijn.

§

Afd. Brussel

Al voorspelden de aanhoudende regenbuien der vorige dagen niet veel goeds, toch werd de ééndaagse verrassingstocht per toerauto, voor de leden van afdeling Brussel, welke op Zondag 10 September plaats had, met betrekkelijk goed weder begunstigd. De donkere, betrokken lucht klaarde geleidelijk op, en in de loop van de namiddag kwam een glunder zonnetje door de wolken kijken.

De te volgen weg, olie de deelnemers niet bekend was, liep van Brussel over het hoog gelegen Alsemberg, waar even tijd werd gelaten voor een kijkje in de merkwaardige kerk, naar Kasteelbrakel, met zijn prachtig kasteel uit de 17de eeuw en de énig van dit soort overgebleven kaak, op het Marktplein, dagtekenend van 1521.

Nadat Klabbeek en Tweebeek (Tubize) waren voorbijgereden, bereikte de groep al spoedig het oude, oppervlakkig verfranste taalgrensstadje Edingen (Enghien), een heerlijkheid behorende tot het vroegere graafschap Henegouwen, waar de adellijke familie d'Arenberg uitgestrekte landgoederen bezat, en in 1614 het nog steeds bestaande Capucijnenklooster stichtte, dat op het bezit van talloze, waardevolle schilderijen en kunstwerken kan bogen. Jammer genoeg moest, wegens het ongelegen uur, van een bezoek aan deze instelling worden afgezien, hetgeen slechts gedeeltelijk vergoed werd door een rondgang in de kerk, herhaalde malen verbouwd, en in het Stadspark, aangelegd op een gedeelte van het uitgestrekte domein, dat vroeger tot het kasteel behoorde.

Van Edingen uit werd de tocht voortgezet door het taalgrensgebied, over de nog overwegend Vlaamse gemeente Bever en het tweetalige Twee-Akren, met zijn handig gerestaureerde Romaanse kerk, naar Lessen en Vloesberg (Flobecq), en vervolgens door de uitlopers van de zogenaamde Vlaamse Ardennen, een heuvelige en bosrijke streek, naar het nijvere stadje Ronse, in het Zuidelijk gedeelte van Oost-Vlaanderen. Daar kregen de deelnemers gelegenheid tot middagmalen, en sommigen brachten nog een kort bezoek aan de aloude St Hermeskerk, en de merkwaardige toren der vroegere St Niklaaskerk, waarvan de architectuur jammer genoeg door een hinderlijke, helkleurige reclamebeschildering wordt bedorven.

Door een schilderachtig landschap met prachtige vergezichten ging het over Kwaremont, Berchem-Oudenaarde en de Scheldevallei naar Anzegem, en vandaar naar Ingooigem, de stille West-Vlaamse gemeente waar wijlen Hugo Verriest jarenlang pastoor was en er op het kerkhof, onder een indrukwekkend hardstenen monument begraven ligt. Hier wachtte de deelnemers aan de tocht de eigenlijke, grote verrassing, namelijk de aankondiging door de secretaris der afdeling, die de tocht leidde, van een bezoek ten huize van Stijn Streuvels, de gevierde, nog immer fikse Zuid-Nederlandse schrijver en letterkundige.

Eerst bracht de groep nog een eerbiedige groet aan het stoffelijk overschot van Hugo Verriest, wiens grafgedenkteken, onder het gebeitelde medaljon van de ‘paster van te lande’, het veelbetekenende opschrift draagt ‘Ons volk moet herleven’ en een tiental minuten later werden de medereizenden op ‘Huize Lijsternest’ voorgesteld aan de Meester, die onze letterkunde met zo vele heerlijke novellen en verhalen, ontsproten aan de liefde tot de gehoortegrond en het eigen volk, heeft verrijkt.

[p. 10]

Het mag wel een uitzonderlijk voorrecht heten, dat de bezoekers werden toegelaten tot de werkkamer van de nu wereldbekende auteur, van waar men door het grote uitkijkraam een enig mooi gezicht heeft op het welige West-Vlaamse landschap met zijn beboste heuvelruggen, zijn windmolens en zijn rijzige kerktorens, schuchter opduikend achter een gordijn van bomen en groen.

De minzame omgang en de ongekunstelde gulhartigheid van de gastheer zullen wel menigeen, die nog niet de gelegenheid had Stijn Streuvels persoonlijk te leren kennen, hebben getroffen, en in een dankbare stemming verlieten de Verbondsleden, na een afscheidswoord van de afdelingssecretaris, het gastvrije ‘Lijsternest’.

Toen iedereen plaats had genomen om de reis in de richting van de Leiestreek voort te zetten, bleek het al spoedig, dat van een onmiddellijk vertrek geen sprake kon zijn. Dit was nu een onvoorziene en uiterst onaangename verrassing, die meer dan twee uren van onze kostbare tijd in beslag zou nemen, tot een bijgeroepen garagehouder het raadsel oploste, en de motor opnieuw aan het draaien ging.

Over Vichte, Harelbeke, de geboorteplaats van Peter Benoit, Olsene en Deinze werd naar de Leiestreek gereden, waar de deelnemers aan de tocht, nog juist voor het invallen van de duisternis, dank zij de toestemming van de huidige eigenaar, Graaf t'Kint de Roodenbeke, het vermaarde Kasteel van Oydonck, te Bachte-Maria-Leerne, konden bewonderen, met zijn vijf massale flanktorens, één der prachtigste bouwwerken die ons uit de 16de eeuw zijn overgebleven.

Tengevolge van het lange oponthoud te Ingooigem moest het laatste gedeelte van deze verrassingstocht noodgedwongen worden opgegeven. Het was trouwens nog vrij laat geworden vooraleer, over Drongen en het feestelijk verlichte Gent, de deelnemers opnieuw in de hoofdstad terug waren, en zij, ondanks het besnoeide reisprogramma, opgewekt en tevreden van elkaar afscheid namen.

M.v.G.