het bijwonen van een vergadering in Diligentia op 11 Mei, waar als spreker optrad Dr H.J. Kiewiet de Jonge, toenmaals secretaris, later ere-voorzitter van het Verbond. Met algemene stemmen besloot de vergadering tot oprichting van de Afd. 's-Gravenhage met Baron van Wassenaar als Voorzitter en de ijverige Mr Van Deventer als Secretaris; verder namen van de 12 ondertekenaars van het rondschrijven in het Bestuur zitting: de heren P.H. van der Kemp en Mr S.R. Steinmetz. In 1902 werd de toenmalige Kolonel J.J. de la Fontaine Schluiter, eveneens een der ondertekenaars, gekozen als voorzitter. Diens opvolger de heer L. Simons werd in 1918 vervangen door de toenmalige Kolonel K.E. Oudendijk, die jaren lang zeer veel voor onze Afd. heeft gedaan.
In 1900 begon onze Afd. met 150 leden; in 1904 werd zij uitgebreid tot ‘Afd. 's-Gravenhage en Omstreken’ en bedroeg het aantal leden 500, om in 1910 al tot over de 1000 te geraken; in 1930 bedroeg dit aantal zelfs meer dan 1200.
In het oprichtingsjaar 1900 nam de Afd. 's-Gravenhage een werkzaam aandeel in de ontvangst van President Krüger, die zelfs een deputatie der Afdeling ontving.
Veel deed de Afd. ook de volgende jaren tegen het nodeloos gebruik van vreemde talen. In 1906 richtte de Afd. 5 Liederenavonden voor het volk in, met medewerking van het zangkoor van de Toynbee-vereeniging onder leiding van Constant van de Wall, welke avonden door gemiddeld 75 personen werden bezocht. Voorts werd de Volkszang ook zeer gesteund.
In de eerste jaren van haar bestaan had de Afd. te kampen met gebrek aan geldmiddelen, wat niet alleen te wijten was aan het betrekkelijk gering aantal leden, maar ook aan de bepaling, dat de Afd. het grootste deel van de bijdragen der leden aan de Groepskas moest afstaan. Het gevolg daarvan was, dat Den Haag in den regel slechts eenmaal in het jaar aan de leden een kunstavond kon aanbieden. Deze avonden bleken aantrekkelijker te zijn dan de ledenvergaderingen, waarbij een lezing werd gehouden.
Na 1922 organiseerde de Voorzitter echter de ‘Dietsche Kunstavonden’, welke maandelijks plaats vonden en een succes bleken te zijn, dank zij ook de medewerking van het Bestuur van Pulchri Studio.
Ook wat het toneel betreft, liet onze Afdeling zich niet onbetuigd. Er werden verschillende stukken opgevoerd en ook Nederlandse muziek en kerkconcerten gegeven, welke zeer gewaardeerd werden. In 1923 werkte de Afdeling mede aan de Kunstavond ter gelegenheid van het Regeringsjubileum van H.M. de Koningin.
Getracht werd ook een eigen orgaan uit te geven, ten einde meer contact met de leden te houden. Een bescheiden poging in deze richting deed onze toenmalige Voorzitter, de heer L. Simons, in 1917 en 1918 door het doen verschijnen van ‘De Vlugmare’, een blaadje in smal formaat, waarvan slechts enige nummers zijn verschenen. Gelukkiger was de Afdeling met de uitgifte van een blaadje getiteld ‘Mededeelingen’, dat sedert Oct. 1921 maandelijks verscheen en dat te beginnen met Jan. 1922 versierd werd met de mooie tekening van Emiel Jacques ‘De Drie Dietsche Barken’, thans het zinnebeeld van het Alg. Ned. Verbond.
In Oct. 1922 kreeg het orgaan ook de naam ‘De Drie Dietsche Barken’, welke naam het sedert behouden heeft. Zonder de krachtige medewerking van de ‘Haagsche Drukkerij’, Dir. de heer Berlott, zou de uitgifte niet mogelijk zijn geweest. Na een 12-jarig bestaan is dat blad echter weer verdwenen.
Het 30-jarig bestaan werd gevierd 10 Mei met een gezellig samenzijn in hotel Wijkerbrug te Voorburg, alwaar enige dansen werden vertoond en liederen bij de luit ten gehore werden gebracht. De plechtige viering vond plaats op 13 Sept. in het Kurhaus te Scheveningen, alwaar het Bestuur ontving in de Foyer, waarna een gemeenschappelijke maaltijd plaats vond. Om 8 uur was er in de grote zaal een ‘Dietsche Kunstavond’, waarbij een groot gemengd koor onder leiding van de heer J.P.J. Wierts.
De afdeling bleef actief werken. Zij nam deel aan de luchtvaartdagen, organiseerde twee congressen in zake Nederlands volkskracht, een congres voor luchtvaartverbinding met Indië, tentoonstellingen betr. Nederl. reclame, Ned. muziek, Ned. bouwkunst, enz.
In het tijdvak 1930-'40 daalde het ledental tot ± 800 en bleef verder ongeveer gelijk. De Afdeling werkte in 1937 ter gelegenheid van het huwelijk van H.K.H. Prinses Juliana mede aan een volksavond met voordracht en gemengd koor, ontving enige malen Zuid-Afr. studenten, nam deel aan het défilé ter gelegenheid van het 40-jarig regeringsjubileum van H.M. de Koningin en aan andere feestelijkheden, zoals het 40-jarig bestaan van het A.N.V., de 70ste verjaardag van de alg. voorzitter de heer P.J. de Kanter, enz. Verder werden er maandelijks lezingen, zo mogelijk met lichtbeelden, filmvoorstellingen e.d. gehouden, veelal in samenwerking met andere Haagse verenigingen en bezocht men tentoonstellingen; ook werden er zomeruitstapjes gehouden.
Zwaar en moeilijk waren echter de jaren 1940-1945. Krachtige pogingen deed het toenmalige Afdelingsbestuur tot het laatste toe om voor haar leden de lezingen en uitvoeringen te kunnen volhouden. Daar tenslotte de moeilijkheden inzake verwarming en verlichting niet meer te overwinnen waren, werden er in samenwerking met andere Haagse verenigingen 's middags voordrachten en filmvoorstellingen gehouden. Van naar buiten werken kwam niets meer. Door overlijden en evacuatie begon het ledental zeer te verminderen, Neerlandia mocht niet meer verschijnen.
Tenslotte bleef er in 1944 nog een 3-tal bestuursleden over en toen was de Afd. wel tot werkeloosheid gedoemd, al bleef men toch nog contact houden onder elkaar.
Na de capitulatie in 1945 bleek echter, dat onze Afd., hoewel erg gehavend en verzwakt, toch nog bestond en aanvangende in Sept. van dat jaar werden reeds, in samenwerking met andere Haagse verenigingen, weer geregeld lezingen e.d. gehouden voor de leden. Pogingen werden ook gedaan om het onderwijs in de Nederlandse taal te verbeteren.
Op 14 Februari 1945 had de eerste Bestuurvergadering weer plaats: van de 10 vroegere bestuursleden waren er nog 6 over. Onze Voorzitter Luit-Generaal W. Lasonder, was helaas overleden. Het aantal leden bedroeg 427. Met nieuwe moed is men toen weer aan de arbeid getogen. Jongeren namen de plaats der ouderen in en thans is het ledental al weer gestegen tot over de 500. Lezingen en voordrachten worden weer geregeld gehouden, evenals concerten en uitstapjes. In 1948 deed onze Afdeling ook mee aan het défilé voor H.M. Koningin Juliana, waarbij vele leden het vaandel der Afdeling volgden.
Krachtig drong de Afdeling ook aan bij het Hoofdbestuur om bij het Ministerie van Onderwijs te protesteren tegen inkrimping van het geschiedenisonderwijs en maatregelen te nemen tot bevordering van het gebruik der Nederlandse taal in Indië.
En nu bestaat de Afdeling 50 jaar. Op 17 Oct. zal dat enigszins feestelijk worden herdacht in de grote zaal van Pulchri Studio. Met de voorbereiding is thans een feestcommissie bezig met als Ere-Voorzitter Gen.-maj. K.E. Oudendijk, oud-voorz. en erelid der Afd. Moge deze herdenking slagen en voor de leden een aangename avond worden en dan.... met goede moed de toekomst tegemoet!
Juli 1950.
G.H.A. VAN KINSCHOT.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
